به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه خبری ساعدنیوز، بورس کالای ایران بازاری منسجم و سازمانیافته است که در آن کالاها، از جمله خودروهای داخلی و وارداتی، بیواسطه و طبق مقررات مشخص عرضه میشوند. این بستر با هدف ایجاد شفافیت و رقابت در قیمتگذاری، واسطهگری و معاملات غیرشفاف را کاهش میدهد. خرید خودرو از بورس کالا مزایای قابلتوجهی دارد: قیمت شفاف و کشفشده بر اساس عرضه و تقاضا، عدالت در دسترسی یعنی همه میتوانند شانس یکسان در رقابت داشته باشند، حذف واسطهها و روندی ساده و قابلپیگیری. برتری مهم دیگر این روش نسبت به فروش قرعهکشی یا بازار آزاد، کاهش رانت و سفتهبازی در بازار خودرو است.عرضه خودرو در بورس کالا مزایایی مانند خرید مستقیم از تولیدکننده، تضمین تحویل بهموقع و کشف قیمت عادلانه دارد و موجب کاهش قیمت خودرو در بازار میشود. برای مثال، خودروی تارا دستی در بورس کالا حدود 405 میلیون تومان فروخته شد، در حالی که قیمت آن در بازار آزاد حدود 620 میلیون تومان است؛ یعنی خریدار واقعی 215 میلیون تومان کمتر پرداخت کرد. بدین ترتیب، عرضه خودرو در بورس کالا هم به نفع تولیدکننده کاهش زیان ناشی از قیمتگذاری دستوری و هم به نفع مصرفکننده چون قیمت نزدیکتر به بازار است.
برای خرید خودرو از بورس کالا، ابتدا باید مراحل زیر را به ترتیب طی کنید:
ثبتنام در سامانه سجام: ورود به سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) و درج اطلاعات هویتی، بانکی و آدرس؛ در این مرحله معمولاً مدارکی مانند کارت ملی و شناسنامه نیاز است.
دریافت کد معاملاتی بورس کالا از طریق کارگزاری: پس از تکمیل ثبتنام در سجام، به یک کارگزاری معتبر مراجعه کرده و درخواست صدور «کد معاملات بازار فیزیکی بورس کالا» (کد بورس کالا) دهید. این کد معاملاتی مخصوص معاملات کالا (شامل خودرو) بوده و با کد بورس اوراق بهادار متفاوت است. برای دریافت این کد معمولاً به ثبت نام در سامانه آنلاین کارگزاری (مانند سامانه ایبیگو Agah.Ebgo یا Mofid.Ebgo) نیاز است.
افتتاح حساب وکالتی: پس از دریافت کد کالا، از کارگزاری معرفینامه حساب وکالتی دریافت کنید و به یکی از بانکهای منتخب (ملت، سپه، تجارت، ملی، کشاورزی یا صادرات) مراجعه کرده و حساب وکالتی افتتاح کنید. حساب وکالتی حسابی است که وکالت نقل و انتقال وجوه معاملات کالایی در آن ثبت میشود و باید پیشپرداخت خرید در آن واریز شود.
اعلام حساب وکالتی در کارگزاری: پس از افتتاح حساب، مجدداً به سامانه کارگزاری (ایبیگو) برگردید و شماره حساب وکالتی را در قسمت مربوطه وارد کنید.
تکمیل ثبتنام بورس کالا: با انجام مراحل بالا، ثبتنام شما در بورس کالا تکمیل و کد معاملاتی کالا صادر میشود. مشخصات کاربری (نام کاربری و رمز عبور) توسط کارگزاری به شماره همراه شما پیامک میشود.
پس از طی این مراحل، آماده خرید خودرو خواهید بود.
سامانه سجام: کارت ملی هوشمند (پشت و رو) و شناسنامه (صفحات اول و توضیحات)؛ اطلاعات حساب بانکی (شبا) و آدرس نیز ثبت میشود. پس از ثبتنام اینترنتی، احراز هویت حضوری یا غیرحضوری با دستگاههای احراز هویت انجام میشود.
دریافت کد معاملاتی (بورس کالا): در ثبتنام آنلاین کارگزاری (ایبیگو)، اطلاعات هویتی شما از سجام فراخوانده شده و از شما تصویر امضای خود گرفته میشود. در ادامه، باید تصویر برابر اصلشده کارت ملی و صفحههای شناسنامه خود را بارگذاری کنید.
