به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از رویترز، در شرایطی که بازار جهانی انرژی با نوسانات پیدرپی، عدمقطعیت ژئوپلیتیکی و تقاضای فزاینده پس از دوران کووید-19 روبهروست، تصمیم اخیر ائتلاف اوپکپلاس برای افزایش مجدد تولید نفت، بار دیگر نگاه تحلیلگران، دولتها و فعالان بازار را به سمت این بازیگر مؤثر جلب کرده است. بر اساس گزارش منابع نزدیک به مذاکرات، اعضای اوپکپلاس بهطور اصولی با افزایش قابل توجهی در سطح تولید روزانه نفت موافقت کردهاند؛ گرچه هنوز ابعاد دقیق این افزایش و جدول زمانبندی اجرای آن بهصورت رسمی اعلام نشده است. این تصمیم که در ظاهر بهمنظور پاسخ به نیاز جهانی به ثبات عرضه اتخاذ شده، در باطن حامل پیامهای چندلایه اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی است.
ائتلاف اوپکپلاس که متشکل از کشورهای عضو سازمان اوپک به همراه متحدانی همچون روسیه است، طی سالهای اخیر نقش کلیدی در تنظیم عرضه نفت جهانی داشته است. پس از سقوط بیسابقه قیمت نفت در سال 2020، این گروه با اتخاذ سیاست کاهش گسترده تولید توانست تا حدود زیادی قیمتها را بازیابی کند. با این حال، افزایش تقاضا در نیمه دوم 2021 و 2022، همراه با محدودیتهای عرضه و بحرانهایی چون جنگ اوکراین، باعث افزایش ناگهانی قیمت نفت و شکلگیری نگرانیهای گسترده در کشورهای مصرفکننده شد. آمریکا، اتحادیه اروپا و چین بارها از اوپکپلاس خواستند تا تولید خود را به میزان بیشتری افزایش دهد، اما پاسخ این ائتلاف اغلب محافظهکارانه و مبتنی بر احتیاطهای بازار بود. تصمیم تازه اوپکپلاس را میتوان تغییری معنادار در این موضع ارزیابی کرد؛ تغییری که بهنظر میرسد بیش از هر چیز تحت تأثیر ملاحظات راهبردی و فشارهای چندجانبه اتخاذ شده است.
یکی از دلایل کلیدی که پشت پرده این تصمیم قرار دارد، نگرانی از کاهش تقاضای آتی در اثر رکود احتمالی اقتصادی در برخی از کشورهای صنعتی است. بانکهای مرکزی در اروپا و آمریکا طی ماههای اخیر نرخ بهره را افزایش دادهاند تا تورم را مهار کنند؛ سیاستی که میتواند رشد اقتصادی را کند و در نتیجه مصرف انرژی را کاهش دهد. اوپکپلاس با آگاهی از این روند، ممکن است به این نتیجه رسیده باشد که افزایش تولید در این مقطع زمانی میتواند از افزایش بیش از حد قیمتها و در نتیجه، از افت ناگهانی تقاضا در آینده جلوگیری کند. در واقع، این افزایش تولید بهنوعی بیمهنامهای در برابر کاهشهای شدیدتر بعدی است.
از سوی دیگر، این تصمیم را نمیتوان بدون در نظر گرفتن شرایط ژئوپلیتیکی تحلیل کرد. روسیه، یکی از اعضای اصلی اوپکپلاس، به دلیل تحریمهای غربی با چالشهایی جدی در صادرات نفت خود روبهروست. افزایش کلی تولید میتواند فضای بیشتری برای مانور نفت روسیه ایجاد کند؛ بهویژه اگر این افزایش بهگونهای طراحی شود که تولیدکنندگان غیردرگیر تحریمها، کاهش سهم خود را جبران نکنند. همچنین برخی دیگر از اعضا، مانند عربستان سعودی، در تلاشاند روابط خود با کشورهای غربی بهویژه آمریکا را متوازن نگه دارند. افزایش تولید نفت میتواند بهعنوان امتیازی در جهت کاهش فشارهای سیاسی یا احیای اعتماد واشنگتن تلقی شود، هرچند این رویکرد همچنان با چالشهای داخلی در داخل اوپک نیز همراه است.
