اعمال شب و روز اول ماه شوال
در شرع مقدس برای بعضی روزها و ماهها از جمله ماه شوال، احکام ویژه ای بیان شده است.همچنین برای شب اول ماه که شب عید فطر می شود نمازهایی ذکر شده است.
روز اول ماه شوال روز عید فطر است و اعمال آن چند چیز است:
اول آنکه بخوانى بعد از نماز صبح و نماز عید آن تکبیراتى را که در شبش بعد از نماز فریضه میخواندى.
دوم آنکه بخوانى بعد از نماز صبح دعایى را که سید روایت کرده اللهم انی توجهت الیک بمحمد امامی الخ.
و شیخ این دعا را بعد از نماز عید ذکر فرموده.
سوم بیرون کردن زکات فطره است از هر سرى صاعى پیش از نماز عید به تفصیلى که در کتب فقهیه است و بدان که زکات فطره واجب مؤکد است و شرط قبولى روزه ماه رمضان و سبب حفظ تا سال دیگر است و حق تعالى آن را مقدم بر نماز ذکر فرموده در این آیه شریفه قد افلح من تزکى و ذکر اسم ربه فصلى.
چهارم غسل است. و بهتر آن است که اگر ممکن شود از نهر غسل کنى و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان به جا آوردن نماز عید چنانچه شیخ فرموده و در جزء روایتى است که غسل را در زیر سقفى بکن و چون خواستى غسل کنى بگو اللهم ایمانا بک و تصدیقا بکتابک و اتباع سنة نبیک محمد صلى الله علیه و آله پس بسم الله بگو و غسل کن و چون از غسل فارغ شدى بگو اللهم اجعله کفارة لذنوبی و طهر دینی اللهم اذهب عنی الدنس.
پنجم پوشیدن جامه نیکو و بکار بردن بوى خوش و رفتن به صحرا در غیر مکه براى نماز کردن در زیر آسمان.
ششم پیش از نماز عید در اول روز افطار کنى. و بهتر آن است که به خرما یا به شیرینى باشد و شیخ مفید فرموده مستحب است تناول کردن مقدار کمى از تربت سید الشهداء علیه السلام که شفا است از براى هر دردى.
هفتم آنکه چون مهیا شدى از براى رفتن به نماز عید بیرون نروى مگر بعد از طلوع آفتاب و آنکه بخوانى دعایى را که سید در اقبال نقل کرده (از جمله از ابو حمزه ثمالى روایت کرده از حضرت امام محمد باقر علیه السلام که فرمود: بخوان در عید فطر و قربان و جمعه وقتى که مهیا شدى به جهتبیرون رفتن به نماز این دعا را اللهم من تهیا فی هذا الیوم او تعبا او اعد و استعد لوفادة الى مخلوق رجاء رفده و نوافله و فواضله و عطایاه فان الیک یا سیدی تهیئتی و تعبئتی و اعدادی و استعدادی رجاء رفدک و جوائزک و نوافلک و فواضلک و فضائلک و عطایاک و قد غدوت الى عید من اعیاد امة نبیک محمد صلوات الله علیه و على آله و لم افد الیک الیوم بعمل صالح اثق به قدمته و لا توجهتبمخلوق املته و لکن اتیتک خاضعا مقرا بذنوبی و اساءتی الى نفسی فیا عظیم یا عظیم یا عظیم اغفر لی العظیم من ذنوبی فانه لا یغفر الذنوب العظام الا انتیا لا اله الا انتیا ارحم الراحمین.
هشتم خواندن نماز عید است. و آن دو رکعت است در رکعت اول حمد و سوره اعلى بخواند و بعد از قرائت پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر این قنوت را بخواند
اللهم [انت اهل ] اهل الکبریاء و العظمة و اهل الجود و الجبروت و اهل العفو و الرحمة و اهل التقوى و المغفرة اسالک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلى الله علیه و آله ذخرا و شرفا و مزیدا ان تصلی على محمد و آل محمد و ان تدخلنی فی کل خیر ادخلت فیه محمدا و آل محمد و ان تخرجنی من کل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد صلواتک علیه و علیهم اجمعین اللهم انی اسالک خیر ما سالک منه عبادک الصالحون و اعوذ بک فیه مما استعاذ منه عبادک الصالحون المخلصون
پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوم و بعد از حمد سوره و الشمس بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم گوید و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح زهرا علیها السلام بفرستد و بعد از نماز عید دعاهاى بسیار وارد شده است و شاید بهترین آنها دعاى چهل و ششم صحیفه کامله باشد [72]و مستحب است که نماز عید در زیر آسمان و بر روى زمین بدون فرش و بوریا واقع شود و آنکه برگردد از مصلى از غیر آن راهى که رفته بود و دعا کند از براى برادران دینى خود به قبولى اعمال.
