حافظه در تعریف روانشناسی آن توانایی دریافت، ذخیره سازی، نگهداری و سپس بازیابی اطلاعات است. ما به کمک حافظه اطلاعات را از محیط دریافت کرده و در حافظه کوتاه مدت خود ذخیره می کنیم. اگر به اطلاعات ذخیره شده در حافظه کوتاه مدت نیاز پیدا کنیم و دوباره آن ها را مرور کنیم، اطلاعات در حافظه بلند مدت ما ذخیره می شوند.
چرا تقویت حافظه در کودکان امری حیاتی و مهم است؟
یادگیری مهارت های مهم و ضروری در زمان کودکی آسان تر است. حافظه نیز مهارتی است که با تمرین و تکرار تقویت می شود. والدین آگاه و هوشیار باید در زمان کودکی به تقویت حافظه کودکان خود اقدام کنند.حافظه قوی می تواند در حفظ کردن اطلاعات ضروری و مهم به کودک کمک کند. بسیاری عقیده دارند حفظ کردن بدون فهم باعث می شود اطلاعات بدست آمده به زودی فراموش شوند. البته فهم مطالب و درک آن ها قبل از حفظ کردن باعث یادگیری بهتر و به خاطر سپردن راحت تر می شود، اما در این پروسه بهره مندی از یک حافظه ی قوی این روند را تسریع می کند.
همچنین تحقیقات ثابت کردند حافظه قوی باعث افزایش تمرکز و خلاقیت در کودکان شده و در آینده موجب گسترش دامنه ارتباطات آن ها می شود. در نتیجه با وجود تمام مزایای نام برده، والدین باید به تقویت حافظه کودکان خود کمک کنند و در این راه از راهکارهای ساده و بازی های جذاب بهره گیرند.
حافظه دیداری چیست؟
ادراک دیداری شامل درک آنچه می بینید است. وقتی چیزی را می بینید، چشمان شما سیگنال هایی را به مغزتان می فرستند که باید در آن جا رمزگشایی شود و آنچه را که ارسال می شود درک کند. حافظه دیداری تنها یک جنبه از ادراک و پردازش دیداری بوده و عبارت است از توانایی به خاطر سپردن آنچه دیده می شود.
حافظه دیداری می تواند به دو بخش بلند مدت و کوتاه مدت تقسیم شود. حافظه دیداری بلند مدت به توانایی به خاطر سپردن چیزی که در گذشته دیده شده است اشاره دارد. حافظه دیداری کوتاه مدت به توانایی به یاد آوردن چیزی که اخیرا مشاهده شده، اشاره دارد. حافظه دیداری نقش مهمی در پیشرفت کلی کودک شما و کسب دیگر مهارت های لازم برای موفقیت در مدرسه و آینده دارد.
اهمیت حافظه ی دیداری
حافظه ی دیداری یکی از موارد بسیار مهمی است که در کودکی بسیار راحت تر از بزرگسالی می توان به تقویت آن پرداخت. حافظه دیداری را می توان مهم ترین نوع حافظه دانست که حتی در انواع دیگر حافظه هم تاثیرگذار است. زمانی که با کودک خود در سنین قبل از مدرسه تمارین حافظه دیداری انجام دهید، در دوران تحصیل به او کمک بسیاری خواهد کرد. کودکانی که از حافظه ی دیداری خوبی برخوردار نیستند، در نوشتن، خواندن و حتی بیان کلمات هم ممکن است دچار ضعف شود.
