به گزارش سرویس جامعه ساعدنیوز، رامسس دوم (1279–1213 پ. م) که بیشتر با نامهای رامسس کبیر و «اوزیماندیاس» نزد یونانیان شناخته میشود، از مشهورترین فراعنه مصر است. او سومین فرعون دودمان نوزدهم در دوره پادشاهی نوین بود و در 14سالگی از سوی پدرش، سِتی اول، به ولیعهدی گمارده شد و کمتر از ده سال بعد بر تخت نشست.
به گزارش فرادید، او در طی 66 سال فرمانروایی، دستکم 15 لشکرکشی نظامی انجام داد و دشمنانی چون هیتیها، سوریها، لیبیاییها و نوبیها را سرکوب کرد. او همچنین نظارت بر بلندپروازانهترین برنامههای عمرانی مصر، ازجمله معبد ابو سمبل و معبد رامسئوم را بر عهده داشت.
1279 پ. م: آغاز لشکرکشی علیه قبایل لیبی در مرز غربی
1278 پ. م: شکست دزدان دریایی شِردن در مدیترانه• 1275 پ. م: آغاز لشکرکشی علیه هیتیها برای بازپسگیری سوریه و کنعان
1274 پ. م: نبرد قادش
1258 پ. م: امضای نخستین پیمان صلح شناختهشده جهان با هیتیها
رامسس اندکی پس از جلوس به تخت، ناگزیر وارد جنگ شد تا از مرز غربی مصر در برابر قبایل لیبی دفاع کند. سال دوم فرمانروایی، او دزدان دریایی شِردِن را که به کشتیهای حامل کالا برای مصر حمله میکردند، شکست داد. رامسس نیرنگی سنجیده به کار بست: نیروها و کشتیها را در نقاط کلیدی ساحل مستقر کرد و به دزدان اجازه داد به اهدافی که در ظاهر بیدفاع بودند حمله کنند، سپس ناگهان آنها را محاصره و در یک عملیات واحد دستگیر کرد. بسیاری از شِردِنها بعدها به گارد محافظ شخصی او پیوستند.
او سپس توجهش را به سوریه معطوف کرد؛ سرزمینی که پیشتر زیر سلطه مصر بود اما اکنون در چنگ هیتیها قرار داشت. رامسس در سال چهارم فرمانروایی، نخستین لشکرکشی خود را آغاز کرد و ایالت آمورو را به تصرف درآورد. این اقدامات در سال بعد به نبرد مشهور قادش انجامید. رامسس خود را وقف آمادگی برای جنگ کرد و پایتخت جدید خود، پیرامسس را با کارگاههایی عظیم برای تولید سلاح، ارابه و سپر ساخت.
رامسس بخشی از سپاه را پیشاپیش روانه کرد و خود با بخش عمده نیروهای ارابهرانِ همراه از راهی دیگر حرکت کرد. مصریان، سربازان هیتی را اسیر کردند؛ جاسوسانی که رامسس را فریب داده بودند و گفته بودند قادش بیدفاع است. رامسس به شهر حمله کرد و در دام هیتیها افتاد. او برای حفظ جان خود میجنگید و پیشاپیش سپاهیانِ کمتعدادش شجاعانه نبرد میکرد تا آنکه نیروی کمکی دیگری از مصر فرا رسید. پژوهشگران نظامی باور دارند نبرد قادش با حضور 5000 ارابه جنگی و تا 30هزار سرباز، نخستین نبرد صفآراییشده در تاریخ ثبتشده است.
با آنکه مصریان پیروز میدان شدند، توان محاصره شهر را نداشتند. با این همه، رامسس دوم بیش از ده بنای یادبود برای نمایش دلاوری خود در قادش ساخت؛ تبلیغاتی که بر آوازه او افزود و قدرت دولت مصر را استوار ساخت.
