پرورش درخت گردو
گردو، پراکندگی وسیعی از کوه های کارپاتیان در اروپای مرکزی تا قفقاز و شمال آسیای صغیر و منچوری داشته است. این گیاه از تیره گردوسانان می باشد. مغز ساقه های درخت گردو لایه لایه، تنه صاف با پوست فلسی و شیاردار، برگ های مرکب شانه ای دارد و درخت یک پایه محسوب می شود. گل های نر آن در جانب شاخه های یک ساله و روی گل آذین سنبله دم گربه ای (شاتون) و گل های ماده آن در نوک شاخه های سال جاری در گروه های ۱ الی ۳ تایی و در برخی از ارقام گردو در جانب شاخه های سال جاری حاصل می شوند. گرده افشانی گردو توسط باد انجام می گیرد. عمل گرده افشانی و تلقیح در اوایل بهار می باشد. میوه های گردو از نوع فندقه بوده که در آن فرابر میوه چوبی شده و توسط پوست سبز که منشاء برگ دارد، احاطه می شوند. گردوهای جوان و تازه به بار نشسته حالت ناهمرسی از نوع نرپیش رسی نشان می دهند. اما با بالغ شدن درخت، گل های نر بیشتری تشکیل می شود و تطابق زمانی بین مرحله گرده افشانی و آماده بودن گل های ماده به وجود می آید. البته برخی از ارقام گردو ماده پیش رس هستند و توصیه می شود برای کاهش پدیده ناهمرسی، ارقام نر پیش رس همراه با ارقام ماده پیش رس کشت شوند. یکی از گونه های متداول گردو که در اکثر کشورها کشت می شود، گردوی ایرانی است که البته منشاء آن کوه های کارپات می باشد. اغلب گردوهای ایرانی خودبارور هستند اما حالت نر پیش رسی دارند. گردوی سیاه شرقی از گونه های آمریکای شمالی بوده و چوب آن صاف و با ارزش است. طعم میوه آن مطلوب بوده اما کوچکتر می باشد. از گونه های دیگر گردو می توان به گردوی سیاه کالیفرنیای شمالی و گردوی سیاه کالیفرنیای جنوبی اشاره کرد. اکثر گردوهای سیاه دارای میوه های با پوست ضخیم بوده و مقاومت آنها نسبت به سرما بیشتر از گردوهای ایرانی می باشد. درخت گردو در طول تابستان و زمستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس می باشد. در طول دوره خواب زمستانی، گردو می تواند ۱۱- درجه سانتی گراد را تحمل کند اما سرمای دیررس بهاره به شاخساره های تازه تشکیل شده گردو آسیب می رساند و در ضمن سرماهای زودرس پاییزه نیز به شاخه های گردو آسیب وارد می کند. گردو به یک دوره فصل رشد طولانی نیاز دارد و از میوه های مناطق معتدل گرم بشمار می آید. دماهای بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد و رطوبت کم در پوست سبز میوه آفتاب سوختگی ایجاد کرده و مغز میوه چروکیده می شود و گاهی اوقات نیز میوه ها پوک می شوند. گردو طالب تابستان های خنک می باشد. در ضمن گردو به بیماری پوسیدگی مغز گردو حساس بوده و بویژه گردوهای جوان آسیب زیادی می بینند. این بیماری روی برگ ها و در گلگاه میوه های جوان لکه ایجاد کرده و منجر به چروکیدن و لزج شدن مغز میوه می شود. در حین رسیدن میوه نیز دمای بیش از حد پایین شب موجب سیاه شدن پوسته مغز میوه گردو می شود. در حین رشد میوه در اوایل بهار بارش تگرگ و ضربه های مکانیکی وارد شده به میوه، سبب سیاه شدن آن قسمت از میوه که ضربه وارد شده می گردد. جوانه های گردو به ۱۵۰۰-۷۰۰ ساعت سرمای زیر ۷ درجه سانتی گراد نیاز دارند، تا استراحت زمستانی آنها به اتمام برسد. درخت گردو بعد از ۶-۵ سال شروع به محصول دهی می کند و در ۱۵-۱۰ سالگی به حداکثر باروری می رسد. طول عمر گردو زیاد بوده گاهی به ۳۰۰-۲۰۰ سال می رسد. شکل شلجمی و یا جامی برای درختان گردو مناسب بوده و