این کودکان به دلیل اینکه نمی توانند کلمات و حروف را به درستی به خاطر بسپارند، مجبورند که مدام به کتاب یا معلم یا والدین خود مراجعه کنند و همین امر کافیست تا تمرکز کافی برای خواندن و نوشتن نداشته باشند و زودتر از بقیه ی بچه ها خسته شوند. این نوع حافظه به کودکان کمک می کند تا مطالبی که معلم به آن ها یاد می دهد را سریع تر یاد بگیرند. با تقویت حافظه ی دیداری؛ کودکان رنگ ها، اعداد، اشکال و موارد مختلف را بهتر به خاطر می سپارند.حافظه دیداری یک مهارت حیاتی است که باید بسیار زودهنگام در کودکان توسعه یابد. بازی های ساده ای وجود دارند که برای تقویت حافظه دیداری کودکان بسیار کارآمد هستند.کودکی با حافظه دیداری ناکارآمد ممکن است در چه مهارت ها و فعالیت هایی به مشکل بخورد؟
- شناسایی و به خاطرسپاری حروف و سایر نمادهای رایج
- املای کلمات
- به خاطر سپاری مطالب
- یاداوری شماره تلفن یا اسامی افراد
- انجام ندادن کار و وظایفی که به او محول شده است.
عملکرد و مزایای بازی های فکری برای کودکان
کودکان به دلیل خاصیت سنی که دارند، نیازمند سرگرمی ها و آموزش هایی هستند که فعالیت ذهنی آنان را ارتقا دهد . بازی فکری از برنامه های آموزشی به شمار می رود که علاوه بر سرگرم کردن کودک، مغز او را به چالش می کشاند و سبب افزایش توجه و تمرکز کودکان می شود.
این بازی ها قدرت تخیل بچه ها را به کار می گیرند و انجام آن ها این توانایی را به کودک می دهد تا خیال پردازی کند. بهبود حافظه، افزایش اعتمادبه نفس، کاهش استرس، ارتقای ادراک و توجه کودکان و برانگیختن حس مسئولیت پذیری از دیگر مزایای بازی های فکری محسوب می شوند. از همه مهم تر، نقش بازی های تقویت حافظه کودکان در تقویت حافظه دیداری است.
این سرگرمی ها چالش برانگیز و مهیج هستند و کودک در انجام آن ها دقت دارد. این سبب می شود بچه ها نحوه انجام بازی، کارت ها، اشکال و هر آنچه را می بینند، به خاطر بسپارند. بنابراین بازی فکری باعث بهبود عملکرد ذهن در بخش مهارت های تصویری خواهد شد. حافظه دیداری مهم ترین حافظه به شمار می رود و با بهبود عملکرد آن در سنین پایین، میزان یادگیری و گیرایی کودک افزایش می یابد.
چند بازی برای تقویت حافظه دیداری کودکان
حافظه یکی از مهارت هایی است که باید در کودکان به خوبی تقویت شود. حافظه دیداری در کودکان نسبت به دیگر انواع آن از اهمیت بیشتری برخوردارند. حافظه جز آن دسته از مهارت هاست که در بزرگسالی بسیار حائز اهمیت می شود و اگر به خوبی تقویت شود می تواند از آلزایمر و مشکلات مربوط به حافظه جلوگیری کند. حتی برای انجام ساده ترین کارها از قبیل به خاطر سپردن مکانِ قرار دادن لوازم شخصی تا انواع کارهای پیچیده نیاز داریم که حافظه ی قوی ای داشته باشیم و این خود نشان دهنده ی اهمیت فوق العاده زیاد این مهارت در ماست.در این بخش چند بازی و تمرین مناسب برای تقویت حافظه دیداری کودکان معرفی می کنیم که برای رشد این مهارت فوق العاده مهم در کودکتان، بسیار مفید است.
پازل
پازل یکی از محبوب ترین بازی های تقویت حافظه کودکان به شمار می رود. بسیاری از بچه ها نسبت به این بازی علاقه فراوانی نشان می دهند. دلیل این امر، چالشی است که آن را تجربه می کنند. چیدن قطعاتی که در نهایت تصویر یکپارچه ای را می سازند، برای کودک لذت بخش است.
از مزایای چیدن پازل برای بچه ها، تمرکز آن ها بر روی شکل، رنگ و اندازه قطعه ها و در نتیجه تقویت مهارت دیداری است. کنارهم گذاشتن تکه های پازل سبب افزایش قدرت حل مسئله، صبر و بردباری، خلاقیت و برانگیختن حس کنجکاوی کودک می شود و برای ذهن آن ها یک درگیری مغزی مفید و چالش برانگیز ایجاد می کند.
