به گزارش سرویس فرهنگ و هنر ساعدنیوز، عُمَر خَیّام نِیشابوری (440 – 517 هجری قمری) که خیامی، خیام نیشابوری، عمر خیام و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده است، همه‌چیزدان، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی بود. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّهالحق» بوده است، ولی آوازهٔ وی مدیون رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. رباعیات خیام به بیشترِ زبان‌های زنده دنیا برگردانده شده است. آوازهٔ وی در غرب به‌طور مشخص بیشتر مدیون ترجمهٔ ادوارد فیتزجرالد از رباعیات او به زبان انگلیسی است.
محمّدرضا شجریان (1 مهر 1319 – 17 مهر 1399) موسیقی‌دان و خوانندهٔ موسیقی سنتی ایرانی بود. شجریان در میان دوست‌داران خود با عنوان «استاد آواز ایران» و «خسروِ آواز ایران» شناخته می‌شود. بسیاری از مردم ایران او را مهم‌ترین چهرهٔ موسیقی ایرانی و یکی از نمادهای مهم فرهنگ و موسیقی ایران‌زمین می‌دانند. شجریان از آوازه‌ای بین‌المللی نیز برخوردار است. محمدرضا شجریان از بنیاد آقاخان، جایزهٔ خداوندگار موسیقی را دریافت کرده است و نامزد جایزه گرمی نیز بوده است.
رباعی خیام شمارهٔ 48
نیکی و بدی که در نهاد بشر است
شادی و غمی که در قضا و قدر است
با چرخ مکن حواله کاندر ره عقل
چرخ از تو هزار بار بیچاره‌تر است
این شعر به انسانیت و سرنوشت اشاره دارد. نیکی و بدی در ذات انسان وجود دارد و شادی و غم به تقدیر مربوط می‌شود. شاعر هشدار می‌دهد که نباید به تقدیر و سرنوشت و چرخ روزگار زیاد توجه کرد، زیرا چرخ روزگار از آدمی بسیار ضعیف‌تر است و نباید نتیجه‌گیری‌هایمان را فقط بر اساس آن بنا کنیم.
رباعی خیام شمارهٔ 13
ای دل چو زمانه می‌کند غمناکت
ناگه برود ز تن روانِ پاکت
بر سبزه نشین و خوش بِزی روزی چند
زان پیش که سبزه بر دمد از خاکت
این شعر به دل می‌گوید که وقتی زمانه غمگینش می‌کند، باید از تنش جدا شود و بر روی سبزه بنشیند و چند روزی خوش بگذراند، قبل از اینکه دوباره به خاک برگردد. یعنی از لحظات خوش زندگی استفاده کند و غم‌ها را فراموش کند.
رباعی خیام شمارهٔ 176
گر کار فلک به عدل سنجیده بُدی
احوال فلک جمله پسندیده بُدی
ور عدل بُدی به کارها در گردون
کی خاطر اهل فضل رنجیده بُدی؟
این بیت بیانگر این است که اگر کارهای آسمان بر اساس عدالت سنجیده می‌شد، اوضاع عالم بسیار زیبا و پسندیده می‌بود. اما اگر عدالت در کارها حاکم نباشد، هیچ‌کس نمی‌تواند از رنج‌ها و مشکلاتی که برای اهل فضل و اندیشمندان به وجود می‌آید، در امان باشد. به طور کلی، چگونگی دوستی و رابطه‌ی فلک (عالم) با عدالت تأثیر زیادی بر حال و احوال انسان‌ها دارد.
رباعی خیام شمارهٔ 121
ای دوست بیا تا غمِ فردا نخوریم
وین یک دمِ عمر را غنیمت شمریم
فردا که ازین دیرِ فنا درگذریم
با هفت‌هزارسالگان سربه‌سریم
در این ابیات شاعر از دوستانش می‌خواهد که به جای نگرانی درباره فردا، در همین لحظه زندگی کنند و از آن لذت ببرند. او تأکید می‌کند که در آینده، وقتی از این دنیا می‌گذریم، با کسانی که سال‌ها عمر کردند، در یک سرنوشت خواهیم بود. پس بهتر است از لحظات فعلی بهره ببریم.
1 ماه پیش