چگونگی اداره ی مال موقوفه توسط چند متولی

معمولا واقف در وقفنامه ، فرد یا افرادی را به عنوان اداره کنده مال موقوفه معرفی می کند . این فرد متولی نامیده می شود . البته گاهی نیز متولی مشخص نمی شود که این بسته به نوع عقد وقف متفاوت است . در موارد عدم تعیین متولی در وقف عام ، اداره اوقاف مسئولیت متولی را بر عهده خواهد داشت و در وقف خاص ، خود موقوف علیهم ، متولی خواهند بود . البته متولی موظف به قبول تولیت نیست اما اگر آن را قبول کرد دیگر نمی تواند رد کند . وظایف متولی بسته به اینکه تعداد متولیان چند نفر است و هم چنین تقسیم وظایف بین آنها به چه صورت است ، متفاوت است . با همه اینها متولی یا متولیان موظف هستند در راستای مصلحت موقوفه اقدام کنند . عدم رعایت مصلحت موقوفه و موارد دیگری هستند که می توانند منجر به عزل متولی شوند . این موضوع حتی اگر تعداد متولیان برای اداره موقوفه چند نفر باشد متفاوت است . در این محتوا می خواهیم به موضوع شیوه های اداره کردن مال موقوفه توسط چند متولی از جمله استقلال هر یک از متولیان ، اجتماع همه متولیان و تقسیم امور تولیت بپردازیم .

انتخاب متولی

امور موقوفه یعنی کارهایی که مربوط به وقف و مال وقفی است. کسی که عهده دار تولیت است، متولی نامیده می شود . متولی وقف در واقع مدیر امور موقوفه است که از طرف واقف تعیین می شود و در انجام امور دارای اختیار است . بر اساس ماده 7 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف ، متولی در حکم امین مال موقوفه است و در صورتی که عملی و یا تصمیمی برخلاف مصلحت و منفعت مال موقوفه بگیرد مسئول خواهد بود که این می تواند از موارد عزل متولی باشد . همچنین واقف این اختیار را دارد که برای متولی شرایط و ویژگی هایی را تعیین کند. امور وقف گاهی توسط یک متولی انجام می شود و در صورتی که واقف بیش از یک متولی انتخاب کرده باشد، اداره امور موقوفه توسط چند متولی صورت می گیرد. حفظ موقوفه از اهم وظايف متولی است و هرگاه در نگهداری آن کوتاهی کند می باید پاسخگو بوده و از عهده خسارت وارده نيز برآيد.

اختیارات واقف برای اداره مال موقوقه

واقف در خصوص اداره ی مال موقوفه یکی از کارهای زیر را می تواند انجام دهد:

1. می تواند برای همیشه یا مدت معینی خودش تولیت یا اداره کردن مال موقوفه را بر عهده بگیرد.
2. می تواند شخص دیگری را به عنوان متولی تعیین کند که مستقلاً(به تنهایی) مال موقوفه را اداره کند.
3. می تواند چند نفر را با هم به عنوان متولی تعیین کند که مجتمعاً و با تصمیم گیریِ مشترک مال موقوفه را اداره کنند. اگر واقف چند متولی انتخاب کند اما به صورت دقیق مشخص نکند که به صورت مستقل از یکدیگر می توانند مال موقوفه را اداره کنند یا این که حتماً باید مجتمعاً آن را اداره کنند، متولیان موظف خواهند بود که مال موقوفه را به نحو اجتماع اداره کنند. در این صورت تصمیم هر یک از آن ها بدون تأیید دیگری یا دیگران نافذ نیست و اعتبار ندارد.
4. می تواند چند نفر را نماینده ی اداره ی مال موقوفه بکند. بدین صورت که برای هرکدام به طور مستقل وظیفه ای تعیین کند. در این صورت آن ها دیگر مال موقوفه را مجتمعاً اداره نمی کنند بلکه هرکس در حیطه ی وظیفه ی خودش استقلال دارد.

نحوه عزل متولی

وقتی شخصی به عنوان متولی مال موقوفه انتخاب می شود، علی القاعده هیچ کس حتی خود واقف هم نمی تواند او را عزل کند مگر این که یکی از موارد زیر به وجود آید:

1. در صورتی که واقف در عقد وقف شرط کند که حق عزل واقف را دارد. در این صورت می تواند او را عزل کند.
2. اگر متولی خیانتی کند، طبق قانون مدنی حاکم امینی به او ضم می کند تا مراقب اعمال او در مورد اداره ی مال موقوفه باشد. البته مطابق ماده ۷ قانون اوقاف و امور خیریه مصوب سال ۱۳۶۳، هرگاه متولی یا ناظر مرتکب بی احتیاطی (تعدی یا تفریط) شود یا در اجرای قرارداد یا قانون کوتاهی کند، دادگاه حسب مورد یا وی را عزل خواهد نمود، یا حکمی در خصوص ممنوع المداخله بودن او صادر خواهد کرد و یا شخص دیگری را به عنوان امین به او منضم خواهد کرد.
3. یکی دیگر از مواردی که می تواند موجب به پایان رسیدن کار متولی شود این است که واقف وصف مخصوصی را در شخص متولی شرط کرده باشد و متولی فاقد آن وصف شود. در این صورت متولی مُنعزل می گردد؛ یعنی خود به خود عزل می شود و نیازی به این نیست که واقف او را عزل کند.

استقلال هر یک از متولیان

اولین روش اداره کردن مال موقوفه توسط چند متولی می تواند به این صورت باشد که واقف در وقفنامه ، برای هر یک از آنها استقلال قائل باشد . استقلال هر یک از متولیان یعنی اینکه هر یک از آنها در انجام امور خود از دیگری مستقل است و برای انجام وظایفش نیازی به اجازه و تایید دیگری ندارد . در این شرایط برای جلوگیری از اختلاط وظایف متولیان ، اقدام سریع تر نافذ خواهد بود . یعنی اگر دو متولی درباره یک موضوع تصمیم بگیرند ، تصمیم کسی نافذ خواهد بود که زودتر و سریعتر اقدام کرده است . در این حالت اگر یکی از متولیان بمیرد یا بر اساس عزل در تولیت ، از صلاحیت رسیدگی به امور خارج شود ، دیگری انجام امور وقف را به طور کامل بر عهده خواهد گرفت .

اجتماع همه متولیان

اجتماع یا مجتمعا یعنی همه با هم . وقتی می گویم اداره امور موقوفه به اجتماع یعنی همه متولیان باید با هم درباره امور مربوط به مال موقوفه با هم تصمیم بگیرند و اقدام کنند . در واقع اجتماع همه متولیان هیچ از این افراد مستقل از دیگری نمی تواند عمل کند و باید امور مربوط به وقف را با هم انجام دهند . در این حالت اگر هر یک از متولیان بمیرد یا عزل شود ، اداره اوقاف شخص دیگری را به جای او قرار می دهد تا با فرد باقی مانده ، وظایف را بر عهده بگیرند .

تقسیم امور تولیت

این شیوه از اداره امور موقوفه به وسیله چند متولی ، ترکیبی از دو شیوه بالا است . در این حالت وظایف بین متولیان تقسیم می شود . برای مثال یکی مسئول تقسیم اجرت بین موقوف علیهم خواهد بود و یکی مسئول اجاره دادن مال موقوفه . در روش تقسیم امور تولیت ، هر یک از متولیان در انجام امور مربوط به خود استقلال دارد و نیازی به تایید و اجازه دیگری ندارد .

امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

متولی وقف کیست؟ نحوه تعیین و مدت زمان تولیت چگونه است؟