به گزارش سرویس تاریخ ساعد نیوز، امروز 10 دی 1403 خبر درگذشت جیمی کارتر سی و نهمین رئیس‌جمهور آمریکا منتشر شد. رئیس جمهوری که دو سال بعد از انتخاب، به همراه همسر و تیمی 400 نفره از تاجران، مستشاران و کارشناسان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به ایران سفر کرد و 17 ساعت در ایران ماند و از ایران به هند سفر کرد؛ البته پس‌لرزه‌های سفرش به ایران در نهایت موجب غرق شدن نظام شاهنشاهی شد.
جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا در خلال سفرش به چند کشور اروپایی و آسیایی در سال 1356، 10 دی وارد تهران شد. او و همراهانش مورد استقبال محمدرضاشاه و همسرش فرح دیبا قرار گرفتند، استقبالی که «سنگ تمام» شاه ایران برای رئیس‌جمهور ایالات متحده خوانده شد.
این سفر در حالی انجام شد که امام خمینی رهبر نهضت اسلامی ایران در سیزدهمین سال تبعیدش در عراق حضور داشتند.
اما دلیل این سفر، آن هم در میانه سفر دوره‌ای کارتر به اروپا و آسیا چه بود و هدف رئیس‌جمهور وقت آمریکا از سفر به ایران چه بود؟
جزیره ثباتی که فروپاشید
کارتر در تاریخ 10 دی 1356 به تهران سفر کرد تا حمایت کامل واشنگتن از محمدرضا پهلوی را به مخالفان و منتقدان داخلی و خارجی‌اش نشان دهد آن هم به دنبال شدت گرفتن حرکت انقلابی مردم ایران.
کارتر در ضیافت شام شاه در شب عید کریسمس 1978 در کاخ نیاوران شرکت کرد. رئیس‌جمهور دمکرات آمریکا در این ضیافت رو به محمدرضا پهلوی کرد و گفت: «به دلیل رهبری بزرگ شاه، ایران جزیره ثبات در یکی از آشوب‌زده‌ترین نقاط جهان شده است. اعلی‌حضرت، این به دلیل تکریم بسیار نسبت به شما، رهبری شما و احترام و ستایش و عشقی است که ملت ایران به شما دارد. هیچ کشور دیگری در جهان برای برنامه‌ریزی مشترک از ایران به آمریکا نزدیک‌تر نیست. هیچ کشور دیگری برای بررسی مشکلات منطقه‌ای که مورد علاقه هر دو طرف ما نیز هست ارتباط نزدیک‌تری از ایران با ما ندارد و هیچ رهبر دیگری نزد من احترامی عمیق‌تر و رابطه‌ای دوستانه‌تر ندارد.»
کارتر همچنین در این سخنرانی شاه را «محبوب مردم» دانست.
شدت گرفتن اعتراضات
به دنبال این سفر، خبرگزاری فرانسه خبر از برگزاری 10 تا 12 تجمع و تظاهرات پراکنده ضد آمریکایی در گروه‌های کوچک در 10 تا 12 منطقه تهران داد. تجمع‌ها و تظاهرات‌ها با پیشتازی دانشجویان و دوستداران رهبرِ در تبعید علاوه بر داخل دانشگاه تهران به خیابان تخت جمشید تهران (مطهری فعلی) رسید. علاوه بر آن جمعی از مردم معترض تهران در اعتراض به سفر کارتر به ایران قصد ورود به شرکت کشت و صنعت آمریکا که در خیابان قوام السلطنه (30 تیر فعلی) مستقر بود را داشتند که با دخالت نظامیان ارتش و شلیک هوایی جلوی آنان گرفته شد.
علاوه بر تهران خبر رسید که در شهر بابل نیز جمعی از دانش‌آموزان دانش‌سرای راهنمایی تحصیلی این شهر در اعتراض به بازداشت یکی از دبیران دانش‌سرا که علیه شاه و آمریکا صحبت کرده بود، تظاهرات کردند.
دامنه اعتراضات و راهپیمایی‌ها در آن روز، مرزهای ایران را رد کرد و به داخل آمریکا کشیده شد. دانشجویان ایرانی ساکن لس‌آنجلس و واشنگتن نیز به این سفر اعتراض کردند. آنان در لس‌آنجلس با راه انداختن تظاهرات و سر دادن شعار بر ضد شاه ایران به سفر کارتر به ایران اعتراض کردند همچنین 400 نفر از دانشجویان ایرانی ساکن واشنگتن نیز در اعتراض به این سفر با تجمع مقابل کاخ سفید در بین مردم اعلامیه اعتراضی پخش کردند.
توصیف کارتر از ایران به عنوان «جزیره ثبات» در بدو ورودش به تهران، بیشتر شبیه دلداری به شاه و مطمئن کردن او از حمایت آمریکا از حکومت پهلوی داشت تا باور قلبی و واقعی کارتر از ثبات ایران در آن روزگار.
این حقیقت با گذشت اندک زمانی، پر زورتر از قبل خودنمایی کرد. با شدت گرفتن وحشی‌گری‌های عوامل حکومت پهلوی در به خاک و خون انداختن دانشجویان و مردم معترض ایران، دامنه اعتراضات اجتماعی و تلاطم‌های سیاسی گسترش یافت و شورش‌ها و نابسامانی‌ها از تهران به سایر شهرهای کوچک و بزرگ کشور گسترش یافت.
