موزه جواهرات ملی تهران محل نگهداری مجموعهای از گنجینهها و اشیا گرانبهای ایران است که از گذشتگان برایمان به یادگار ماندهاند. بسیاری از دستاوردها و غنایم پادشاهان گذشته، در موزه جواهرات ملی در تهران نگهداری میشود. به همین دلیل کسانی که به مشاهده اشیا قیمتی تاریخی علاقهمند هستند، حتما باید از این موزه دیدن میکنند.
همانطور که اشاره کردیم این موزه در زیر زمین ساختمان بانک مرکزی قرار دارد و بانک مرکزی نیز مسئول حفظ و نگهداری از این آثار ارزشمند است.
با وجود اینکه در گذشته ساختمان آن بهعنوان یکی از قدیمیترین بانکهای ایران بود، حالا به موزه و محلی برای بازدید عموم تبدیل شده است.
آدرس: تهران – میدان امام خمینی – خیابان فردوسی – نرسیده به چهارراه استانبول – روبروی سفارت ترکیه – ساختمان بانک مرکزی ایران – موزه جواهرات ملی
شماره تماس: 64463030-64463785-021
برای رفتن به این موزه میتوانید از طریق تاکسی، مترو، اتوبوس یا ماشین شخصی استفاده کنید.
برای دسترسی به موزه جواهرات تهران با مترو ابتدا باید به مترو امام خمینی بروید که از طریق دو خط 1 و 2 قابل دسترسی است. سپس از مترو پیاده شوید و با اتوبوس خط جمهوری – بهارستان به سمت میدان جمهوری بروید و در ایستگاه چهارراه استانبول از اتوبوس (یا تاکسی) پیاده شوید.
حالا فاصله زیادی بین چهار راه استانبول و موزه جواهرات ملی نیست که پیاده هم میتوانید این مسیر 200 متری را طی کنید. البته باید به سمت غرب خیابان جمهوری حرکت کنید.
برای اینکه با اتوبوس به این موزه بروید، باید از خطوطی استفاده کنید که شما را به میدان جمهوری میرسانند و در چهار راه استانبول پیاده شوید. ادامه مسیر را میتوانید پیاده طی کنید.
تهران یک شهر شلوغ و پررفتوآمد است و تقریبا در هر زمان که برای بازدید بروید، با ترافیک و شلوغی مواجه میشوید. خلوتترین اوقات تهران، احتمالا تعطیلات نوروز است.
تابستان فصل بسیار گرمی برای سفر به تهران است، بااینحال در داخل ساختمان موزه جواهرات ملی ایران سیستم خنککننده کار میکند تا بتوانید از اشیا و وسایل زینتی آن دیدن کنید.
این ساختمان در روزهای شنبه تا سهشنبه از ساعت 14 تا 17 عصر کار میکند. ناگفته نماند که این مرکز در روزهای چهارشنبه تا جمعه فعالیت ندارد و در روزهای تعطیلات رسمی هم مثل سایر مکانهای رسمی، تعطیل است.
بهتر است قبل از بازدید از این موزه ابتدا با تلفن گویای 64464700 تماس بگیرید و از شرایط باز یا تعطیل بودن موزه اطلاعات لازم را کسب کنید.
برای خرید بلیط موزه باید به صورت حضوری مراجعه کنید. قیمت بلیط برای دانشجویان و دانشآموزان ارزانتر است و اگر میخواهید به صورت گروهی (بیش از 10 نفر) از این موزه دیدن کنید، باید با تعیین وقت قبلی باشد تا بتوانید از خدمات رایگان راهنمای بازدید از موزه هم استفاده کنید.
تاریخچه این موزه با جمعآوری اشیا زینتی و قیمتی شروع میشود. تا قبل از دوره صفویه، پادشاهان به جمعآوری و حفظ آثار گرانقیمت و زینتی توجهی نداشتند. همهچیز از دوران صفویه شروع شد.
بسیاری از جواهراتی که اکنون در موزه جواهرات در تهران نگهداری میشود، در گذشته توسط پادشاهان خریداری یا به غنیمت گرفته شده است.
با حمله محمود افغان به ایران برخی از این جواهرات از ایران خارج شد؛ اما نادرشاه افشار آنها را دوباره به ایران برگرداند. حتی گفته میشود چون تعدادی از جواهرات ایران توسط محمود افغان به هندوستان فرستاده شد، نادرشاه افشار با هدف پسگرفتن آنها به این کشور حمله کرد و تعدادی از این جواهرات ارزشمند (کوه نور، دریای نور و…) را دوباره برگرداند.
او تعدادی از این جواهرات را به آستان قدس رضوی بخشید و بخشی دیگری از آنها را به فرماندهان جنگ داد.البته تعدادی از جواهرات ایران، بعدها توسط غارتگران ربوده شد و برخی هم حالا در انگلستان نگهداری میشوند.
