معرفی کتاب؛ رمان سووشون اثر سیمین دانشور / داستان یک زوج در شهر شیراز

خلاصه داستان سووشون

داستان سووشون با یک مهمانی آغاز می‌شود که نویسنده به کمک آن درک روشنی از فضای زمان و شهری که ماجرا در آن جریان دارد، به خوانندگان می‌دهد. جشن عقد دختر حاکم که تمام بزرگان و اعیان در آن حضور دارند. در این جشن بحثی درمی‌گیرد و سرجنت زینگر از سران انگلیسی مستقر در شیراز از یوسف که زمین‌دار بزرگی است، می‌خواهد آذوقه‌ی نیروهایش را تامین کند. یوسف در آن قحطی بزرگ قصد ندارد مردمش را گرسنه بگذارد تا شکم قوای انگلیسی پر شود و به اشغال‌گری خود ادامه دهند. یوسف با سران انگلیسی و حاکم شهر و حتی برادر خود که چرب‌زبان و منفعت‌طلب است، درمی‌افتد، بر موضعش پافشاری کرده و امتیازی به انگلیس‌ها نمی‌دهد. این شکاف میان یوسف و دیگران کم‌کم بزرگ‌تر می‌شود تا به یک نقطه‌ی مهم و بی‌بازگشت برسد. زری همسر باسواد و آگاه یوسف که متاثر از فضای روزگار، جنس دوم است و خود را کم‌توان می‌بیند، تلاش می‌کند زندگی خود را از فاجعه‌ای که بویش را حس می‌کند، نجات دهد. گاهی این تلاش‌ها رنگ انفعال به خود می‌گیرد تا این‌که یک روز یوسف برای سرکشی به زمین‌هایش از خانه می‌رود. رفتنی که زمینه‌ی تغییر شخصیت و جهان زری را مهیا می‌کند.

نقد کوتاه کتاب

سووشون را بسیاری از نویسندگان و منتقدان ستوده‌اند. برخی آن را اولین رمان فارسی به معنای واقعی خوانده‌اند. «هوشنگ گلشیری» رمان‌نویس بزرگ معاصر از آن به عنوان «معیار رمان فارسی» یاد کرده است. در نقد کتاب سووشون باید گفت این رمان دو وجه دارد، یکی واقع‌گرایانه در لایه‌ی اول و دیگری تمثیلی و نمادین. با دقت در وجه نمادین ردپای شخصیت‌های مهم تاریخی میهنی و مذهبی دیده می‌شود.

دانشور با مهارت تمام و با زخم روحی عمیقی که سهم زنان این سرزمین در طول تاریخ آن است، به‌خوبی وضعیت زن ایرانی را در قالب شخصیت‌های زن داستان به تصویر کشیده است. ویژگی‌های مهم ادبی همچون زبان ساده و روان اما قدرت‌مند دانشور و شخصیت‌پردازی استادانه‌ی او در کنار وجوه نمادین و رمزی، یک رمان مهم، ماندگار و تاثیرگذار بر نسل بعدی نویسندگان، به‌خصوص زنان نویسنده به یادگار گذاشته است.

تحلیلی بر شخصیت زری

زری شخصیت اصلی داستان سووشون را نمادی از خود سیمین دانشور خوانده‌اند. نقدهای زیادی از نقطه‌نظر فمینیستی بر این رمان نوشته شده که حول شخصیت زری صورت گرفته‌اند. زری زنی آگاه و باسواد است، اما نمی‌تواند در جامعه‌ی مردسالار، از زیر سایه‌ی مردان خارج شود. او متاثر از همین فضا گاهی رویکردی منفعلانه از خود نشان می‌دهد و می‌کوشد برای حفظ همسر و فرزندانش هر طور که می‌شود و می‌تواند عمل کند. شخصیت زری اما در طول داستان و با توجه به آن‌چه بر او می‌گذرد، تغییر می‌کند، از انفعال درمی‌آید و یکی از ماندگارترین پایان‌ها برای داستان فارسی این‌گونه ساخته می‌شود.

معنی سووشون

سووشون مراسمی است که در برخی نقاط ایران در سوگ سیاوش برگزار می‌شود. سیاوش شخصیتی افسانه‌ای و فرزند کی‌کاووس یکی از ‌شاهان ایرانی است. سیاوش فردی نیک، پهلوان و خوش‌سیما است که به ناحق کشته می‌شود. این مراسم شباهت بسیاری به تعزیه در ایام محرم دارد.

معرفی مهم‌ترین شخصیت‌های داستان

به‌جز زری و یوسف زوج اصلی داستان، «ابوالقاسم‌خان» یا «خان‌کاکا» برادر سیاست‌مدار، نابه‌کار و فرصت‌طلب یوسف، «سرجنت زینگر» یکی از سران نظامی انگلیس در شیراز، «ملک‌‌سهراب» و «ملک‌رستم» دو برادر قشقایی که می‌خواهند علیه مرکز دست به اسلحه ببرند و «عمه‌خانم» خواهر یوسف که هم‌خانه‌ی او و زری است، از شخصیت‌های مهم رمان هستند. در کنار آن‌ها باید به شخصیت‌های دیگری همچون «مک‌ماهون»، «خانم مسیحادم»، «دکتر عبدالله‌خان» و «خسرو» پسر یوسف و زری نیز اشاره کرد.

جملاتی از کتاب سووشون

آدم برای کارهایی که بوی خطر از آن‌ها می‌آید باید آمادگی روحی و جسمی داشته باشد و آمادگی او درست برخلاف جهت هرگونه خطری بود. می‌دانست نه جرأتش را دارد و نه طاقتش را. اگر این همه وابستۀ بچه‌ها و شوهرش نبود، باز حرفی. * آدمیزاد چیست؟ یک امید کوچک، یک واقعۀ خوش، چه زود می‌تواند از نو دست و دلش را به زندگی بخواند؟ اما وقتی همه‌اش تودهنی و نومیدی است، آدم احساس می‌کند که مثل تفاله شده، لاشه‌ای، مرداری است که در لجن افتاده.