مصریان پس از نبرد، کنعان را تصرف کردند، اما شورشهای محلی رامسس را ناچار کرد در سال هفتم فرمانروایی دوباره به سوریه بازگردد. او سپاهش را به دو بخش تقسیم کرد: یکی تا دریای مرده پیش رفت و شهرهای اِدوم-سعیر و موآب را گرفت و رامسس خود با بخش دیگر به اورشلیم و اَریحا حمله کرد. سپس نیروها متحد شدند و به هِبسون، دمشق، کومیدی و اوپی یورش بردند تا حوزه نفوذ مصر را بازیابند.
لشکرکشیهای او در سالهای بعد نیز ادامه یافت و قلمروی نفوذ مصر را حتی فراتر از دوران تحوتمس سوم گسترش داد، اما نتوانست این نواحی را به شکل پایدار حفظ کند. سرانجام، در سال بیستویکم سلطنت، رامسس پیمان صلح قادش را با هیتیها امضا کرد؛ نخستین پیمان صلح شناختهشده در جهان. این پیمان در دو نسخه ثبت شد: یکی به خط هیروگلیف مصری و دیگری به خط میخی. این سنت دوزبانه، بعدها در اسناد دیگر هم رایج شد و نقش مهمی در مطالعات زبانشناختی امروز ایفا کرد.
رامسس همچنین در جنوب علیه نوبیها جنگید؛ سرزمینی که دویست سال مستعمره مصر بود. بااینحال، به نظر میرسد فتوحات او آنجا گسترده بوده، زیرا نقش آنها بر دیوارههای معابدش دیده میشود.
فراعنه همواره برپایهی ارزیابیهای سیاسی، خدایانی را برمیگزیدند و برای رامسس این خدا «آمون» بود. او جایگاه آمون را بسیار بالا برد و تصویرش را در همه سازههای خود برجسته ساخت. رامسس حتی خود را در ظاهر این خدا تصویر میکرد؛ نمونهاش مجسمه «مِمنون جوانتر/خردسال» از رامِسِئوم است. این مجسمهها گاه پیشِ ساختوسازهای فرعونهای پیشین قرار داده میشدند تا مشروعیت او را تقویت کنند.
فرعون در باور مصر باستان، تجسم زمینی الوهیت بود و آسایش و شکوفایی مصر را در هماهنگی با خدایان تضمین میکرد. از این رو، جای شگفتی نیست که رامسس خود را پسر آمون-رع میخواند. داستان تولد الهی او در نیایشگاهی وقف مادرش «تویا» روایت شده؛ جایی که او را ظرف زایش خدا معرفی میکنند. متن دیگری، «برکت پتاح»، نسخهای دیگر از روایت زایش الهی رامسس را بازمیگوید که اینبار پتاح پدر او معرفی میشود.
رامِسِئوم دومین معبد بزرگ مصر باستان و نیایشگاه تدفینی رامسس بود. ساخت آن بیش از 20 سال به طول انجامید. این معبد، رامسس را زمان حیات در مقام خدایی زنده گرامی میداشت و پس از مرگش نیز محل پرستش او بود. این سازه یکی از چندین معبدی بود که زمان حیات او برایش ساخته شد.
رامِسِئوم صحنهای از جشن سِد رامسس را به تصویر میکشد؛ جشنی سلطنتی که برای بزرگداشت سیسالگی سلطنت فرعون برگزار میشد و سپس هر سه سال یکبار تکرار میشد. هرچند بهنظر میرسد رامسس جشن خود را هر دو سال یکبار برگزار میکرد. این صحنه رامسس را در جامه شاهانه نشان میدهد که زانو زده و آمون-رع بر تخت نشسته است. آمون-رع به او برکت و نمادی میبخشد: محرابی کوچک با دو صندلی بر نیمدایرهای که نماد جشن سِد بود.
رامسس دوم بلندپروازانهترین پروژههای ساختمانی پس از عصر اهرام را آغاز کرد؛ اهرامی که آن زمان بیش از 1500 سال قدمت داشتند. او در سراسر مصر، از دلتای نیل تا نوبیا، ساختوساز کرد: هم بناهای تازه آفرید و هم سازههای گذشته را بازسازی کرد. این اقدامات توجیهی بود برای آنکه مجسمههای او در پیشگاه بناهای کهن قرار گیرند.