مکعب روبیک
یکی از تاثیرگذارترین بازی های فکری بر روی حافظه و عملکرد ذهنی کودکان، مکعب روبیک است. روبیک یا مکعب جادویی یک مدل پازل سه بعدی به شمار می رود که شش وجه با شش رنگ متفاوت دارد. انجام این بازی مهارت های حرکتی چشم و انگشت را تقویت می کند و به برقراری ارتباط میان آن ها می انجامد. بازی روبیک سرعت پردازش مغزی را بالا می برد و در تقویت حافظه تصویری و تمرکز بسیار موثر است.
روبیک به عنوان یکی از بازی های تقویت حافظه کودکان، ذهن آنان را با الگوریتم و نظم دهی آشنا می کند. این بازی کودک را وادار خواهد کرد تا به جست و جوی راه های متفاوتی برای حل آن بپردازد و جهت رسیدن به شش وجه با رنگ های منظم، خلاقیت خود را به کار بگیرد.
سودوکو برای تقویت حافظه دیداری کودک
بازی فکری سودوکو از بازی های محبوب در سراسر جهان به حساب می آید که ریشه آن به کشور ژاپن بازمی گردد. می توان گفت مهم ترین ویژگی این بازی، تقویت مهارت های منطقی و استدلالی کودکان است. کودک در این بازی باید بتواند اعدادی را که در جدول ها وجود ندارند، حدس بزند؛ به گونه ای که هر عدد در هر ردیف تنها یک بار تکرار شود. این کار هوشیاری ذهنی، افزایش صبر و تحریک حس تخیل مغزی را به دنبال دارد.تاثیر مثبت سودوکو به عنوان یکی از بازی های تقویت حافظه کودکان تا جایی پیش می رود که قدرت تفکر آنان را افزایش می دهد، باعث توجه به جزئیات در کودکان می شود و از همه مهم تر، به بهبود حافظه به خصوص تقویت حافظه دیداری کمک می کند.
معمای تنگرام
معمای تنگرام یک سرگرمی با هفت شکل هندسی (یک مربع، یک متوازی الاضلاع و پنج مثلث) است که می توان با کنار هم قرار دادن آن ها، طرح های متفاوتی را به وجود آورد. این بازی فکری رومیزی از جالب ترین بازی های تقویت حافظه کودکان به شمار می رود. بچه ها در طول بازی با این قطعات، مهارت دیداری-فضایی خود را بهبود می بخشند و با ابتکاری که در ساخت حالت های مختلف و ایجاد پیوندی منطقی میان آنان به کار می گیرند، خلاقیت خود را افزایش می دهند.افزایش دقت و تمرکز کودکان، تقویت طبقه بندی ذهنی و عملی، رشد مهارت های ریاضی، بهبود ادراک بصری، پرورش حافظه و ارتقای توانایی حل مسئله از مهم ترین خصوصیاتی است که کودکان در اثر رویارویی با تنگرام چینی آن ها را کسب می کنند.
تاثیر بازی جفت و جور در تقویت حافظه دیداری کودک
جفت و جور یک بازی هیجان انگیز بدون رده بندی سنی است که حس چالش برانگیزی و مهیجی را در کودکان برمی انگیزد. در این بازی، کودک باید کارت هایی را که در دست دارد، با کارت های روی میز جفت کند. چنین بازی چه مهارت هایی را افزایش می دهد؟ مسلما تقویت سرعت عکس العمل، هماهنگی میان حرکات چشم و دست و پردازش ذهنی قوی از نتایج سرگرم شدن با این بازی است.کودکی که جفت و جور را بازی می کند، نوعی درگیری را تجربه خواهد کرد که در آن، به شناخت بهتری نسبت به اشکال و تطابق آن ها با یکدیگر می رسد. افزایش دقت و تمرکز در کودکان و تقویت حافظه دیداری و حس رقابت از دیگر ویژگی های تاثیرگذار این بازی به شمار می رود.