افتتاح حساب وکالتی: برای افتتاح حساب وکالتی نزد بانک باید معرفینامه حساب وکالتی که از کارگزاری دریافت کردهاید را همراه داشته باشید. این معرفینامه به بانک ارائه شده و سپس مدارک هویتی (کارت ملی، شناسنامه) را به شعبه ارائه میکنید. نهایتاً پس از افتتاح حساب، دوباره به سامانه کارگزاری رفته و شماره حساب را اعلام میکنید.
مراحل خرید خودرو از بورس کالا بهصورت خلاصه به شرح زیر است:
مشاهده اعلامیه عرضه: بورس کالا قبل از هر عرضه خودرویی، اطلاعیهای منتشر میکند که زمان عرضه، مدلها و تعداد خودروها را مشخص میکند. این اطلاعیهها در سامانه معاملات کارگزاری قابل مشاهده است. زمان ثبت سفارش معمولاً تا یک روز کاری قبل از عرضه، حداکثر تا ساعت 16 است.
واریز وجه پیشپرداخت: در اطلاعیه عرضه مقدار پیشپرداخت (وجه تضمین) مشخص شده است. متقاضیان باید قبل از ثبت سفارش، این مبلغ را به حساب وکالتی خود واریز کنند. (مثلاً معمولاً 30٪ قیمت پایه خودرو باید واریز شود) مبالغ واریزی تا زمان انجام معامله مسدود میماند.
ثبت سفارش خرید: پس از واریز پیشپرداخت، سفارش خرید را در سامانه آنلاین کارگزاری ثبت کنید. در هنگام ثبت سفارش، خودرو، مدل، رنگ و شرایط اعلامشده را انتخاب میکنید. همچنین میتوانید قیمت مورد نظر خود را وارد نمایید یا گزینه «سفارش باز» را فعال کرده و اجازه رقابت به کارگزاری بدهید.
شرکت در مزایده: در روز عرضه، مزایده رقابتی آنلاین برگزار میشود. بورس کالا قیمت پایه را اعلام میکند و خریداران با قیمت پیشنهادیشان وارد رقابت میشوند. هر خریدار هرچه قیمت بالاتری پیشنهاد دهد احتمال برنده شدن بیشتری دارد. این فرآیند کاملاً شفاف و برخط انجام میشود.
اعلام نتیجه و تسویه نهایی: پس از مزایده، برنده مشخص میشود. خریدار برنده باید مابقی مبلغ خودرو را ظرف سه روز کاری به حساب وکالتی واریز نماید. در این مرحله مالیات بر ارزش افزوده و سایر هزینههای قانونی (مانند عوارض شمارهگذاری و بیمه) نیز محاسبه و به مبلغ قابل پرداخت اضافه میشود. در صورت عدم تسویه مبلغ باقیمانده در مهلت مقرر، روزانه جریمه 0.25٪ محاسبه شده و نهایتاً قرارداد فسخ میشود.
انتخاب نمایندگی و تحویل خودرو: پس از تسویه کامل، خریدار میتواند از طریق سامانه کارگزاری نمایندگی دلخواه را انتخاب و مراحل شمارهگذاری و تحویل خودرو را دنبال کند. اطلاعات نمایندگیها و برنامه زمانی تحویل در فایلهای پیوست اطلاعیه عرضه درج میشود.
خرید خودرو از بورس کالا برای همه آزاد نیست و باید محدودیتهای زیر را در نظر داشت:
سن خریدار: خریدار حتما باید 18 سال یا بیشتر داشته باشد. افراد زیر 18 سال امکان دریافت کد معاملات کالا را ندارند.
سابقه خرید قبلی: افراد و واسطههایی که از اوایل سال 1398 تا کنون از خودروسازان داخلی، خودروی صفر خریده و پلاک فعال دارند، امکان شرکت در معاملات را ندارند. این محدودیت برای جلوگیری از ثبت چندباره سفارش توسط خریدارانی است که قبلاً خودرو دریافت کردهاند.
تعداد مجاز خرید: هر کدملی حقیقی فقط یک خودرو میتواند خریداری کند. این بند تضمین میکند خودروها به دست مصرفکنندگان واقعی برسد و از خرید مکرر یا انبار کردن توسط دلالان جلوگیری میشود.
کد وکالتی: حتماً باید «کد بورس کالای» فعال و «حساب وکالتی» افتتاحشده داشته باشید؛ در غیر این صورت امکان ثبت سفارش وجود ندارد.