در دوره قاجار و پهلوی نیز رسم نگهداری جواهرات ارزشمند ادامه پیدا کرد. فتحعلیشاه قاجار یکی از پادشاهانی بود که علاقه زیادی به جواهرات و سنگهای قیمتی داشت. به همین دلیل دستور داد تخت نادری، تخت طاووس و تاج کیانی را بسازند.
ناصرالدینشاه نیز 48 تکه الماس درشت زرد را به این مجموعه اضافه کرد و دستور ساخت کره جواهرنشان را داد.
تا قبل از دوره پهلوی اشیا قیمتی در کاخ سلطنتی نگهداری میشد؛ اما در سال 1316 ساختمان بانک ملی ایران تاسیس شد که در حال حاضر بهعنوان موزه جواهرات ملی شناخته میشود.
این اشیای قیمتی در گذشتههای خیلی دور بهعنوان پشتوانه پول ملی و بهعنوان وثیقه اسناد بدهی دولت استفاده میشدند؛ اما پس از مدتی این کارکرد را از دست دادند و در سال 1322 در موزه به نمایش عموم گذاشته شدند.
ساختمان جواهرات ملی توسط معماران آلمانی ساخته شد و سبک معماری ایرانی و اروپایی را با هم تلفیق کرده است.این ساختمان با نمای آجری دو طبقه است. اگر زیر زمین را که محل نگهداری اشیا قیمتی است، در نظر بگیریم، در مجموع سه طبقه دارد.
ظاهر کلی این ساختمان در برخی از نقاط به الگوهای هخامنشی شباهت دارد که از جمله باید به ستونهای بلند و تندیسهای شیر و قاب سنگی سرباز هخامنشی در قسمت ورودی ساختمان اشاره کنیم.
ناگفته نماند که مجسمههای شیر در جلوی درب ساختمان بانک مرکزی بعدها به آن اضافه شد که به بیننده حس وجود نگهبانان اشیا قیمتی را القا کند. در عین حال تا حدودی به سبک معماری ایرانی و باروک اشاره دارد. سایر قسمتهای ساختمان نیز برطبق معماری اروپایی ساخته شده است.
ساخت این عمارت 6 سال طول کشید و بنای اولیه آن به شکل T انگلیسی بود و بعدها دو بازو به انتهای شمالی و جنوبی آن اضافه شد. ورودی اصلی ساختمان این موزه نسبت به کل بنا، حجمی مرتفعتر دارد که آن را از سنگ ساختهاند. ازارههای سنگی ناهمرنگ با ارتفاع 2 متر هم در مقابل ساختمان به چشم میخورند که از سنگ مرمر هستند.
قسمت ورودی که 4 ستون سنگی دیده میشود و روی آنها گاو شاخدار قرار دارد، از سرستونهای تخت جمشید و کاخ شوش الهام گرفته شده است.
اما معماری سبک اروپایی را داخل بنا بهخوبی میتوان مشاهده کرد. بهطوریکه تالار اصلی با سقف بلند و نورگیرهای عمودی دیوار درست شبیه به ساختمانهای باروک اروپایی ساخته شده است.
در این مرکز مجموعهای از آثار ارزشمند مربوط به امپراتوران و پادشاهان گذشته نگهداری میشود. گفته میشود تمامی این جواهرات در قالب 36 گنجینه در موزه نگهداری میشوند و آنقدر متنوع هستند که تا چند ساعت شما را محو خود کنند.
از جمله اشیا قیمتی باید به عصا، مدال، تخت، سنجاق و گل سینه، مروارید، قلمدان، انفیهدان، اشیای آراسته به یاقوت و لعل، سرپوشهای غذا، قلیان، آینه، تنگهای مینا، شمعدان، گلدان، فیروزه، انواع زیورآلات تزیینی، انواع تاج و نیمتاج، انواع جقه (پیشکلاه)، شمشیر، خنجر، سپر، ساعت، تفنگ و… اشاره کنیم. برخی از معروفترین و محبوبترین جواهراتی که در این موزه تهران نگهداری میشوند، عبارتاند از:
یکی از دیدنیترین جواهرات در موزه ملی جواهرات تهران، تاجی است که دو پادشاه پهلوی آن را بر سر گذاشتند. این تاج با استفاده از طلا و نقره ساخته شده و در آن سنگهای یاقوت کبود، الماس با تراشهای برلیان، مروارید و زمردهای درشت به کار رفته است.
جنس کلاه از مخمل قرمز است و در قبه آن چندین تخمه زمرد خیاره به چشم میخورد.
