به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از رویترز، در حالی که تنشهای ژئوپلیتیکی میان روسیه و غرب وارد فاز جدیدی شده و نقش انرژی، بهویژه نفت، بار دیگر در مرکز مناقشات بینالمللی قرار گرفته است، تصمیم اخیر دولت هند برای تداوم واردات نفت از روسیه، علیرغم تهدیدهای لفظی دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین ایالات متحده، بازتابی از منافع راهبردی و استقلال سیاسی این کشور در سیاست خارجیاش تلقی میشود. به گفته منابع دولتی هند، دهلینو قصد ندارد تسلیم فشارهای واشنگتن شود و همچنان بر اساس «منافع ملی» خود در خصوص تأمین انرژی تصمیمگیری خواهد کرد؛ موضعی که نشاندهنده تغییر توازن قدرت در نظام بینالمللی و بازتعریف نقش بازیگران غیرغربی در نظم جهانی معاصر است.
روابط انرژی میان هند و روسیه در سالهای اخیر بهویژه پس از شروع جنگ اوکراین در فوریه 2022، وارد مرحلهای جدید شده است. هند که یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت جهان محسوب میشود، در پی افزایش بیسابقه قیمت جهانی نفت، به خرید نفت ارزانتر از روسیه روی آورد؛ نفتی که بهدلیل تحریمهای غرب، با تخفیفهای قابل توجه به کشورهایی چون چین و هند عرضه میشود. این روند باعث شده روسیه طی دورههایی به بزرگترین تأمینکننده نفت برای هند تبدیل شود، جایگاهی که پیشتر در اختیار کشورهای حاشیه خلیج فارس و آمریکا بود.
با این حال، این وابستگی نسبی هند به نفت روسیه، از منظر ایالات متحده و بهویژه چهرههایی چون ترامپ که رویکردی سختگیرانه نسبت به سیاست خارجی دارند، بهعنوان نوعی «مماشات با کرملین» تعبیر میشود. تهدیدهای اخیر ترامپ مبنی بر تحریم یا اعمال فشارهای اقتصادی علیه کشورهایی که به روابط انرژی خود با روسیه ادامه دهند، گرچه از نظر حقوقی الزامآور نیست، اما بهوضوح حاوی پیام سیاسی قدرتمندی برای متحدان سنتی آمریکا است. با این وجود، موضع قاطع هند مبنی بر حفظ مسیر واردات از روسیه، نشاندهنده اولویتدهی به استقلال عمل و ملاحظات اقتصادی در برابر فشارهای سیاسی خارجی است.
از منظر دهلینو، نفت روسیه نهتنها از نظر قیمت بهصرفه است، بلکه امکان پرداختهای غیردلاری و انعطافپذیری در قراردادها را نیز فراهم میکند؛ ویژگیهایی که در نظام اقتصادی جهانی پرنوسان کنونی، مزیت محسوب میشود. افزون بر این، هند بهعنوان کشوری با رشد اقتصادی سریع و نیاز روزافزون به انرژی، نمیتواند صرفاً بر اساس معیارهای سیاسی در تأمین انرژی خود تصمیم بگیرد. از اینرو، مقامات هندی بارها تأکید کردهاند که تعامل با روسیه بهویژه در حوزه انرژی، بخشی از سیاست «چندجانبهگرایی متوازن» این کشور است.
تصمیم اخیر هند همچنین بازتابی از تغییر تدریجی نظم جهانی است؛ نظمی که در آن دیگر قدرتهای غربی تنها تعیینکننده معادلات بینالمللی نیستند و بازیگرانی مانند هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی در حال ایفای نقشهای مستقلتری هستند. این روند بهویژه پس از جنگ اوکراین شتاب گرفته است، چرا که کشورهای غیرغربی تلاش کردهاند از این فرصت برای بازتعریف جایگاه خود در صحنه جهانی بهره ببرند. هند با بهرهگیری از این فضای جدید، بهدنبال تثبیت نقش خود بهعنوان قدرتی مستقل و با اولویتهای ملی است؛ نه کشوری تابع دستورالعملهای واشنگتن یا بروکسل.