نقدینگی لازم: خریدار باید مبلغ پیشپرداخت و هزینههای جانبی را در حساب وکالتی خود داشته باشد. بسته به شرایط هر عرضه، معمولاً 50–100٪ قیمت پایه (بهاضافه هزینههای قانونی) باید در حساب موجود باشد.
علاوه بر قیمت پایه خودرو، خریدار موظف است هزینههای زیر را نیز بپردازد:
مالیات بر ارزش افزوده (9٪): طبق قانون، بر روی قیمت فروش خودرو مالیات بر ارزش افزوده تعلق میگیرد.
بیمه شخص ثالث: هزینه بیمه اجباری خودرو در زمان شمارهگذاری که معمولاً بر عهده مالک جدید است.
عوارض و مالیات شمارهگذاری: هزینههای مربوط به شمارهگذاری پلاک خودرو (عوارض شهرداری و مالیات نقل و انتقال) نیز به قیمت خودرو اضافه میشود.
کارمزد کارگزاری: کارگزاریها بابت خدمات ثبت سفارش و تسویه درصدی کارمزد دریافت میکنند (میزان آن توسط کارگزاری تعیین میشود).
هزینه فسخ معامله: در صورتی که خریدار پس از برنده شدن منصرف شود یا نتواند تسویه را انجام دهد، حقالزحمههایی (تا حدود 5 تا 5.5 درصد قیمت خودرو) به عنوان خسارت از مبلغ مسدود شده کسر میشود.
برای افزایش احتمال موفقیت در خرید خودرو از بورس کالا، به نکات زیر توجه کنید:
آمادگی مالی: حتماً پیش از عرضه خودرو، مبلغ پیشپرداخت (مثلاً 30٪ قیمت پایه) را در حساب وکالتی واریز کرده و موجودی لازم برای کل معامله (شامل هزینههای جانبی) را فراهم آورید.
مطالعه اطلاعیهها: اطلاعیه عرضه و فایلهای پیوست آن را با دقت مطالعه کنید. مشخصات خودرو، شرایط فروش، درصد پیشپرداخت و نمایندگیهای تحویل در این گزارشها ذکر شده است.
شرکت بهموقع: سفارش خود را تا یک روز پیش از عرضه (تا ساعت 16) ثبت کنید. پس از مهلت اعلام شده امکان ثبت سفارش جدید وجود ندارد.
استراتژی قیمتگذاری: اگر مطمئن نیستید چه قیمتی پیشنهاد دهید، میتوانید گزینه «سفارش باز» را فعال کنید تا کارگزاری شما در روز عرضه به نمایندگی از شما در حراج رقابت کند. در این حالت کارگزاری سعی میکند در بازه بین قیمت پایه و قیمت بازار برای شما بهترین قیمت را پیدا کند.
یک خودرو، یک سفارش: به خاطر محدودیت یک خودرو به ازای هر خریدار، همواره «تعداد خرید را بر روی عدد 1» قرار دهید تا سفارشتان معتبر باشد.
اطلاع از قوانین: آخرین مصوبات و بخشنامههای بورس کالا را دنبال کنید. برای مثال، حداقل سن خریدار (18 سال) و شرایط خاص عرضه (مانند ممنوعیت خرید مجدد) ممکن است تغییر کنند.
سرعت و دقت: روند ثبت سفارش و پرداخت پس از برنده شدن نیاز به سرعت و دقت دارد؛ پس از اعلام برندهشدن، مبلغ باقیمانده را در مهلت تعیینشده واریز کنید تا جریمه نشوید.
تعداد فزایندهای از خریداران حقیقی توانستهاند از طریق بورس کالا خودرو تهیه کنند. برای نمونه، همانطور که ذکر شد، یک خریدار موفق شده پژو 207 دستی را در بورس کالا با قیمت حدود 470 میلیون تومان خریداری کند، در حالی که قیمت این خودرو در بازار آزاد بیش از 570 میلیون تومان بود. بهطور مشابه، یک دستگاه تارا دستی در بورس کالا با قیمت حدود 405 میلیون تومان فروخته شد؛ این عدد در بازار آزاد در حدود 620 میلیون تومان است (یعنی خریدار حدود 215 میلیون تومان صرفهجویی کرد) این مثالها نشان میدهند مصرفکنندگان میتوانند از تفاوت قیمت بین بورس و بازار آزاد بهره ببرند. همچنین تجربه خریداران نشان میدهد تحویل خودرو معمولاً سریعتر و قابل پیگیریتر از روشهای پیشفروش سنتی انجام میشود