نهم زیارت کند امام حسین علیه السلام را.
دهم بخواند دعاى ندبه را که بعد از این بیاید ان شاء الله تعالى و سید بن طاوس فرموده که چون از دعا فارغ شود به سجده رود و بگوید اعوذ بک من نار حرها لا یطفى و جدیدها لا یبلى و عطشانها لا یروى پس بگذارد گونه راست را و بگوید الهی لا تقلب وجهی فی النار بعد سجودی و تعفیری لک بغیر من منی علیک بل لک المن علی پس بگذارد گونه چپ را و بگوید ارحم من اساء و اقترف و استکان و اعترف پس برگردد به حال سجده و بگوید ان کنتبئس العبد فانت نعم الرب عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک یا کریم پس بگوید العفو العفو صد مرتبه آنگاه سید فرموده و لا تقطع یومک هذا باللعب و الاهمال و انت لا تعلم ا مردود ام مقبول الاعمال فان رجوت القبول فقابل ذلک بالشکر الجمیل و ان خفت الرد فکن اسیر الحزن الطویل.
حج در ماه شوال
شوال از ماههای حج است؛ بدین معنا که عمره تمتع برای کسی که می خواهد حج تمتع بگزارد در آن ماهها انجام می شود.
نماز شب اول
بجا آورد دو رکعت نماز، در رکعت اول بعد از حمد هزار مرتبه توحید و در رکعت دوم یک مرتبه توحید بخواند و بعد از سلام نماز سر به سجده بگذارد و صد مرتبه بگوید: «اتوب الی الله» (به سوی خدا باز می گردم) و سپس بخواند: «یا ذالمنّ و الجود یا ذالمنّ و الطّول یا مصطفِی محمّد صلّی الله علیه و آله صلّ علی محمّد و آله و افعل بی کذا و کذا» و به جای آن حاجات خود را بطلبد.
ثواب: روایت است که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) این دو رکعت را به این کیفیت به جا می آورد و سپس سر از سجده بر می داشت و می فرمود: «به حق آن خداوندی که جانم به دست قدرت او است هر که این نماز را بخواند هر حاجت از خدا بطلبد البته عطا کند و اگر به عدد ریگهای بیابان گناه داشته باشد خدا بیامرزد.
در روایت دیگر به جای هزار مرتبه توحید صد مرتبه وارد شده، لیکن نماز را بعد از نماز مغرب و نافله آن باید به جا آورد و شیخ و سید بعد از این نماز این دعا را نقل کرده اند: «یاالله یاالله یاالله...».
روز اول شوال، روز عید فطر است که یکی از بزرگترین و مهمترین اعیاد اسلامی می باشد.
روزه در ماه شوال
رویت هلال ماه شوال بیانگر پایان یافتن ماه رمضان و حلول ماه شوال و وجوب افطار در نخستین روز آن است.روز اول شوال، عید فطر و دارای احکام ویژه ای همچون نماز عید، حرمت روزه و استحباب غسل در شب آن است.
وجوب زکات فطره بر شخص، منوط به دارا بودن شرایط آن هنگام رؤیت هلال ماه شوال است؛ چنان که بنابر قول مشهور میان متأخران، زمان واجب شدن زکات فطره نیز ادراک هلال شوال می باشد.به قول برخی، روزه گرفتن بعد از عید فطر به مدت شش روز مستحب است. برخی، استحباب آن را از روز چهارم شوال به مدت شش روز دانسته اند. بعضی نیز اصل استحباب آن را ثابت ندانسته اند.