با این حال، تصمیم هند بیهزینه هم نیست. روابط دهلینو با ایالات متحده در سالهای اخیر بهشدت گسترش یافته، بهویژه در حوزههای فناوری، دفاعی و امنیتی. آمریکا یکی از شرکای راهبردی هند در چارچوبهایی نظیر QUAD (همکاری چهارجانبه میان آمریکا، هند، ژاپن و استرالیا) است. حفظ تعادل میان این شراکت و روابط نزدیک با روسیه، نیازمند دیپلماسی پیچیده و هوشمندانهای است؛ دیپلماسیای که دولت هند تاکنون توانسته آن را با مهارت نسبی دنبال کند.
افزون بر آن، فشارهای احتمالی بر هند تنها محدود به تهدیدهای لفظی ترامپ نیست. کنگره آمریکا و برخی نهادهای مالی غربی نیز میتوانند از ابزارهای نظارتی، تحریمی یا محدودکننده برای تحت فشار قرار دادن بانکها و شرکتهای هندی بهره ببرند؛ بهویژه در حوزه نقل و انتقالات مالی یا صادرات فناوریهای پیشرفته. در چنین شرایطی، هند باید راهبردهایی برای تنوعبخشی به کانالهای پرداخت، استفاده از ارزهای جایگزین و تقویت زیرساختهای انرژی داخلی اتخاذ کند تا در برابر چنین فشارهایی آسیبپذیر نباشد.
در بعد منطقهای نیز تصمیم هند برای تداوم واردات نفت روسیه میتواند تبعاتی داشته باشد. برخی کشورهای جنوب آسیا که به شدت به کمکهای غربی وابستهاند، ممکن است در سیاستهای انرژی خود تجدیدنظر کرده و از موضع مستقل هند الگوبرداری کنند. این وضعیت میتواند به ایجاد نوعی بلوک غیرمتعهد انرژیمحور در برابر قطببندیهای سیاسی موجود منجر شود؛ پدیدهای که اگر گسترش یابد، موازنه قدرت در بازار جهانی انرژی را دستخوش تغییر میکند.
نکته حائز اهمیت دیگر آن است که موضعگیری ترامپ در حال حاضر صرفاً جنبه سیاسی و تبلیغاتی دارد، چرا که وی در مقام رسمی دولتی قرار ندارد. با این حال، با توجه به احتمال بازگشت او به قدرت در انتخابات ریاستجمهوری 2024، کشورهای مختلف از جمله هند ناگزیرند رفتار او و جناح سیاسیاش را با دقت بیشتری دنبال کنند. اگر ترامپ مجدداً به کاخ سفید بازگردد و سیاست خارجی «اول آمریکا» (America First) را احیا کند، ممکن است فشارها بر متحدان برای پیروی از خطمشی ضدروسی آمریکا شدت یابد. در این صورت، تداوم مسیر فعلی برای هند دشوارتر خواهد شد و نیاز به ائتلافسازی منطقهای و بینالمللی بیشتر خواهد داشت.
در مجموع، تصمیم هند برای ادامه واردات نفت از روسیه نهتنها ناشی از محاسبات اقتصادی، بلکه نمایانگر بلوغ سیاسی این کشور در عرصه بینالمللی است. دهلینو نشان داده که حاضر نیست سیاست انرژی خود را قربانی رقابتهای قدرتهای جهانی کند و ترجیح میدهد براساس منافع بلندمدت خود عمل کند. این رویکرد میتواند الگویی برای کشورهای دیگر باشد که در پی تعریف دوباره جایگاه خود در جهانی چندقطبی هستند.
جهان امروز، دنیای انتخابهای صفر و یکی نیست؛ هند نیز با درک این واقعیت، تلاش میکند میان شرق و غرب، منافع خود را با نهایت انعطافپذیری و حفظ استقلال تنظیم کند. چنین سیاستی، اگرچه در کوتاهمدت چالشهایی ایجاد میکند، در بلندمدت میتواند به تقویت موقعیت هند بهعنوان یک قدرت جهانی مستقل کمک کند؛ قدرتی که نه تابع، بلکه همپیمان است — البته به انتخاب خود.
برای پیگیری اخبار سیاسی اینجا کلیک کنید.