پیشتر از پایتخت عظیم او پیرامسس گفتیم؛ شهری در دلتای شرقی که جایگزین طیبه شد و به معابد بزرگ و کاخهای گستردهاش مشهور بود. امروزه تنها جفتی از پاهای یک پیکره عظیم از رامسس در آن محل باقیست. از رامِسِئوم (معبد تدفینی او نزدیکی طیبه) نیز گفته شد. اما دیگر پروژه بزرگ او ابو سمبل بود.
ابوسمبل نزدیک آسوان امروزی، حدود 200 مایلی جنوب طیبه و در دل کوهها تراشیده شد. در دهه 1800، کشف آن با معبدی کمابیش دستنخورده همراه بود. اما اواخر دهه 1960، با ساخت سد بلند آسوان، لازم شد ابو سمبل را قطعهقطعه جدا و به ارتفاعی بالاتر منتقل کنند. حتی کوهی مصنوعی هم بنا شد تا شکل محیطی معبد را بازآفرینی کند.
این مجموعه شامل «معبد بزرگ» و «معبد کوچک» میشود. ورودی معبد بزرگ پیامی آشکار برای مردم نوبیا بود: از رامسس باید هراسید و او را پرستش کرد. چهار تندیس نشسته از رامسس دوم معروف به کلوسی، نمای اصلی معبد را میآرایند که هر یک نزدیک به 20 متر ارتفاع دارند. بر پیکره او اعضای خانوادهاش هم در مقیاس کوچکتر و کنار پاهایش نقش شدهاند.
درون معبد بزرگ هم تحت سیطره عظمت کلوسی است و خود به چهار خدا اختصاص دارد: رع-هورآختی، آمون–رع، پتاح و شخصِ رامسس دوم. معبد فضایی کوچک و صمیمی دارد با هیروگلیفهایی که رویدادهای مهم سلطنت او را بازگو میکنند: نبرد قادش، پیروزیهای نوبیا و لیبی.
معبد کوچک ابو سمبل دارای پیکرههایی 10متری از نفرتاری، همسر رامسس است و به الهه آسمان، هاتور، اختصاص یافته است. هدف اصلی آن بزرگداشت جنبه الههگون نفرتاری و هماهنگ ساختن آن با مقام الهی شوهرش بود.
رامسس دوم اوایل دهه نود عمر خود، در سال 1213 پ. م. ، پس از 66 سال و دو ماه حکمرانی درگذشت؛ طولانیترین دوران سلطنت در تاریخ مصر باستان.
مومیایی رامسس دوم امروز در موزه قاهره است؛ پس از آنکه باستانشناسان آرامگاه او را در دره پادشاهان در اواخر دهه 1800 یافتند. آرامگاهی به نام «پسران رامسس دوم» هم همانجا کشف شده که پیکر 52 پسر او در آن یافت شده است. گمان میرود او نزدیک به 100 فرزند داشته است. سیزدهمین پسرش، مرنپتاح، جانشین او شد. آرامگاه همسرش، نفرتاری هم پیدا شده که بیش از همه به سبب نگارههای درخشان دیوارهایش شهرت دارد.
رامسس ابتدا در آرامگاه خود، KV7 دفن شد، اما به دلیل غارتها، پیکرش بیرون آورده و چندین بار جابهجا و دوباره کفنپیچ شد. سرگذشت جابهجاییهای مومیایی او بر نوارهای کتانی پوشانندهاش ثبت شده است. سرانجام پیکرش در آرامگاه TT320 یافت شد؛ آرامگاهی که پیکرهای مومیاییشده پادشاهان و ملکهها در آن نگهداری میشد و احتمالاً کاهنان آمون برای محافظت، بدنهای سلطنتی را به آنجا منتقل کرده بودند.
منبع: فرادید
برای دنبال کردن اخبار مربوط تاریخ کلیک کنید
اینستاگرام ساعدنیوز را دنبال کنید اینستاگرام ساعدنیوز پلاس را دنبال کنید