آنچه این تاج را بیشتر بااهمیت نشان میدهد، شباهت آن به تاج پادشاهان ساسانی است. چهار کنگره پلهپله و خورشیدی زرین با شعاعهای الماسی در زیر کنگره یادآور قدرت و شکوه ایران در آن زمان است.
در ساخت این تاج 3380 قطعه الماس با وزن 1144 قیراط، 2 قطعه یاقوت کبود با وزن 19 قیراط و 5 قطعه زمرد با وزن 199 قیراط به کار رفته است. از آنجا که رضاشاه به تاج کیانی (قاجارها) علاقهای نداشت، دستور داد برایش یک تاج مخصوص و درخور بسازند.
یکی دیگر از آثار ارزشمند و گرانبها در موزه جواهرات ملی بانک مرکزی جقه نادری است. در ساخت این اثر هم از سنگهای گران قیمت به کار رفته است. تخمه مرد دامله درشت سبز رنگ در همان ابتدا تمام حواس شما را به سمت خودش میبرد.
بر روی این جقه سه آویز زمرد سبز دیگر به شکل اشک نصب شده است. همچنین در قسمت نوک شقههای جقه هم دو آویز دیگر زمردی آویخته شده است. برای ساخت این جقه از الماسهای فلامک ریز و درشت استفاده شده است. گفته میشود این جقه 33 مثقال و 16 نخود وزن دارد.
این تاج به دستور فتحعلی شاه قاجار در سال 1212 هجری قمری ساخته شد و در ساخت آن از سنگهای زمرد، یاقوت، الماس و مروارید استفاده شده است. بعد از فتحعلی شاه نیز سایر پادشاهان قاجار همچنان این تاج را بر سر میگذاشتند.
گفته میشود تاج کیانی اولین تاجی است که بعد از دوران شاهنشاهی ساسانیان به همین شکل ساخته شده است.
این شمشیر در زمان تاجگذاری و در مراسمات خاص به دست گرفته میشده است و از الماس، یاقوت و زمرد تهیه شده است.
یک تندیس از کره زمین است که در سال 1291 قمری به دست ناصرالدینشاه ساخته شد. برای ساخت آن ابراهیم مسیحی یکی از جواهرسازهای ماهر و به نام آن زمان به همراه چندین نفر دیگر شرکت داشتند.برای ساخت این اثر ارزشمند 34 کیلوگرم طلای خالص و 3656 گرم سنگ قیمتی به کار رفته است. در این کره 51366 قطعه جواهر وجود دارد.
سنگهای این کره آنقدر براق و درخشان هستند که پیدا کردن کشورها در بین آنها کار را دشوار میکند. جواهرساز این اثر برای نشان دادن دریاها از زمرد و برای خشکیها از یاقوت استفاده کرده است.
کشورهای هندوستان با یاقوت روشن و آفریقای مرکزی و جنوبی با یاقوت کبود و آسیای جنوب شرقی، ایران و انگلستان با الماس مشخص شده است. برای کشیدن خط استوا هم از الماسهای تراش داده استفاده شده است.
تخت خورشید یا تخت طاووس از دیگر جواهراتی است که باز هم به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. این تخت شبیه به شاهنشین است و پایههای خمیده شبیه به پاهای شیر در آن به کار رفته است. این اثر توسط یک جواهرساز ماهر به نام نظام الدوله محمدحسین خان صدر اصفهانی فرمانروای اصفهان ساخته شده است.
در همان سالهای اول به آن تخت خورشید میگفتند تا اینکه فتحعلی شاه با طاووس تاج الدوله ازدواج کرد و بعد از آن اسم این تخت را طاووس گذاشت. بعدها که این تخت به ناصرالدینشاه رسید، تعمیرات و تغییراتی روی آن اعمال شد. از جمله اینکه دستور داد اشعاری با خط نستعلیق با مینای لاجوردی بر روی این تخت حک کنند.
اگرچه این تخت زیبا و گران قیمت تا سال 1360 در تالار کاخ گلستان نگهداری میشد، اما در همین سال به موزه جواهرات ملی تهران برده شد.
علاوه بر آثاری که در بالا به آنها پرداخته شد، در این موزه آثار دیگری هم نگهداری میشود که همگی از سنگهای قیمتی و طلا و نقره تهیه شدهاند. از آنجا که تعداد آنها زیاد است، در زیر معرفی شدهاند:
شمعدان
شمشیرها و خنجرها
سپر نادری
سنجاق و گل سینه
نشانها و مدالها
شنل و کلاه
ظروف غذا
کوزه و قلیان نگیندار
جقه یا پیشکلاههای سلطنتی
ظروف عطر
ساعت
جعبه جواهرات
آویز پرده
آفتابه و لگن مرصعکاری شده
منبع: سایت علی بابا