به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از سی بی اس، ناسا اعلام کرده است که در ادامه مأموریتهای فضایی خود، مجموعهای از کاوشگرها را برای مطالعه دقیقتر درباره بادهای خورشیدی و تأثیر آنها بر "آب و هوای فضایی" (Space Weather) به فضا اعزام خواهد کرد؛ پدیدهای که گرچه در ظاهر دور از زندگی روزمره ماست، اما میتواند تبعاتی جدی برای شبکههای برق، ماهوارهها، سیستمهای ناوبری و حتی زیرساختهای اینترنت جهانی به همراه داشته باشد.
بادهای خورشیدی، جریانهایی از ذرات باردار هستند که از سطح خورشید و بهویژه از ناحیهای به نام تاج خورشیدی (corona) با سرعتهای بسیار بالا به سمت فضای بین سیارهای رها میشوند. این جریانها هنگام برخورد با میدان مغناطیسی زمین، میتوانند اختلالات شدیدی ایجاد کنند که به آنها "طوفانهای ژئومغناطیسی" گفته میشود. در موارد شدید، این طوفانها قادرند عملکرد ماهوارهها را مختل کرده، ارتباطات رادیویی را دچار اختلال کنند، شبکههای توزیع برق را از کار بیندازند و سیستمهای GPS را با خطاهای جدی مواجه کنند. همین نگرانیها باعث شده است که "آب و هوای فضایی" از یک موضوع صرفاً علمی، به یک مسأله امنیتی، اقتصادی و حتی استراتژیک تبدیل شود.
سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا (ناسا) در بیانیه اخیر خود تأکید کرده است که برای مقابله با تهدیدات فزاینده ناشی از طوفانهای خورشیدی، نیاز به درک دقیقتر از چگونگی پیدایش، گسترش و تأثیرگذاری این بادهای خورشیدی وجود دارد. به همین منظور، مجموعهای از مأموریتهای تحقیقاتی طراحی شده که برخی از آنها هماکنون در مدار قرار دارند و برخی دیگر در حال ساخت یا آزمایشهای اولیه هستند.
یکی از برجستهترین این پروژهها، مأموریت "پارکر سولار پروب" (Parker Solar Probe) است که در سال 2018 به فضا پرتاب شد و تاکنون چند بار به فاصله بیسابقهای از خورشید نزدیک شده است. این کاوشگر با عبور از میان لایههای بیرونی جو خورشید، اطلاعاتی بسیار ارزشمند درباره میدانهای مغناطیسی خورشیدی، امواج پلاسمایی، ذرات باردار و ساختارهای پیچیده در جو فوقانی این ستاره عظیم فراهم کرده است. دانشمندان ناسا امیدوارند بتوانند با تحلیل دادههای پارکر، الگوهای اصلی شکلگیری و گسترش بادهای خورشیدی را شناسایی کرده و به مدلهای دقیقتری از پیشبینی آب و هوای فضایی برسند.
همزمان با مأموریت پارکر، پروژه دیگری بهنام Solar Orbiter که با همکاری آژانس فضایی اروپا انجام میشود نیز در حال گردآوری دادههای تکمیلی از زوایای دیگر نسبت به خورشید است. این مأموریتها در کنار برنامههای زمینی مانند رصدخانههای خورشیدی و ایستگاههای مغناطیسسنج، شبکهای یکپارچه برای پایش مداوم فعالیتهای خورشیدی تشکیل دادهاند. این تلاشها در پی آن هستند که همانطور که امروزه میتوان طوفانها یا زلزلهها را با دقت نسبتاً خوبی پیشبینی کرد، بتوان در آینده نزدیک نسبت به طوفانهای فضایی نیز هشدارهای زودهنگام صادر کرد.
اما سؤال مهم این است که چرا اکنون این موضوع بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است؟ پاسخ را باید در ترکیبی از پیشرفتهای تکنولوژیک و افزایش وابستگی زیرساختهای حیاتی به فضا جستوجو کرد. با گسترش اینترنت، ارتباطات ماهوارهای، ناوبری هوایی و زمینی وابسته به GPS، بانکهای اطلاعاتی و حتی سیستمهای نظامی پیشرفته، کوچکترین اختلال در فضای اطراف زمین میتواند هزینههایی سرسامآور به بار آورد. برای نمونه، در سال 1989 یک طوفان ژئومغناطیسی بزرگ در کانادا موجب فروپاشی کامل شبکه برق استان کبک شد و میلیونها نفر را برای ساعتها در خاموشی فرو برد. برخی دیگر از رویدادهای مشابه نیز موجب آسیب دیدن ماهوارهها، نابودی حافظههای الکترونیکی و از دست رفتن ارتباط با تجهیزات فضایی شدهاند.
از سوی دیگر، افزایش پرتابهای ماهوارهای به مدار پایین زمین (LEO)، از جمله برنامههایی مانند استارلینک شرکت اسپیساکس، باعث شده است که فضای نزدیک زمین بسیار شلوغتر و آسیبپذیرتر از گذشته باشد. در صورتی که یک طوفان فضایی قوی بدون هشدار به این شبکهها برسد، میتواند دهها یا حتی صدها ماهواره را بهطور همزمان از کار بیندازد یا از مسیر خود منحرف کند. این نگرانی بهویژه برای نظامهای ارتباطی، نظامی و هواشناسی بسیار جدی است.
ناسا تأکید کرده است که پروژههای جدید نه تنها برای پیشبینی بهتر این پدیدهها طراحی شدهاند، بلکه هدف نهایی آنها محافظت از تمدن مدرن در برابر تهدیدات ناشی از طبیعت فضاست. یکی از ابزارهای کلیدی در این مسیر، توسعه مدلهای رایانهای پیچیده برای شبیهسازی دینامیک خورشید و میدانهای مغناطیسی آن است. ترکیب دادههای واقعی با مدلهای شبیهسازیشده به دانشمندان امکان میدهد رفتار بادهای خورشیدی را چند ساعت یا حتی چند روز قبل از رسیدن آنها به زمین پیشبینی کنند.
گزارشهای ناسا همچنین نشان میدهد که قرار است از دادههای این پروژهها در سطح بینالمللی نیز بهرهبرداری شود. از جمله همکاری با نهادهایی مانند سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، آژانس فضایی اروپا، و سایر کشورهایی که در حوزه فضا و فناوری اطلاعات فعال هستند. بهعبارت دیگر، پیشبینی و مقابله با تهدیدات فضایی، دیگر فقط یک دغدغه ملی نیست بلکه به یک چالش جهانی بدل شده که نیاز به هماهنگی بینالمللی دارد.
در نهایت، مطالعات درباره بادهای خورشیدی و آب و هوای فضایی تنها بهمنظور حفاظت از فناوریهای ما نیست، بلکه بخشی از کنجکاوی بنیادی بشر برای درک رفتار خورشید و تأثیر آن بر سیاره ماست. خورشید، در عین حال که سرچشمه حیات است، میتواند منشأ خطراتی نیز باشد. فهم دقیقتر رفتار این ستاره عظیم، نه تنها برای محافظت از تمدن بشری حیاتی است، بلکه پنجرهای نو به درک رابطه ما با کیهان میگشاید.
برای پیگیری اخبار علمی اینجا کلیک کنید.