بازی کارتی حافظه
در این بازی تعدادی کارت که دو به دو شبیه به هم هستند را برای چند ثانیه به کودک نمایش می دهید. در این مدت کودک باید کارت هایی که دو به دو شبیه به هم هستند را خوب به خاطر بسپارد. سپس کارت ها را به پشت برگردانید. حال کودک باید تلاش کند جفت کارت های شبیه به هم را که به خاطر سپرده بود؛ به نوبت برگرداند و به شما نشان دهد. هر بار که دو کارت انتخابی شبیه به هم نباشند یک امتیاز منفی محسوب شده و دو کارت دوباره به پشت برگردانده می شوند. بسته به تعداد کارت ها و میزان مهارت کودک؛ زمان نمایش کارت ها را مدیریت کنید. می توانید زمان نمایش را از 15 ثانیه شروع کنید. اگر پاسخ های درستی از کودک نگرفتید؛ زمان نمایش را از 15 ثانیه افزایش دهید. و اگر این زمان برای کودک زیاد بود و در زمان کمتری می توانست کارت ها را به خاطر بسپارد، زمان را به کمتر از 15 ثانیه تغییر دهید. و این روال را هر چند مرحله آپدیت کنید تا چالش لازم و کافی برای کودک حفظ شود.لازم به ذکر است که در زندگی روزمره، این بازی به فرزندتان کمک می کند تا مکان چیزی را که قبلا دیده است؛ به خوبی یخاطر بسپارد.
بازی کاسه های جادویی
تعدادی کاسه ی مشابه را روی میز قرار دهید. یک شی کوچک را انتخاب کرده و در برابر دیدگان کودک زیر کاسه ی مشخصی قرار دهید. از کودک بخواهید با دقت به کاسه ها نگاه کند. کاسه ها را بدون بلند کردن روی میز حرکت دهید. در نهایت از کودک بخواهید کاسه ای که شی هدف در آن بود را مشخص کند.
برای بالا بردن چالش در این بازی می توانید تعداد کاسه ها را بیشتر کنید؛ سرعت حرکت دادن کاسه ها را بالا ببرید و یا حتی به جای یک شی هدف؛ از 2 شی در دو کاسه به طور همزمان استفاده کنید و از کودک بخواهید جایگاه هر 2 کاسه ی شامل شی هدف را خوب رصد کند و به خاطر بسپارد.
بازی چی دیدی؟
تعدادی شی مختلف را برای چند ثانیه در برابر دیدگان کودک قرار دهید. سپس آن ها را بپوشایند و از کودک بخواهید خیلی سریع به شما بگوید چه چیزی دید؟ می توانید در سطوح بالاتر پیرامون جزییات اشیا (مثل رنگ، اندازه و…) هم سوالاتی از کودک بپرسید.می توانید به جای اشیا، از تصاویر و عکس ها هم برای انجام این بازی استفاده کنید. در سطوح بالاتر ترجیحا تصاویری که جزییات زیادی دارند را انتخاب کنید تا کودک با چالش مواجه شود.
بازی توپ هارو بچین!
در این بازی جذاب که می تواند به صورت گروهی هم انجام گیرد؛ به چند توپ رنگی نیاز داریم. توپ های رنگی را به صورت تصادفی در یک ردیف بچینید و برای چند ثانیه به کودکان نشان دهید و سپس روی آن را بپوشانید و از آن ها بخواهید توپ ها را به ترتیب رنگی که دیده بود کنار هم قرار دهد.
بازی قدم هامو دنبال کن!
یک صفحه ی شطرنجی روی زمین رسم کنید. می توانید اگر در حیاط هستید این کار را با گچ انجام دهید و اگر داخل منزل هستید؛ از کاموا یا پارچه استفاده کنید. سپس با دو پای خود روی تعدادی از این خانه ها ی شطرنجی بپرید. از کودکتان بخواهید مکان هایی که در آن ها بودید را به خاطر بسپارد. سپس به همان ترتیب در خانه ها بپرد. برای بالا بردن چالش در این بازی می توانید تعداد خانه ها را بیشتر کنید و یا به صورت نامنظم در خانه های بیشتری بپرید.
