به گزارش سرویس موفقیت پایگاه خبری ساعدنیوز، وقتی نام «نایک» به گوش میرسد، تصویری از سرعت، پیروزی، و اراده در ذهن نقش میبندد. لوگوی ساده و در عین حال قدرتمند "Swoosh" و شعار الهامبخش "Just Do It" به نمادهایی فرهنگی تبدیل شدهاند که مرزهای ورزش را درنوردیده و در زندگی روزمره میلیونها انسان در سراسر جهان حضور دارند. اما این امپراتوری عظیم چگونه شکل گرفت؟ داستان نایک، قصهی یک ایده جسورانه، نوآوریهای بیپایان و بازاریابی هوشمندانهای است که از یک کسبوکار کوچک در صندوق عقب یک خودرو آغاز شد و به یکی از شناختهشدهترین و تأثیرگذارترین برندهای تاریخ تبدیل گشت.
این مقاله، سفری عمیق به تاریخچه برند نایک است؛ از روزهایی که با نام "بلو ریبون اسپورتس" فعالیت میکرد تا لحظهای که با عقد قرارداد با مایکل جردن، تاریخ ورزش و تجارت را برای همیشه دگرگون ساخت. ما به بررسی ریشهها، ایدههای خلاقانه بنیانگذاران، نوآوریهای تکنولوژیک و کمپینهای تبلیغاتی ماندگاری میپردازیم که نایک را از یک فروشنده کفش به یک الهامبخش جهانی تبدیل کردند. با ما همراه باشید تا دریابید این برند چگونه "فقط انجامش داد" و به قله رسید.
داستان نایک در واقع از سال 1964 میلادی و با نامی کاملاً متفاوت آغاز میشود: بلو ریبون اسپورتس (Blue Ribbon Sports). بنیانگذاران آن دو شخصیت با دیدگاههای متفاوت اما مکمّل یکدیگر بودند: فیل نایت (Phil Knight)، یک دوندهی نیمهاستقامت و دانشجوی رشته MBA در دانشگاه استنفورد، و بیل باورمن (Bill Bowerman)، مربی افسانهای دو و میدانی دانشگاه اورگن که همواره در جستجوی راهی برای بهبود عملکرد ورزشکارانش بود. فیل نایت در جریان یک پروژه دانشگاهی به این نتیجه رسید که تولید کفشهای ورزشی باکیفیت و ارزانقیمت در ژاپن و واردات آنها به آمریکا میتواند یک فرصت تجاری بینظیر برای رقابت با برندهای مسلط آلمانی مانند آدیداس باشد.
با وجود موفقیتهای اولیه، رابطه میان BRS و شرکت ژاپنی تایگر در اواخر دهه 1960 رو به تیرگی گذاشت. فیل نایت و بیل باورمن دریافتند که برای رشد و تحقق رویاهای بزرگترشان، باید هویت مستقل خود را بسازند و برند خود را راهاندازی کنند. در سال 1971، آنها تصمیم به جدایی از تایگر و تولید خط تولید کفشهای خود گرفتند. اولین چالش، انتخاب یک نام مناسب بود. فیل نایت نام "Dimension Six" را در ذهن داشت، اما جف جانسون، اولین کارمند تماموقت شرکت، نام دیگری را پیشنهاد داد که در خواب دیده بود: "نایک" (Nike)، نام الهه پیروزی در اساطیر یونان. این نام کوتاه، قدرتمند و مرتبط با ذات ورزش بود و به سرعت مورد پذیرش قرار گرفت.
همزمان با انتخاب نام، نیاز به یک لوگوی بهیادماندنی احساس میشد. فیل نایت به سراغ کارولین دیویدسون (Carolyn Davidson)، یک دانشجوی طراحی گرافیک در دانشگاه پورتلند رفت و از او خواست لوگویی طراحی کند که حس حرکت و سرعت را القا کند. دیویدسون پس از ساعتها کار، چندین طرح را ارائه داد و در نهایت، طرحی ساده و مینیمال که امروزه با نام "Swoosh" میشناسیم، با اکراه از سوی نایت انتخاب شد. او در آن زمان گفت: "خب، من عاشقش نیستم، ولی شاید به آن علاقهمند شوم." نایت برای این طراحی مبلغ ناچیز 35 دلار به دیویدسون پرداخت کرد. سالها بعد و با جهانی شدن نایک، مدیران شرکت در یک حرکت قدرشناسانه، یک حلقه طلای مزین به لوگوی Swoosh و بخشی از سهام شرکت (به ارزش تقریبی یک میلیون دلار امروزی) را به او هدیه دادند.
یکی از مهمترین دلایل موفقیت پایدار نایک، تعهد تزلزلناپذیر آن به نوآوری بوده است. این فرهنگ نوآوری از همان ابتدا در ذات شرکت و توسط بیل باورمن پایهگذاری شد. مشهورترین اختراع او در سال 1972 و به شکلی کاملاً اتفاقی رخ داد. باورمن در حین صرف صبحانه، به الگوی صفحه وافلساز همسرش نگاه میکرد و به این فکر افتاد که اگر کفی کفش چنین الگویی داشته باشد، میتواند چسبندگی بهتری روی پیست دو و میدانی ایجاد کند و در عین حال سبکتر باشد. او بدون معطلی، مقداری اورتان مایع را در وافلساز ریخت و اولین نمونه از زیره "Waffle" را خلق کرد. این ایده ساده اما انقلابی، به تولید کفش مدل "Waffle Trainer" منجر شد که به یکی از پرفروشترین کفشهای تاریخ آمریکا تبدیل شد و جایگاه نایک را به عنوان یک شرکت نوآور تثبیت کرد.