بازارهای جهانی واکنش نسبتاً سریعی به انتشار این خبر نشان دادهاند. قیمت نفت برنت که در هفتههای اخیر روندی صعودی داشت، اندکی کاهش یافت؛ گرچه این کاهش فعلاً محدود و شکننده است. سرمایهگذاران منتظر جزئیات دقیقتر درباره میزان افزایش و مدت زمان اجرایی شدن آن هستند. در بازارهای مالی نیز شاخصهای بورس بهویژه در کشورهای واردکننده نفت با اندکی خوشبینی همراه شدهاند. این واکنشها نشاندهنده این واقعیتاند که بازار مدتهاست در انتظار نشانهای از ثبات و تعادل در عرضه بوده و تصمیم اوپکپلاس را، حتی در سطح اصولی، یک پیام مثبت تلقی میکند.
با این حال، این افزایش تولید ممکن است همه کشورها را راضی نکند. برخی اعضای اوپکپلاس مانند نیجریه، ونزوئلا و لیبی که ظرفیت تولید پایینی دارند، نگران آن هستند که تصمیمات اینچنینی به نفع کشورهای توانمندتر تمام شود و توازن داخلی سازمان را بر هم بزند. همچنین کشورهایی که در حال سرمایهگذاری بر انرژیهای تجدیدپذیر هستند، ممکن است این تصمیم را گامی در جهت تقویت دوباره سوختهای فسیلی تلقی کنند. از این منظر، اقدام اوپکپلاس ممکن است با واکنشهایی در سطح سیاسی و حتی فعالان زیستمحیطی مواجه شود.
افزون بر این، افزایش تولید در صورتی که با افزایش متقابل ظرفیت پالایشگاهی در جهان همراه نشود، الزاماً به کاهش پایدار قیمت بنزین و فرآوردههای نفتی نخواهد انجامید. در واقع، برخی تحلیلگران معتقدند که گلوگاه اصلی در زنجیره انرژی امروز، نه تولید نفت خام بلکه ظرفیت پالایشی محدود و ضعف زیرساختی در برخی کشورهاست. بنابراین، تصمیم اوپکپلاس شاید در کوتاهمدت موجب تعدیل نسبی قیمت نفت شود، اما تأثیر آن بر زندگی روزمره مصرفکنندگان در جایجای جهان، نیازمند مداخله سیاستی در حلقههای دیگر زنجیره انرژی نیز خواهد بود.
در نهایت، تصمیم اصولی اوپکپلاس برای افزایش تولید، بیش از آنکه تنها یک اقدام فنی در بازار نفت باشد، انعکاسی از توازنسازی پیچیده بین منافع سیاسی، فشارهای اقتصادی و محاسبات راهبردی اعضای مختلف این ائتلاف است. با توجه به شرایط جهانی—از نوسانات اقتصادی گرفته تا تحولات ژئوپلیتیکی—چنین تصمیمهایی هرگز صرفاً در چارچوب عرضه و تقاضای ساده قابل تحلیل نیستند. آینده بازار انرژی بهطور فزایندهای وابسته به تعاملات چندجانبه، تکنولوژیهای نوین و مسیرهای جدید توسعه پایدار است. تصمیم اوپکپلاس، اگرچه در لحظه میتواند آرامشی نسبی به بازار بدهد، اما چالشهای ساختاری پیش روی نظام انرژی جهانی همچنان باقی است.
اینکه آیا این افزایش تولید گامی در مسیر تعادل بلندمدت خواهد بود یا فقط مُسکن مقطعی برای بازاری پرنوسان، پرسشی است که پاسخ آن در هفتهها و ماههای پیشرو و در رفتار مصرفکنندگان، دولتها و بازیگران دیگر حوزه انرژی روشن خواهد شد.
برای پیگیری اخبار اقتصادی اینجا کلیک کنید.
