آشنایی با رشته مهندسی طراحی محیط زیست​ و بازار کار آن

معرفی رشته مهندسی طراحی محیط زیست​

رشته مهندسی طراحی محیط زیست یک تخصص میان رشته ای است و داوطلبان آن عمدتا از رشته های معماری ، کشاورزی، شهرسازی و محیط زیست اند . گروه آموزشی مهندسی طراحی محیط زیست دانشگاه تهران از سال ۱۳۷۱ شمسی مبادرت به پذیرش دانشجو کرده‌است و اکنون در مقطع کارشناسی ارشد گرایش مهندسی طراحی محیط زیست هر سال 10 نفر را از طریق ازمون سراسری پذیرش میکند. در سایر کشور ها نیز نظیر ایتالیا و انگلستان این رشته از رشته های پرطرفدار و با اهمیت محسوب میشود و در برخی از دانشگاهها طراحی محیط دانشکده ای است که رشته های معماری و شهرسازی ازگرایشهای آن هستند.
متخصصان این گرایش می‌آموزند که بتوانند توسعه‌ای هماهنگ میان محیط انسان ساخت و محیط طبیعی برقرار کنند و تعادل محیط طبیعی را در حوزه‌های شهری و منطقه‌ای تداوم بخشیده، با شناخت عناصر محیط طبیعی به مرمت و بازسازی این عناصر در فضاهای شهری و غیر شهری بپردازند. روند توسعه صنعتی، ساخت و سازهای شهر نشینی و توسعه راه‌ها و بزرگراه‌ها به همراه رشد سریع جمعیت موجب بهره برداری یک طرفه از محیط طبیعی و در نتیجه تخریب محیط زیست و مصرف بی رویه منابع طبیعی شده و تعادل نسبی موجود میان انسان و محیط زیست طبیعی را که طی قرون گذشته وجود داشته‌است بر هم زده و موقعیتی بس دشوار و تاًمل برانگیز را در مقابل انسان امروزی قرار داده‌است. ضرورت توجه به پیچیدگی های روابط موجود بین ساختار طبیعی و مصنوع در راستای رسیدن به طراحی های پایدار محیط و منظر موجبات تامین نیروی متخصصی را می طلبد که بتوانند به شکل میان دانشی و با بهره مندی از آموخته های این رشته ، زمینه تامین برنامه ها و طرحهای منطبق با اصول پایداری را بوجود آورده و علاوه بر اینکه با چنین بینشی در سطوح بالا در نقشهای مدیریتی و هدایتی نیروها و سرمایه های موجود در کشور را به سمت توسعه پایدار و طراحی محیط و منظر عمل می نماید.
متخصصان طراحی محیط می‌توانند با طراحی فضای سبز در مقیاس خرد و کلان و پارکهای درون شهری و برون شهری، فضاهای تفریحی، محوطه سازیهای مجموعه‌های ورزشی و صنعتی، تقسیم و تفکیک اراضی و طراحی فضاهای طبیعی در مجتمع‌های زیستی و مجموعه‌های مسکونی و جز اینها تا حدی روح سرد حاکم بر توسعه‌های شهری را تغییر داده با تفرجگاه‌هایی که طراحی می‌کنند نشاط و شادابی حاصل از محیط‌های طبیعی را در محیط‌های انسان ساخت عرضه کنند.
از رشته هایی که با طراحی محیط مرتبط اند میتوان به معماری منظر و طراحی شهری اشاره کرد در واقع تفاوت این رشته با سایرین رویکرد رشته است. در این رشته طراحی با رویکردی زیست محیطی صورت مگیرد و آنچه که خواست و نیاز محیط است بدون اجبار کردن محیط به پذیرش آن اولویت اصلی طراحی است. کلمه محیط زیست در عنوان رشته گاهی مخاطب را دچار سرگردانی میکند در واقع در اینجا طراحی محیط زیست ترجمه environmental design  است و محیط زیست به معنای عام آن یعنی هر محیطی اعم از شهری یا برون شهری است که امکان زیست در آن باشد و شاید عنوان طراحی محیط گویاتر از طراحی محیط زیست باشد و دانشجویان این رشته طراحی را در مقیاسهای مختلف شهری و منطقه ای و از پارکهای کوچک تا طراحی محوطه های صنعتی و بهسازی و بازآفرینی سایتهای تاریخی و طراحی سایتهای گردشگری(گردشگری شهری، روستایی) منظر تاریخی و فرهنگی انجام میدهند.

