به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعدنیوز، بر اساس مطالعه جدیدی که در مجله مردم‌شناسی (L'Anthropologie) منتشر شده، زنی که تقریباً 12000 سال پیش نزدیک قسمت بالایی رودخانه دجله در جنوب غربی ترکیه دفن شده، احتمالاً شمن یا شخصیتی مذهبی و آیینی بوده که تصور می‌شود با حیوانات وحشی ارتباط معنوی داشته است.
تدفین غیرمعمول این زن در Çemka Höyük که به زبان ترکی به معنای «تپه کنار آب» است، در دوره‌ای انجام شده که باستان‌شناسان آن را دوره نوسنگی پیش از سفال می‌نامند؛ مرحله‌ای انتقالی که بین 10000 تا 8800 قبل از میلاد تداوم داشت، یعنی اندکی پیش از توسعه کشاورزی. مردم آن زمان هنوز مانند اجداد میان‌سنگی خود شکارچی-گردآورنده بودند و سفال هنوز اختراع نشده بود.
اما به نظر می‌رسد آن‌ها حداقل برای بخش‌هایی از سال در مکان‌هایی مانند جریکو در سرزمین‌های فلسطینی و گوبکلی تپه (یک مکان باستان‌شناسی در ترکیه در حدود 150 مایلی غرب Çemka Höyük)، سکونتگاه‌هایی ساخته بودند.
این زن که به دلایل طبیعی بین 25 تا 30 سالگی از دنیا رفته، زیر کف یک ساختمان خشت و گلی در Çemka Höyük دفن شده، در حالی که 14 نفر دیگر زیر ساختمان‌های اطراف دفن شده‌اند. دفن مردگان زیر کف یک خانه در دوران نوسنگی پیش از سفال عادی بود، اما باستان‌شناسان از اینکه قبر این زن با یک بلوک آهکی بزرگ پوشانده شده بود تعجب کردند، چون این کار برای تدفین‌های آن زمان غیرعادی بود.
باستان‌شناسان پس از حفاری قبر، با شگفتی‌های بیشتری مواجه شدند: جمجمه یک گاو نر (گاو اولیه) بالای بدن زن بود و آرواره‌اش نیز جدا شده و زیر پای او قرار گرفته بود. استخوان‌های حیوانات دیگر، از جمله بال کبک، پای سمور و بقایای گوسفند یا بز انگار در سراسر گودال دفن پراکنده بودند.
اِرگول کوداش باستان‌شناس از دانشگاه ماردین آرتوکلو ترکیه و نویسنده ارشد این مطالعه توضیح می‌دهد که تدفین این زن قبل از اهلی شدن حیوانات مزرعه انجام شده، بنابراین این موجودات باید وحشی بوده باشند و وجود تعداد زیادی استخوان از یک نیاگاو نیز اهمیت گاوهای وحشی را نشان می‌دهد که هزاران سال اهلی نمی‌شدند، اما یک غذای اولیه بودند.
باستان‌شناس بریتانیایی کَتلین کَنیون مفهوم «دوران نوسنگی پیش از سفال» را حین حفاری در جریکو در دهه 1950 تعریف کرد.
نخستین برداشت او یک جامعه ساده شکارچی-گردآورنده بود، اما باستان‌شناسان بر مبنای کشف ابزارها و سکونتگاه‌های کشف‌شده‌ی آن دوران، به طور فزاینده‌ای در حال درک این موضوع هستند که آن زمان چقدر چیزها پیچیده بودند.
برای نمونه، محققان تا حدی بر اساس ستون‌های تاریخی بکاررفته در ساخت ویرانه‌های گوبکلی تپه و حکاکی‌های استادانه از شیر، گاو نر و روباه اکنون فکر می‌کنند این ویرانه‌ها گواه یک نوع سکونتگاه یا معبد پیچیده هستند.
در مطالعه‌ای توسط کُداش و همکارانش که اوایل سال جاری در مجله دوران باستان (Antiquity) منتشر شد، زیورآلات شخصی کشف‌شده از محوطه دوران نوسنگی پیش از سفال Boncuklu Tarla در حدود یک مایلی Çemka Höyük توصیف شده است. آن محوطه دارای اولین فاضلاب جهان است.
محققان معتقدند این تدفین غیرمعمول ممکن است نشانه‌ای از این باشد که این زن «شمن» یا شخصیتی آیینی بوده و در جامعۀ خودش به عنوان کسی شناخته می‌شده که به ارواح، از جمله ارواح حیوانات، دسترسی داشته است.
اما محققان تصدیق می‌کنند که ویژگی‌های عجیب این تدفین شاید ناشی از سایر اعمال آیینی باشد، از جمله پرستش حیوانات؛ مانند این ایده که استخوانی از بال پرنده ممکن است موجب پرواز در زندگی بعد از مرگ شود.
کداش می‌گوید: «شمن بودن این زن ایده‌ای نیست که ما به طور قطعی پیشنهاد کنیم. رویدادهای دیگر نیز ممکن است سبب تدفین‌های مشابه شود، اما این موارد در تدفین افراد دیگر در این منطقه باستانی دیده نشده است.»
بیل فینلِیسون، باستان‌شناس دانشگاه آکسفورد، کارشناس عصر PPNA که در این مطالعه شرکت نداشته، می‌گوید استفاده از اصطلاح «شمن» به معنای «متخصص ارواح» در قرن هجدهم برای توصیف اعمال بومی‌های سیبری ابداع شد و ممکن است به طور صحیح نقش شمن‌های نوسنگی مانند زنی که در Çemka Höyük دفن شده را توصیف نکند.
با این حال، وی خاطرنشان کرد برخی از تدفین‌های PPNA به دلیل شباهتشان به دفن 12000ساله زنی که گاهی اوقات شمن یا ساحر غار Hilazon Tachit در فلسطین توصیف می‌شود، شمنی توصیف شوند. آن زن با ده‌ها لاک لاک‌پشت، پای بریده‌شده‌ی انسان، لگن پلنگ و بال یک عقاب طلایی دفن شده بود.
فینلیسون می‌گوید: «شاید فرد مدفون کمی عجیب و غریب یا به نوعی دارای استعداد خاصی بوده یا شاید یک خبره مراسم تشریفاتی بوده، کسی که یادآور آداب‌های آیینی برای جامعه بوده و شاید هم واقعا او یک شمن بوده.»
در هر صورت، باستان‌شناسان معتقدند اعتقادات آیینی نقش مهمی در توسعه جوامع اولیه ایفا کرده‌اند و این تدفین عجیب نشان می‌دهد زنان عمیقاً درگیر این آیین‌ها بوده‌اند. کشف تدفین این زن همراه با بقایای عجیب و غریب حیوانات… نیاز به بازنگری در نقش زنان در این فرآیند دارد.