موج بعدی نوآوری که نایک را به یک غول فناوری در صنعت کفش تبدیل کرد، در سال 1979 با معرفی تکنولوژی "Air" به اوج خود رسید. این فناوری که توسط یک مخترع سابق ناسا به نام فرانک رودی (Frank Rudy) به نایک پیشنهاد شده بود، شامل قرار دادن کیسههای هوای فشرده در داخل کفی میانی کفش بود. این کیسهها ضربه ناشی از تماس پا با زمین را جذب کرده و راحتی و محافظت بیسابقهای را برای ورزشکاران فراهم میکردند. اولین کفشی که از این تکنولوژی بهره برد، "Tailwind" نام داشت. اما نقطه عطف واقعی در سال 1987 و با طراحی کفش "Air Max 1" توسط تینکر هتفیلد (Tinker Hatfield) رقم خورد. هتفیلد با الهام از معماری مرکز ژرژ پمپیدو در پاریس، تصمیم گرفت این کیسه هوا را قابل مشاهده کند. این طراحی جسورانه، نه تنها یک موفقیت تجاری عظیم بود، بلکه تکنولوژی "Air" را به امضای انحصاری و نمادین برند نایک تبدیل کرد.
در اواخر دهه 1980، با ظهور رقبایی مانند ریباک (Reebok)، نایک برای اولین بار با کاهش فروش مواجه شد و نیاز به یک استراتژی بازاریابی قدرتمند و الهامبخش داشت. در سال 1988، دن ویدن (Dan Wieden) از آژانس تبلیغاتی "Wieden+Kennedy" شعاری ساده، کوتاه و به شدت تأثیرگذار را خلق کرد: "Just Do It". جالب است بدانید که الهامبخش این شعار، آخرین کلمات یک قاتل محکوم به اعدام در یوتا به نام گری گیلمور بود که قبل از اجرای حکمش گفته بود: "Let's do it". ویدن با تغییری کوچک، این جمله را به یک فراخوان جهانی برای غلبه بر ترسها، تردیدها و بهانهها تبدیل کرد. این شعار فراتر از یک کمپین تبلیغاتی عمل کرد و به فلسفه و هویت برند نایک تبدیل شد.
همزمان با این شعار، نایک هوشمندانهترین قرارداد تجاری-ورزشی تاریخ را امضا کرد. در سال 1984، آنها با یک بسکتبالیست جوان و آیندهدار اما هنوز ناشناخته به نام مایکل جردن (Michael Jordan) قراردادی انحصاری بستند و خط تولید کفشهای "Air Jordan" را برای او راهاندازی کردند. اولین مدل این کفش با رنگهای مشکی و قرمز، قوانین آن زمان NBA را نقض میکرد و جردن برای هر بار پوشیدن آن در زمین، 5000 دلار جریمه میشد؛ جریمهای که نایک با افتخار آن را پرداخت میکرد و از این اتفاق به عنوان یک ابزار تبلیغاتی بینظیر بهره میبرد. موفقیت خارقالعاده جردن در زمین و محبوبیت افسانهای او، برند "Air Jordan" را به یک زیرمجموعه چند میلیارد دلاری تبدیل کرد و نایک را از یک شرکت ورزشی به یک پدیده فرهنگی جهانی ارتقا داد.
تاریخچه برند نایک داستانی درباره فروش کفش و لباس ورزشی نیست؛ بلکه روایتی از قدرت یک ایده، اهمیت نوآوری مداوم و تأثیر شگرف قصهگویی در ساختن یک برند است. سفری که با پشتکار فیل نایت و خلاقیت بیل باورمن در قالب شرکت "بلو ریبون اسپورتس" آغاز شد، با تولد نام و لوگوی الهامبخش "نایک" و "Swoosh" هویتی جهانی یافت و با فناوریهای انقلابی مانند "Waffle" و "Air" تعریف جدیدی از عملکرد ورزشی ارائه داد. در نهایت، این نبوغ بازاریابی در کمپین "Just Do It" و همکاری تاریخساز با اسطورهای به نام مایکل جردن بود که نایک را بر تخت پادشاهی صنعت ورزش نشاند.
امروزه نایک تنها یک تولیدکننده نیست؛ این برند به یک نماد فرهنگی تبدیل شده که به ورزشکاران و افراد عادی انگیزه میدهد تا محدودیتهای خود را کنار بزنند و بهترین نسخه از خودشان باشند. میراث نایک، ترکیبی هوشمندانه از محصولی باکیفیت، فناوری پیشرو و داستانی قدرتمند است که به ما یادآوری میکند برای رسیدن به قلههای موفقیت، گاهی فقط باید اولین قدم را برداشت و "فقط انجامش داد".
