خداوند متعال در سرشت انسان نعمت انتخاب و اختیار را نهادینه کرده است و از این رو انسان از قدرت تصمیم گیری و انتخاب مسیر زندگی خود برخوردار است که عمده ترین تفاوت انسان با دیگر مخلوقات خداوند به شمار می آید.
زندگی ما انسان ها مملو از تصمیم های مهمی می باشد که مسیر خیر و شر را برای ما مشخص و آشکار می سازد. مسیری که ما با قدرت تعقل و اختیار می توانیم برگزینیم و از همین رو؛ بخش اعظم مسئولیت تصمیم هایی که در زندگی می گیریم بر عهده خودمان است.
موضوع ازدواج به عنوان یکی از مهم ترین انتخاب هر فردی در طول زندگیش محسوب می شود که به تعبیر خیلی از مردم؛ مسیر خوشبختی انسان را به همراه دارد. انتخاب شریک زندگی مشترک بسیار مهم و حیاتی به نظر می رسد و باستی با بررسی همه جوانب لحاظ شود.
از سوی دیگر؛ طلاق به عنوان یکی از تلخ ترین تصمیمات زندگی زناشویی تلقی می شود که در شرع به عنوان نکوهیده ترین حلال خدواند و در اجتماع به عنوان پدیده ای آسیب زا و دارای مخاطرات زیاد معرف حضور همگان می باشد.
طبعا موضوع جدایی و طلاق زوجین دارای دعاوی حقوقی مختص به خود بوده که نیازمند آگاهی و شناخت کافی در خصوص مسائل حقوقی پیش رو می باشد. عدم شناخت کافی از قوانین پیرامون طلاق سبب شکل گیری مشکلات متعددی می شود که زمینه ساز زیان های معنوی و مادی برای طرفین است. از همین رو گروه وکلای یاسا جهت ارتقای سطح آموزشی هموطنان محترم در خصوص مسائل قانونی و حقوقی به تهیه مطالب آموزشی اقدام می نماید.
زوجین بر حسب شرایط شخصی، رسم و رسوم رایج و مجموعه ای از مناسبات خانوداگی؛ تصمیم به اهدای هدایا به یکدیگر می گیرند. این اهدای هدایا در مقاطع مختلف ارتباط زوجین انجام می شود که از نظر حقوقی دارای قوانین مختص به خود بوده که نیازمند تحلیل مقام محترم قضایی بر حسب قوانین مرتبط می باشد.
استرداد هدایای (طلاجات) دوران نامزدی در صورت عدم وقوع وصلت
قبل از آنکه به موضوع استرداد هدایای (طلاجات) دوران نامزدی زوجین بعد از طلاق بپردازیم؛ لازم است دوران نامزدی را از منظر قانونی تعریف نماییم.
از منظر قانونی؛ دوران نامزدی به دورانی از روابط دو طرف اطلاق می شود که هنوز عقد نکاح جاری نشده است و رابطه زوجیت طرفین از نظر شرعی و قانونی به وقوع نپیوسته است. بنابراین مخاطبان محترم گروه وکلای یاسا دقت داشته باشند که؛ دوران نامزدی را نبایستی با دوران عقد اشتباه گیرند و به تعبیر ساده تر؛ دوران نامزدی، همان دوره ای از رابطه دختر و پسر می باشد که جهت آشنایی بیشتر و قبل از عقد وجود دارد.
در خصوص استرداد هدایای (طلاجات) دوران نامزدی زوجین بعد از طلاق و یا در صورتی که رابطه این دوران به عقد نکاح و ازدواج ختم نشده است؛ مفاد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، تعیین و تکلیف می نماید.
بر اساس تفسیر قانون مذکور؛ در صورتی که نامزدی طرفین به هر دلیلی ملغی شود، کلیه هدایایی که در دوران نامزدی از طرف دختر و پسر به یکدیگر اعطا شده است بایستی به طرف مقابل بازگردانده شود. لازم به ذکر است؛ در مواردی که هدیه مربوطه وجود نداشته باشد، بایستی معادل ریالی آن پرداخت گردد.
