در زبان ترکی، مانند فارسی برای صرف افعال ابتدا نشانه مصدری آنها (mak/mek) را حذف کرده و سپس پسوند مناسب را به ان اضافه می کنیم. البته در زبان ترکی برخلاف فارسی، اینکه بن فعل به چه حروفی ختم می شود هم اهمیت دارد و پسوندهای صرف با توجه به حروف اخر افعال انتخاب می شود.
میخواهیم با نحوه صرف افعالی اشنا شویم که بن آنها به حروف بی صدا ختم می شود.
نحوه صرف افعالی که بن آنها به حروف بی صدا ختم می شود
این افعال به دو دسته متفاوت تقسیم می شوند:
- افعالی که بن آنها یک سیلابی است
- افعالی که بن آنها چند سیلابی است
سیلاب یعنی چه؟
شاید از کلاس اول به خاطر داشته باشید که با مفهومی به نام “بخش کردن” کلمات آشنا می شدیم. برای بخش کردن کلمه، آنها را به بخش های کوچکی با توجه به تعداد حروف صدادار تقسیم میکردیم و برای ادای هر بخش یکبار دست خود را پایین می آوردیم. مثلا برای بخش کردن واژه “کشاورز” داشتیم:
کشاورز = کِ + شا + وَرز
پس کشاورز سه بخش یا سیلاب دارد. این روش در واقع تعداد سیلاب های هر واژه را نشان میدهد.
افعال یک سیلابی
افعالی که بن آنها به حرف بی صدا ختم می شود و یک سیلاب دارد (بن آنها یک سیلابی است) با توجه به جدول زیر صرف می شوند:
| آخرین حرف صدادار در بن فعل ▶ | a/ı/o/u | e/i/ö/ü |
| Ben |
-arım |
-erim |
| Sen |
-arsın |
-ersin |
| O |
-ar |
-er |
| Biz |
-arız |
-eriz |
| Siz |
-arsınız |
-ersiniz |
| Onlar |
-arlar |
-erler |
در جدول بالا بسته به اینکه آخرین حرف صدادار در بن فعل چه باشد، میتوانید نوع صرف آن را ببینید. اگر این جدول را با جدول درس قبل مقایسه کنید متوجه می شوید که این دو جدول بسیار مشابه هستند. تنها تفاوت اضافه شدن چند حرف به پسوندهاست پس یادگرفتن آنها اصلا سخت نیست
برای درک بهتر نحوه صرف افعال سعی میکنیم فعل yazmak (به معنای نوشتن) را صرف کنیم. ابتدا نشانه مصدری را حذف میکنیم تا فعل به صورت بن yaz درآید. بن این فعل یک سیلابی است و آخرین حرف صدادار آن هم حرف a است. با توجه به این اطلاعات فعل را صرف میکنیم:
|
yazmak(yaz) – نوشتن |
|
|
Ben yazarım |
من مینویسم |
|
Sen yazarsın |
تو می نویسی |
|
O yazar |
او می نویسد |
|
Biz yazarız |
ما می نویسیم |
|
Siz yazarsınız |
شما می نویسید |
|
Onlar yazarlar |
آنها می نویسند |
برای درک بهتر، فعل çizmek (به معنای کشیدن) را صرف میکنیم. ابتدا نشانه مصدری را از فعل حذف میکنیم و بن آن به صورت çiz خواهد بود. سپس با توجه به حرف صدادار آخر آن (حرف i) آن را به صورت زیر صرف میکنیم:
|
çizmek(çiz) – کشیدن |
|
|
Ben çizerim |
من می کشم |
|
Sen çizersin |
تو می کشی |
|
O çizer |
او می کشد |
|
Biz çizeriz |
ما می کشیم |
|
Siz çizersiniz |
شما می کشید |
|
Onlar çizerler |
آنها می کشند |
افعال چند سیلابی
برای افعال چند سیلابی ای که بن آنها به حروف بی صدا ختم می شود. روش صرف فعل تا حد زیادی مشابه روندهای قبلی است و تنها تفاوت های اندکی در جدول صرف وجود دارد. جدول زیر روش صرف این افعال را نشان میدهد:
| آخرین حرف صدادار در بن فعل | a/ı | e/i | o/u | ö/ü |
| Ben |
-ırım |
-irim |
-urum |
-ürüm |
| Sen |
-ırsın |
-irsin |
-ursun |
-ürsün |
| O |
-ır |
-ir |
-ur |
-ür |
| Biz |
-ırız |
-iriz |
-uruz |
-ürüz |
| Siz |
-ırsınız |
-irsiniz |
-ursunuz |
-ürsünüz |
| Onlar |
-ırlar |
-irler |
-urlar |
-ürler |
افعال در زبان ترکیه چگونه صرف می شود؟برای یادگیری نحوه صرف میتوانید به مثال های زیر توجه کنید:
|
kullanmak(kullan) – استفاده کردن |
düşünmek(düşün) – فکر کردن |
||
|
Ben kullanırım |
من استفاده میکنم |
Ben düşünürüm |
من فکر میکنم |
|
Sen kullanırsın |
تو استفاده می کنی |
Sen düşünürsün |
تو فکر می کنی |
|
O kullanır |
او استفاده می کند |
O düşünür |
او فکر می کند |
|
Biz kullanırız |
ما استفاده می کنیم |
Biz düşünürüz |
ما فکر می کنیم |
|
Siz kullanırsınız |
شما استفاده می کنید |
Siz düşünürsünüz |
شما فکر می کنید |
|
Onlar kullanırlar |
آنها استفاده می کنند |
Onlar düşünürler |
آنها فکر می کنند |
با استفاده روند گفته شده میتوان تقریبا همه افعال در زبان ترکی استانبولی را در زمان حال ساده صرف کرد.
