به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از سی ان ان، روسیه که تا یک سال پیش خریدار و مصرفکننده اصلی پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین بود، حالا با احداث یک ابرکارخانه در خاک خود برای تولید نسخه بومیشده از همین پهپادها، عملاً تهران را از زنجیره تأمین کنار زده است. این چرخش صنعتی و راهبردی، نهتنها به معنای کاهش وابستگی مسکو به تهران است، بلکه نشانهای از تغییر توازن قدرت در همکاریهای نظامی دو کشور به شمار میرود؛ تغییری که در نهایت میتواند به بازتعریف کامل روابط ایران و روسیه منجر شود.
در آغاز جنگ اوکراین، تحریمهای گسترده غرب و فرسایش توان تولید تسلیحاتی روسیه، این کشور را به واردات تجهیزات ارزان و مؤثر از ایران سوق داد. پهپادهای انتحاری شاهد-136، که به دلیل برد بالا و هزینه ساخت پایین مشهور شده بودند، به بخشی حیاتی از زرادخانه روسیه تبدیل شدند.
با این حال، تجربه میدانی و نیاز شدید به تیراژ بالا، کرملین را به فکر انتقال کامل فناوری و راهاندازی خط تولید داخلی انداخت. ساخت کارخانه عظیم در تاتارستان با ظرفیت تولید هزاران فروند پهپاد در سال، پاسخی مستقیم به این نیاز بود.
با افتتاح این کارخانه، ایران از نقش «تأمینکننده حیاتی» به «طراح اولیه» تقلیل یافته است. در دنیای صنایع دفاعی، بومیسازی به معنای حذف تدریجی شریک خارجی است. روسیه اکنون کنترل کامل بر زنجیره تولید، از قطعات تا مونتاژ نهایی، را در دست دارد. این تحول نهتنها سود اقتصادی صادرات پهپاد را از ایران گرفته، بلکه به روسیه امکان میدهد در آینده نسخههای بهینهتر را بدون نیاز به تهران توسعه دهد.
همکاری نظامی ایران و روسیه همواره بر اساس منافع مقطعی و تهدید مشترک در برابر غرب شکل گرفته است. در این چارچوب، روسیه هرگاه توانسته، از شریک خود بیشترین بهره را گرفته و در صورت بینیازی، مسیر جداگانهای پیموده است.
بومیسازی پهپادهای ایرانی را میتوان بخشی از همین الگو دانست: کرملین از نیاز فوری به جنگافزار بهره برد، فناوری را جذب کرد و اکنون به سمت استقلال کامل حرکت میکند. این تغییر میتواند نشان دهد که مسکو اتحاد را تا زمانی معتبر میداند که منافعش در آن تضمین شود، نه یک روز بیشتر.
برای روسیه، تولید داخلی پهپاد نهتنها وابستگی را کاهش میدهد، بلکه امکان افزایش کمّی و کیفی را فراهم میسازد. با حذف محدودیتهای واردات و زمان حملونقل، مسکو میتواند به سرعت نیازهای جبهه را تأمین کند. این موضوع فشار روانی و عملیاتی بیشتری بر اوکراین وارد خواهد کرد.
در مقابل، ایران نهتنها از دسترسی مستقیم به تجربه جنگی اوکراین محروم میشود، بلکه فرصت استفاده از بازخوردهای عملیاتی برای بهبود طراحیهای آینده را از دست میدهد.
صادرات پهپاد به روسیه، در شرایط تحریم، یک منبع درآمد ارزشمند برای ایران محسوب میشد. با انتقال تولید به خاک روسیه، این جریان ارزی قطع یا بهشدت محدود خواهد شد. افزون بر آن، برند پهپادی ایران در بازارهای جهانی، با عرضه نسخههای روسی، تحت فشار قرار میگیرد. ممکن است مشتریان بالقوه، بهجای خرید مستقیم از ایران، به سراغ نسخه بومیشده و شاید ارزانتر روسی بروند.
روابط تهران و مسکو در سالهای اخیر بر پایه «همپوشانی نیازها» شکل گرفته، نه تعهدات رسمی و الزامآور. حذف ایران از چرخه تولید پهپاد، یک زنگ خطر برای سیاستگذاران ایرانی است که بیش از حد به این اتحاد اتکا کردهاند. در غیاب توافقات شفاف و ضمانتهای حقوقی، هر شراکت نظامی میتواند بهسرعت به رقابت یا حتی تضاد منافع تبدیل شود.
یکی از نگرانیهای پنهان در این تحول، احتمال استفاده روسیه از فناوری ایرانی بهعنوان پایهای برای توسعه پهپادهای پیشرفتهتر و سپس صادرات آن به کشورهای ثالث—even رقبای ایران—است. در چنین حالتی، فناوریای که قرار بود به تقویت بازدارندگی ایران کمک کند، میتواند روزی در اختیار دشمنانش قرار گیرد.
1. لزوم قراردادهای شفاف انتقال فناوری: بدون چارچوب حقوقی دقیق، هر شراکت صنعتی میتواند به انتقال یکطرفه فناوری منجر شود.
2. تنوعبخشی به بازار صادرات نظامی: اتکا به یک مشتری بزرگ، آسیبپذیری را افزایش میدهد.
3. سرمایهگذاری بر نوآوری داخلی: رقابت فناورانه تنها با فاصله گرفتن از وابستگی به طراحیهای فعلی ممکن است.
4. دیپلماسی دفاعی فعال: تعامل با بازیگران متعدد میتواند تعادل روابط را حفظ کند.
حرکت روسیه از واردات پهپاد ایرانی به تولید انبوه داخلی، فقط یک تغییر صنعتی نیست؛ این یک پیام استراتژیک است. پیام این است که حتی نزدیکترین همپیمانها در عرصه نظامی، اتحاد خود را بر مبنای منافع لحظهای میسنجند. برای ایران، این رویداد میتواند بهعنوان یک هشدار عمل کند: در جهانی که رقابت و فرصتطلبی حرف اول را میزنند، تکیه بر اتحادهای بدون ضمانت، ریسک بالایی دارد.
مسکو امروز شریک دیروز است، اما فردا میتواند به رقیبی تمامعیار در بازار و میدان بدل شود. پرسش اساسی اینجاست که آیا تهران این تغییر را بهعنوان تهدیدی برای جایگاه خود میبیند یا فرصتی برای بازنگری در استراتژی دفاعی و صنعتی؟
برای پیگیری اخبار سیاسی اینجا کلیک کنید.