بعد از به بار نشستن، نیاز به هرس ندارند. فاصله کشت مناسب گردو ۱۲-۱۰ متر می باشد. ریشه های گردو محوری و عمیق رشد می کنند و به خاک هایی با عمق ۳-۲ متر نیاز می باشد. ریشه های گردو نسبت به غرقاب شدن حساس می باشند. گاهی در تابستان چند روز بعد از آبیاری به روش غرقابی، برگ های درخت گردو خشک شده و به طور ناگهانی پژمرده می شوند. این پدیده را فلج گیاهی می نامند و هیچ گونه عامل بیماری زا در آن دخالت ندارد. تصور می شود که دمای بیش از حد خاک، توقف رشد ریشه در اثر رطوبت ناکافی و غرقاب شدن ناحیه ریشه از عوامل مؤثر در بروز فلج گیاهی باشد. ریشه های گردوی پارادوکس نسبت به این عارضه بسیار مقاوم هستند. ازدیاد گردو اکثراً با کشت بذر انجام می گیرد اما به دلیل ناخالص بودن بذر گردو، درختان حاصل شده یک دست و متجانس نبوده و کمتر به پایه مادر شباهت دارند. روش دیگر ازدیاد از طریق پیوند روی پایه های گردو می باشد. اما در این روش نیز به علت خروج شیره از محل زخم و ترشح ژوگلون که از فنول های مرکب بشمار می آید، موجب کاهش گیرایی پیوند و کاهش جوش خوردن پایه و پیوندک می شود. نتایج تحقیقات در مورد نوع پیوند متفاوت می باشد، برخی پیوند وصله ای و برخی دیگر پیوند شکمی را مناسب می دانند. توصیه می شود قبل از عمل پیوند، در پایه های مورد نظر زخم ایجاد شود تا موجب خروج شیره و ژوگلون از محل زخم گردد و گیرایی پیوند بدین ترتیب افزایش می یابد. برخی دیگر پیشنهاد می کنند بعد از عمل پیوند، نهال ها را به طور مورب بر روی لوله های آب گرم قرار دهند. به طوری که محل پیوند روی لوله آب گرم قرار گیرد. در این شرایط تشکیل بافت پینه در محل پیوند سریع بوده و درصد گیرایی پیوند افزایش می یابد. در آمریکا و برخی از کشورهای دیگر از پایه های مختلف گردو در ازدیاد این گیاه استفاده می شود. پایه های بذری گردوی سیاه کالیفرنیای شمالی معمول ترین پایه برای گردوی ایرانی در کالیفرنیا می باشد. این پایه برای مناطقی که دارای خاک های حاصل خیز، عمیق، عاری از فیتوفیرا، نماتد زخم ریشه و بیماری خط سیاه باشند، توصیه می شود. گردوی ایرانی مستعد آلودگی سیستمیک به بیماری خط سیاه است که عامل این بیماری ویروس پیچیدگی برگ گیلاس می باشد. پایه های گردوی ایرانی به خاک های آهکی حساس بوده و کلروز آهن نشان می دهند. در ضمن این پایه ها به شرایط غرقاب و شوری، گال ریشه و زخم ریشه نیز حساس می باشند. گردوی سیاه شرقی پایه رضایت بخش برای گردوی ایرانی بوده و به گال طوقه، قارچ فیتوفرا و قارچ ریشه بلوط مقاوم است و موجب زودرسی محصول می شود اما این پایه به بیماری خط سیاه حساس می باشد. پایه پارادوکس که دورگ گردوی سیاه کالیفرنیای شمالی و گردوی ایرانی است مقاوم به نماتد و قارچ فیتوفرا می باشد. عارضه خط سیاه در محل پیوند بین پایه های گردوی سیاه کالیفرنیای شمالی که بر روی آن گردوی ایرانی پیوند زده شده باشد، ظاهر می شود. این عارضه بعد از ۲۰-۱۵ سال و هنگامی که درختان پیوندی در حال باروری هستند، ظاهر می گردد. در این پدیده لایه نازکی از یاختته های لایه زاینده و آوند آبکش در محل پیوند گسترش می یابد. علل بروز این عارضه همانطوری که ذکر گردید، ناشی از ویروس پیچیدگی برگ گیلاس بوده که پایه های گردوی سیاه کالیفرنیا به آن حساس هستند. از ارقام تجاری گردو در ایران می توان به گردوی کاغذی، نوک کلاغی و ضیاءآبادی قزوین اشاره نمود.
منبع: سایت باغ شیشه ای