گسترش دامنه آشوبها و هویدا شدن ناتوانی شاه از کنترل اوضاع، نگرانی شدید دولت وقت آمریکا را سبب شد و همین مسئله موجب شد جیمی کارتر در میانه سفر دوره‌ای اش به اروپا و آسیا به ایران بیاید و با ژستی خندان از رژیم در حال فروپاشی پهلوی اعلام حمایت کند، حمایتی که چندان به کار خاندان پهلوی و دستگاه حاکمه نیامد و محمدرضا شاه بعد از 37 سال سلطنت و دخالت در امور اجرایی کشور مجبور شد پس از انتخاب اعضای شورای سلطنت و به امید بازگشت مجدد به قدرت، در تاریخ 26 دی 1357 ایران را برای همیشه ترک کند.
پیام کارتر به امام
ابراهیم یزدی وزیر خارجه دولت موقت در یک سخنرانی در کاخ سعدآباد برای اولین بار پیام‌های جیمی کارتر رئیس‌جمهور وقت آمریکا و پاسخ امام خمینی را افشا کرد. این سخنرانی در تاریخ 15 مرداد 1358 در روزنامه آیندگان منتشر شد. یزدی تاریخ شروع ارسال این پیام‌ها را اواسط دی 1357 اعلام کرد.
این سند در مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
امام خمینی در واکنش به فرستادگان و نمایندگان حامل پیام کارتر گفتند: «پیام کارتر در دو جهت بود که یکی موافقت کردن با دولت بختیار یا حداقل سکوت در این شرایط و حفظ آرامش در این مدت و یکی هم احتمال یا پیش‌بینی کودتای نظامی و پیش‌بینی کشتار وسیع مردم که ما را از آن می‌ترسانید.
اما راجع به دولت بختیار، شما سفارش می‌کنید که ما بر خلاف قوانین خود عمل کنیم. بر فرض که من چنین خطایی بکنم؛ ملت ما حاضر نخواهد بود. ملت ما این همه مصیبت کشید، این همه خون داد برای این‌که از زیر بار رژیم سلطنتی و رژیم پهلوی خارج شود؛ ملت حاضر نیست که تمام خون‌ها به هدر برود و شاه به سلطنت باقی باشد و یا برود و بدتر از اول برگردد. نه حاضر است که شورای سلطنت را قبول کند و آن هم مخالفت قانونی است که من مکرر تشریح کرده‌ام.
و اما قضیه این‌که آرامش باشد، ما همیشه می‌خواهیم مملکت آرام باشد و مردم ما با آرامش زندگی کنند؛ اما به دست آوردن آرامش با وجود شاه، امکان ندارد. آقای کارتر اگر حسن‌نیت پیدا کرده‌اند و می‌خواهند آرامش باشد و خون‌ها ریخته نشود، خوب است که شاه را ببرند و از دولت بختیار پشتیبانی نکنند و به میل ملت که یک امر مشروعی است، تسلیم شوند و از میل ملت جلوگیری نکنند و اما قضیه کودتا که الان از ایران به من اطلاع داده‌اند، یک کودتای نظامی در شرف تکوین است و می‌خواهند کشتار زیادی بکنند و از من خواسته‌اند کالاهای آمریکایی را تحریم کنیم و به آمریکا اخطار کنیم که اگر چنین کودتایی بشود، از چشم شما می‌بینیم و اگر شما حسن‌نیت دارید، باید جلوگیری کنید.
برای من پیغام داده‌اند که اگر کودتای نظامی بشود، حکم جهاد مقدس باید داده شود. من کودتا را نه به صلاح ملت می‌دانم و نه به صلاح آمریکا. اگر بشود، از چشم شما می‌دانم. من نمی‌دانم ملت بعدها با آمریکا چه خواهد کرد و من به حکم این‌که یک شخص روحانی هستم و مصلحت بشر را همیشه مدنظر دارم و مصلحت ملت خودم را در نظر دارم، به شما توصیه می‌کنم که جلوی خونریزیها را بگیرید و نگذارید این خونریزیها تحقق پیدا کند.
ایران را به حال خود واگذارید و اگر بکنید نه گرایش کمونیستی خواهد داشت و نه سایر مکاتب انحرافی، نه تسلیم شرق خواهد شد و نه تسلیم غرب. تأکید می‌کنم اگر بخواهید آرامش در ایران حاصل شود راهی جز این نیست که نظام شاهنشاهی که قانونی نیست، کنار برود و ملت را به حال خود بگذارید تا من یک شورای انقلاب تأسیس کنم و از اشخاص پاک‌دامن برای نقل قدرت تا انتخابات مناسب حکومت مبعوث ملت انجام گیرد در غیر این صورت، امید آرامش نیست و خوف آن دارم که اگر کودتای نظامی بشود، انفجاری در ایران شود که کسی نتواند جلوی آن را بگیرد.
ملت ایران از کودتای نظامی نمی‌ترسد برای آن‌که ماه‌ها است با قدرت نظامی هرچه سخت‌تر با مردم معامله شده است و نتوانسته‌اند آرامش را برقرار سازند و الان نظام و ارتش از چند ماه قبل، سست‌تر و ضعیف‌تر است برای آن‌که در باطن ارتش اختلاف ایجاد شده است و بسیاری به ما می‌پیوندند و کودتا را خفه می‌کنند؛ لکن با کشتاری که من میل ندارم واقع شود. من به شما توصیه می‌کنم که از کودتا جلوگیری بشود. جلوگیری کنید که اگر کودتا بشود، ملت ایران از شما می‌داند و برای شما ضرر دارد. این تمام پیام من است به کارتر.»
برای مشاهده جذابترین وقایع تاریخی ایران و جهان با گروه تاریخ ساعد نیوز همراه باشید.