یکی از دلایل ناشناس بودن رشته بین دستگاههای دولتی و سایرین همین کمبود متخصصان و فارغ التحصیلان این رشته است که البته در تهران این رشته شرایط بهتر و شناخته شده تری را نسبت به شهرستانها دارد. زمینه فعالیت این رشته وزارتخانه هایی نظیر وزارت صنایع و معادن ، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت نفت و... و سازمانهای دولتی و نهادهای اجرایی چون شهرداری ، سازمان میراث فرهنگی ، سازمان پارکها و فضای سبز شهری ، سازمان زیبا سازی و... ولی متاسفانه هنوز در چارت این سازمانها جای متخصصان این رشته خالی است و در آزمونهای استخدامی نیز اسمی از رشته دیده نمیشود در حالی که در پروژه های عملی نیاز به دانش و مهارت متخصصان این رشته انکار ناپذیر است . در بخشهای خصوصی با توجه به انجام بسیاری از فعالیتهای اجرایی و کاربردی این متخصصان می توانند تیم های تخصصی طراحی شهری ، شهرسازی، معماری ، معماری منظر، طراحی فضای سبز ، طراحی محیط و ... را سرپرستی نموده و همکاری علمی و اجرایی داشته باشند.

از دروس اصلی این رشته میتوان به کارگاه های طراحی محیط، طراح شهری ،طراحی منطقه ای ، مرمت و بهسازی محیط، شناخت و تحلیل محیط و منظر، طراحی اکولوژیک، باغسازی، گردشگری روستایی، طراحی کاشت، طراحی فنی محیط و مواد و مصالح و تکنیکهای ساخت و سیر اندیشه های منظر سازی و ... اشاره کرد.

موقعیت شغلی رشته مهندسی محیط زیست

ارگانهای مرتبط جهت اشتغال:

سازمان حفاظت محیط زیست - ادارات جهاد کشاورزی - منابع طبیعی - شهرداری و فرمانداری - هواشناسی - جنگل بانی- آموزش و پرورش- راه و ترابری- مسکن و شهرسازی- شرکت نفت- شرکت لوله سازی - شرکت فولاد - شرکت ملی حفاری - اداره و آزمایشگاه های آب و فاضلاب- کارخانجات صنایع غذایی.

موقعیت شغلی در ایران :

شرط اول حیات اقتصادی ـ سیاسی هر کشور، ‌استقلال و وجود نیروی انسانی متعهد، متفکر و کاردان است. زیرا نیروی انسانی لایق و کاردان می‌تواند با استفاده از قدرت تصمیم‌گیری و استقلال و برنامه‌ریزی خوب دولت، از عامل دوم؛ یعنی منابع سرشار خدادادی از قبیل آب، خاک، جنگل، مرتع برای بهبود زندگی و رفاه مردم و جامعه بهره‌برداری کند. به عبارت دیگر تعادل این دو عامل، شرط مطلوب و اساسی بهره‌وری بهینه و تداوم حیات یک جامعه است.کارشناسان منابع طبیعی نقش مهمی در ایجاد تعادل بین این دو عامل دارند. زیرا از یک سو، عامل مهمی در حفظ و گسترش منابع طبیعی هستند و از سوی دیگر، نحوه استفاده و بهره‌برداری بهینه از این منابع را می‌دانند.برای مثال، فارغ‌التحصیلان گرایش مرتع و آبخیزداری می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های صحیح و نظارت بر حسن اجرای آنها و آموزش به منظور اصلاح و توسعه مراتع، جلوگیری از فرسایش آب و خاک و پر شدن مخازن سدها و تثبیت شن‌های روان، نقش بسیار مهمی در حفظ و گسترش منابع طبیعی از قبیل مرتع، آب و خاک داشته باشند.در کل فارغ‌التحصیل توانمند این رشته، فرصت‌های شغلی مناسبی در شرکت‌های دولتی، خصوصی و نیمه‌خصوصی مرتبط با وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات خاک و حفاظت آبخیزداری، سازمان جنگل‌ها و شرکت‌های مشاوره منابع طبیعی دارد.