همچنین قانونگذار معین کرده است؛ در صورت فوت هر یک از طرفین در دوران نامزدی، قانون مذکور برقرار نبوده و نمی توان به این مواد قانونی رجوع کرد.
ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی : «هر یک از نامزدها می تواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور هدایائی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایائی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود مگر این که آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.»
ماده ۱۰۳۸ قانون مدنی : «مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد مجری نخواهد بود.»
استرداد هدایای (طلاجات) دوران نامزدی در صورت وقوع وصلت
در مواقعی که دوران نامزدی به وصلت( منظور عقد نکاح است) ختم شده است؛ نمی توان به ماده قانونی ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی رجوع کرد و مقررات عقد هبه موضوع مواد ۷۹۵ الی ۸۰۷ فصل نوزدهم قانون مدنی در خصوص استرداد هدایای( طلاجات) دوران نامزدی مجری خواهد بود.
با عنایت به بند ۲ ماده ۸۰۳ قانون مدنی؛ مشخص می باشد که در مواردی که هبه( هدیه) معوض( در ازای) باشد، استرداد هبه ممکن نبوده و نمی توان به آن رجوه نمود. توجه داشته باشید که؛ عوض هبه می تواند شامل ابعاد مادی یا معنوی باشد.
به تعبیر حقوقی؛ استرداد هدایای( طلاجات) دوران نامزدی که به عقد نکاح منجر شده است به دلیل آنکه؛ عوض مادی یا معنوی هبه، وقوع عقد نکاح تشخیص داده می شود، لذا استرداد هدایای دوران نامزدی(طلاجات) از طرف هر یک از زوجین از منظر قانونی جایگاه خاصی ندارد.
البته این موضوع دیدگاه قالب قضات محترم در خصوص استرداد هدایای( طلاجات) دوران نامزدی پس از وقوع عقد نکاح می باشد و در مواردی که مسائل دیگری مطرح باشد؛ داوری قضات با عنایت به آن موارد می تواند متفاوت باشد.
استرداد هدایای( طلاجات) مربوط به دوران عقد و ازدواج بعد یا قبل از طلاق
همانطور که در بالا بیان نمودیم؛ با عنایت به مواد قانونی فصل نوزدهم قانون مدنی در خصوص هبه؛ استرداد هدایای دوران عقد و ازدواج به دلیل آنکه معوض تلقی می شود امکان پذیر نمی باشد. به دلیل آنکه در ازای اعطای هدایا از جانب زوجین به یکدیگر، وقوع عقد نکاح و ازدواج رخ داده است؛ دادگاه رای به رد دادخواست استرداد هدایای مربوط به دوران عقد و ازدواج می دهد و پیگیری در این خصوص در بخش اعظمی از موارد به نتیجه قانونی ختم نمی شود.
بنابراین آشکار می باشد که فقط در مواردی که برای قاضی اثبات شود که اعطای هدایا در دوران عقد و ازدواج معوض نبوده است؛ دادگاه رای به استرداد هدایای مربوطه از جانب زوج یا زوجه می دهد و دادخواست استرداد هدایای(طلاجات) دوران عقد و ازدواج مثمر ثمر واقع می شود.
با این اوصاف؛ مرد یا زن می تواند قبل یا بعد از طلاق با تنظیم دادخواست استرداد هدایای دوران عقد یا ازدواج به انضمام فاکتورهای خرید هدایای مربوطه؛ اقدام قانونی جهت استرداد هدایای خود نماید.
در خصوص طرح دعوی به جهت استرداد هدایای دوران نامزدی، عقد و ازدواج مفاد قانونی ذکر شده مجری خواهند بود ولی در بسیاری از موارد تنظیم دادخواست ضعیف یا قوی حقوقی در مورد موضوع مربوطه؛ منجر به نتیجه قانونی متفاوتی می باشد که برای طرف شاکی از باب مادی و معنوی بسیار حائز اهمیت تلقی می شود.
بنابراین؛ توصیه می شود از مشاوره های حقوقی افراد متخصص و حقوقدانان مجرب بهره مند شوید.
