یکی از سنت های ما ایرانیان شب یلدا یا همان شب چله است که همگی با آداب و رسوم آن به خوبی آشنایی داریم. اما این شب برای تازه عروس دامادها کمی ویژه تر و متفاوت تر است. در این مطلب قصد داریم درباره آداب و رسوم شب یلدا برای عروس و دامادها صحبت کنیم.
یلدا از دیرباز همراه ایرانیان بوده؛ واژه «یلدا» به معنای زایش و تولد است. شب یلدا یا چله از به یادماندنی ترین شب های سال است که همه خانواده های ایرانی طبق سنت قدیمی آن را جشن می گیرند.
ایرانیان باستان با این باورند که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می شوند و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کردند. شب یلدا یکی از پرخاطره ترین و زیباترین شب ها برای عروس و دامادهایی است که در دوران نامزدی خود به سر می برند.
شب یلدای عروس و داماد
رسم است در دوران عقد یا اولین سال ازدواج عروس و داماد، خانواده داماد شب نشینی شب یلدا را در منزل خانواده عروس بگذراند. این مراسم که به آن شب چله ای نیز گفته می شود آداب خاصی دارد. خانواده عروس سعی می کند تا حد توان خود مراتب مهمان نوازی و احترام در مقابل خانواده داماد را به جا آورد و خانواده داماد نیز با تقدیم هدیه و اصطلاحا کادوی شب یلدا محبت و علاقه خود را به عروس خانم و خانواده اش ابراز می کند.
درباره علت مراسم شب چله ای بسیاری معتقدند در گذشته که مانند امروز راه های زیادی برای ارتباط و آشنایی هر چه بیشتر بین خانواده ها نبوده است مراسمی همچون شب یلدا بهانه ای می شد تا خانواده ها ساعت های طولانی در کنار هم بوده و فرصت بیشتری برای صحبت و آشنایی داشته باشند.
شب چله ای یکی از روش های ابراز ارادت و علاقه خانواده داماد به نو عروس نیز می باشد. به علاوه در قدیم آقا داماد اجازه ملاقات های مکرر عروس خانم را نداشته و فقط در بعضی شب های خاص مثل شب یلدا می توانسته او را ببیند.
وظیفه خانواده داماد در شب یلدا
شیوه برگزاری مراسم شب یلدای عروس نسبت به گذشته تغییرات زیادی داشته است اما اصل سنت که همان بردن کادو و هدایای مخصوص شب یلدا توسط خانواده داماد می باشد همچنان مثل سابق انجام می شود. در قدیم خانواده آقا داماد هدایای خود را به همراه آجیل، انار، هندوانه، کدو تنبل، کله قند، نقل و تنقلات دیگر روی سینی یا طبق هایی قرار داده و به زیباترین شکل ممکن تزیین می کردند، سپس داماد و اعضای خانواده اش طبق ها را روی سر گذاشته و به خانه عروس می بردند.
امروزه حداقل در شهرهای بزرگ دیگر خبری از طبق های بزرگ نیست و از تزیینات مدرن و برجسته تری برای این منظور استفاده می شود، به عنوان مثال معمولا هندوانه به شکل های خاص برش خورده و علاوه بر موارد ذکر شده ژله های رنگارنگ، شیرینی جات مختلف و حتی گاهی کیک نیز در میان خوراکی ها دیده می شود.
ناگفته نماند در شهرها و فرهنگ های مختلف ایران ممکن است سنت های خاص نیز وجود داشته باشد، مثلا در اصفهان هدایای داماد که به آن ها خوانچه نیز گفته می شد شامل غذاهای محلی نیز بوده است، همچنین گفته شده مردم قدیم اصفهانی چند صندوق از میوه های مختلف تهیه می کردند و به منزل عروس می فرستادند که فردای شب چله بین فامیل پخش می شده است. در مازندران نیز رسم بوده خانواده داماد برای شب چله خرجی می فرستاد، یعنی هر چیزی که خانواده عروس در این شب به آن نیاز داشت را برایش فراهم می کرد.
اگرچه در گذشته نیز تزیینات و متنوع بودن پیشکش های خانواده داماد اهمیت زیادی داشته است و نشان احترام گذاشتن به خانواده عروس تلقی می شده اما امروزه برخی خانواده ها به چشم و هم چشمی و مجلل کردن هر چه بیشتر مراسم دامن زده اند و این شب خجسته که در اصل برای آشنایی بیشتر و گذراندن اوقات خوش در کنار هم می باشد را به یک شب پر استرس تبدیل کرده اند.