بازی چی تغییر کرد؟
تعدادی شی را در مقابل کودک قرار دهید. سپس دور از چشم کودک یا جای آن ها را تغییر دهید، یا موردی از اشیا را حذف کنید، یا با شی جدیدی جابجا کنید و سپس از کودک بخواهید این تغییر را مشخص کند.کار جالب دیگری که می توانید انجام دهید این است که می توانید از کودک بخواهید ظاهر شما (لباس ها، زیورآلات، رنگ لباس ها و …) را خوب بخاطر بسپارد. سپس به دور از چشم او یک تغییر در ظاهر خود انجام دهید (مثلا آستین لباستان را بالا ببرید) و از کودک بخواهید تغییر ایجاد شده را مشخص کند.
بازی پرسش و پاسخ
این شاید آسان ترین و دم دست ترین بازی برای تقویت هر نوع حافظه باشد. می توانید برای تقویت حافظه دیداری کودکتان از موارد دیداری پیرامونش از او سوالاتی بپرسید. مثلا سوال کنید یادت هست معلمت دیروز چه لباسی به تن داشت؟ به یاد داری که پدر دیشب چه رنگ پیراهنی را به تن داشت؟
همانطور که می دانید برای داشتن توانایی پرسش و پاسخ باید مهارت کلامی خوبی داشت. پس اگر فرزند شما در انجام این بازی خوب عمل نمی کند ممکن است دلیل آن ضعف در توانایی کلامی باشد.
ببین و بکِش!
تصویری را برای چند ثانیه به کودک نشان دهید و از او بخواهید خوب تصویر را به خاطر بسپارد. حال از او بخواهید هرچه از تصویر به یاد دارد را نقاشی کند. بعد از اتمام کارش نقاشی را با تصویر تطبیق دهید. احتمال دارد جزییات تصویر کشیده نشده باشد. پس یک بار دیگر تصویر را به او نشان دهید و بخواهید با توجه دوباره به تصویر جزییات آن را نیز به نقاشی اضافه کند. این کار را می توانید در هر چند مرحله که فکر می کنید نیاز است تکرار کنید.
رنگ جدید رو نشون بده!
تعدادی شی یکسان که فقط رنگ متفاوتی با هم دارند را در نظر بگیرید. مثلا چند پاک کن هم اندازه و هم شکل در رنگ های متفاوت. هر بار برای چند ثانیه تعدادی از آن ها را به کودک نشان دهید تا خوب به خاطر بسپارد. سپس همه ی آن موارد+ یک پاک کن دیگر را به کودک نشان دهید و از او بخواهید مشخص کند کدام یک جدید است.برای ساده تر اجرا کردن بازی می توانید از مداد رنگی ها به جای پاک کن استفاده کنید. حتی می توانید هر تکه کاغذ را به یک رنگ درآورید و از آن ها استفاده کنید.
سخن پایانی
یکی از مهمترین جنبه های یادگیری، مهارت حفظ کردن و به خاطر سپردن است. حافظه قوی یک مهارت مهم و کاربردی بوده و باید از کودکی در افراد تقویت شود. والدین آگاه و دلسوز باید در تقویت حافظه کودکان خود کوشا باشند و از راهکارهای ذکر شده در این راه نهایت بهره را ببرند. تقویت حافظه در کودکان نه تنها به یادگیری مطالب درسی و کسب درجات علمی کمک می کند، بلکه باعث گسترش دامنه ارتباط فرد و موفقیت در زندگی اجتماعی هم می شود.
بازی های تقویت حافظه کودکان دارای تاثیرات بسیاری هستند. این بازی ها نه تنها سرگرمی های مهیجی به حساب می آیند، باعث افزایش دقت، تمرکز و مهارت های حرکتی و منطقی نیز در آن ها می شوند. کودک از طریق این بازی ها با تصمیم گیری صحیح، سرعت عمل و تقویت حافظه دیداری روبه رو می شود. به همین علت، به والدین پیشنهاد می کنیم نقش بازی های فکری را در تربیت فرزندان دلبند خود افزایش دهند.
خواندن کتاب برای کودکان و تاثیرات شگفت انگیز آن