هدایای یلدایی عروس
کلیه این مواردی که در ادامه اشاره می شود بصورت تشریفاتی برای هدایای شب یلدای عروس است و لزومی بر اجرای آن توسط خانواده ها نیست و عدم رعایت هر یک از آنها نباید باعث دلخوری و یا توقع از سوی طرفی شود.
ازمواردفوق می شودبه؛انواع آجیل،کله قند تزیین شده،سبد میوه همراه با تزئینات مانند هندوانه تزیین شده، انار، لبو، آناناس، کدوتنبل، موز و …پالتو یا لباس زمستانی یا کفش زمستانی و یا پارچه،تکه ای طلا مثل دستبند یا النگو یا هدیه نقدی،انواع نقل و پشمک و شیرینی جات
دیوان حافظ
نکته: برای خانواده هایی که فرصت خرید کادو ندارند، یا مطمئن نیستند هدیه مورد پسند عروس خانم باشد هدیه ی نقدی می تواند گزینه ی مناسبی باشد.
توجه کنید هدایای یلدایی عروس جنبه ی تشریفاتی دارد و اگر خانواده ای شرایط انجام این تشریفات را ندارد نباید موجب دلخوری خانواده ی عروس شود. اخیرا این سنت پسندیده که به هدف باهم بودن پدیده آمده حالت تجملاتی به خود گرفته و با چشم و هم چشمی آمیخته شده است، که موجب می شود داماد هزینه ی هنگفتی را متحمل شود. در حالیکه نباید هدف اصلی این سنت که شادی و کنارهم بودن است را فراموش کرد.
وظیفه خانواده عروس در شب یلدا
خانواده عروس خانم نیز با توجه به رسم و رسوم به جا مانده از قدیم، در شب یلدا خود را برای میزبانی و پذیرایی از خانواده داماد آماده می کند. آن ها معمولا برای هر چه بهتر شدن مراسم شب چله، از بزرگترهای فامیل دعوت می کنند و سفره شب یلدا را رنگین تر از سال های قبل می چینند که نشانه احترام هر چه بیشتر به خانواده داماد می باشد.
سفره شب یلدا شامل میوه های مخصوص این شب از جمله انار، هندوانه، کدو حلوایی و همچنین آجیل، شیرینی جات و غیره می باشد. عروس خانم برای این که ذوق هنری و سلیقه خود را به همگان از جمله آقا داماد نشان دهد معمولا مسئولیت میوه آرایی و سفره آرایی را بر عهده می گیرد و دختران خانواده یا فامیل نیز در این کار به او کمک می کنند و یا تزیین هدایای عروس را با پرداخت مبلغ نسبتاً زیادی و دادن ایده مورد نظر، به افراد باتجربه ای مانند افرادی که کار طراحی و تزیین سفره عقد در تالارهای عروسی و گل آرایی مجالس و باغ تالارها را انجام می دهند، می سپارند.
در برخی شهرها رسم است خانواده عروس نیز در همان شب هدیه ای به آقا داماد پیشکش می کند که می تواند پوشاک، ساعت یا حتی سکه طلا باشد در حالی که در برخی فرهنگ ها مرسوم است مراسم شب یلدای سال بعد را خانواده عروس مهمان خانواده داماد شده و برای آقا داماد هدیه می برد.
میوه آرایی برای سفره شب یلدا
میوه آرایی یکی از المان های تزیین هدیه و وسایل شب یلدای عروس است که جلوه ای باشکوه و زیبا به این مراسم می بخشد. اما آنچه که در سفره آرائی شب یلدا از اهمیت برخوردار است، تزئین هنداونه و انار در این سفره است. حکاکی هندوانه، لبو و میوه های رایج فصل پاییز مانند پرتقال، کیوی، سیب و… نیز یکی از مواردی است که به هر چه زیباتر شدن سفره شب یلدا کمک می کند و امروزه بسیار متداول شده است.
معمولا در همه خانواده ها رسم است که علاوه بر گذاشتن یک ظرف پر و تزئین شده انار، انارها را نیز دانه کرده و در ظرف های زیبا در اطراف سفره قرار می دهند تا مهمانان با افزودن نمک و گلپر به آن، به راحتی از آن تناول کنند.
غذاها و دسرهای مخصوص شب یلدا
شب یلدا : مراسم و آداب جشن شب یلدا چگونه است ؟
آجیل و تنقلات تزیین شده شب یلدا
آجیل و تنقلات شب یلدا شامل دانه هایی چون گندم و نخود برشته، تخمه هندوانه و کدو، بادام، پسته، فندق، کشمش، انجیر و توت خشک است که در شب یلدا می بایست و می باید بر سر سفره باشد.
پ.پیام
