علامه میرشمس الدین ادیب سلطانی؛ دانش مردِ زنده و زایا در فرهنگ ایران

  دوشنبه، 24 مهر 1402 ID  کد خبر 359739
علامه میرشمس الدین ادیب سلطانی؛ دانش مردِ زنده و زایا در فرهنگ ایران
آسمانی شدن استاد میرشمس الدین ادیب سلطانی یکی از ستاره های درخشان فرهنگ و ادب ایران زمین خسارت بزرگی است که جبران آن شاید نسل ها کار و تلاش می طلبد. هاشم حسینی مترجم و ادیب معاصر ایرانی در یادداشتی اختصاصی برای ساعدنیوز به آثار و میراث فکری و ادبی استاد ادیب سلطانی پرداخته است.

علّامه میر شمسُ دین ادیب سلطانی (1310 بروجرد-1402 تهران) را از چه بُعد و کدام عمقِ شخصیت چند وجهی اش مورد توجه قرار دهیم تا او را تمام و کمال بشناسیم؟

رساله منطقی فلسفی

پزشکی متعهد؟ فیلسوفی آرمان خواه؟ مترجمی خلّاق؟ زبان شناسی کاوشگر؟ تحلیلگری موشکاف در موضوعات تاریخی؟ نگارگری صاحب سبک و در آن سوی تخیّل زیبایی شناختی اش: ریاضیدانی عملگرا؟ یا ویراستاری نگاهبان زبان پارسی که دغدغه ی کاربرد رسم خطی بسامان داشت؟

رساله وین

بی شک، برای یک کلیّت برخوردار از اجزا و عناصر متنوع، به شناختی جامع و در هر افق، به تخصّصی روزآمد نیاز است. در باره ی اندیشمندی خستگی ناپذیر که بی ادعا و تفاخر، به بیش از یازده زبان زنده ی جهان چیره بود و تاریخ فراز و نشیب زبان پارسی را در سینه داشت، آن هم برخوردار داده های روشنگرانه ای در باره ی ریشه هایش در روزگار پارتیان(باشندگان سرزمینی که امروز خراسان نامیده می شود و اشکانیان را پدید آوردند) تا شاخ و برگ های پربارش: ظهور زبان اوستایی، رو به نوزایی پارسی باستان و بالندگی های پس از آن...

منطق ارسطو

از این رو، کنکاش در کارنامه ی این حکیم بی بدیل، کارِ یک تن، مانند این کمترین: من نیست که خوشه چین تنها گوشه هایی از کشتگاه ترجمه های ی او بوده ام و دارم ادای دین احترام آمیز می کنم.

میرشمس الدین ادیب سلطانی

ببینید! اگر بخواهیم از همین امروز دست به کار نوشتن زندگی نامه(بیوگرافی) ی این دانش مردِ ادیب شویم، به یک گروه فرهیخته و خبره نیاز داریم تا حق مطلب ادا شود و هیچ برهه و بخش از عمر پربارش نادیده نماند. پس پیشنهاد می کنم اهل فن با برپایی یک نشستِ بزرگداشت، نخستین گام را در این راستا بردارند تا زمینه ی انتشار یادنامه ای باشد نشان دهنده ی خدمات ماندگارش جوابگوی نیازهای نسل کنونی و برآورنده ی انتظارات آیندگان.

سنجش خرد ناب

آن چه استاد ادیب سلطانی در برگردان آثار فلسفی و ادبی(به عنوان نمونه: "منطق ارسطو"/1390 و "ویلیام شکسپیر، سوگنمایش شاه ریچارد سوم"/1379) انجام داده، برابر یابی هایی است رسا و بسیار نزدیک به واژگان زبان مبداء. توانایی شگفت انگیز او در این زمینه ها، بهترین اندرزها را به مترجمان می دهد که در روندی پویا، پدیدآورنده ی مورد نظرشان را آن چنان وارد زبان پارسی کنند که با حفظ سبکش، به این زبان سخن بگوید. برای آن که بهتر و بیشتر باشیوه های کار او آشنا شویم، بایسته است پیشاپیش ساختار زبان پارسی(به عنوان نمونه امکانات "وند"ی آن) را بشناسیم‌. در این زمینه دکتر محمود حسابی، فراتر از روزگار خود تحلیل های آماری جالبی انجام داده بود(«وندها و گهواژه‌های فارسی»، 1368 و «فرهنگ حسابی»/نگلیسی به پارسی، 1372).

سخنرانی استاد ادیب سلطانی در دانشگاه شهید بهشتی

آقایان امیر حسین آریانپور، محمد مصاحب و داریوش آشوری کوشش های مشکوری در یافت برابرها برای واژه های بیگانه داشته(یک نمونه: برای process از پروسه به فرایند و فرایند رسیده) اند.

شماری از صاحب نظران در واکنش به برابرهای دکتر ادیب سلطانی، بعضی از آن ها را دیریاب و دشوار یافته اند. خودِ استاد به این سلیقه ها آگاه بودند، اما آن چه برایش مهم بود نه آسانگیری و یا تنزّل کیفیت کار، بلکه وفاداری به رسایی و اصالت واژه ی پارسی بوده تا در انتقال پیام امانتداری کرده باشد.

مسأله چپ و آینده آن

آخرین کاری که از او به زبان انگلیسی بیرون آمده The Question of the Left & Its Future... "مسئله ی چپ و آینده ی آن" نام دارد. یکی از آرزوهای من معرفی و برگردان آن به پارسی و در موقعیّتی مناسب، در یک جستار جداگانه، پرداختن به توانایی های این استاد همیشه زنده و زایا در فرهنگ ایرانیست.

2 دیدگاه

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
رهبر معظم انقلاب: از وقتی که رهبر شده‌ام آجیل نخوردم؛ چون رهبر باید مثل فقرا زندگی کند! (458 نظر) 10 اقدامِ منجر به گرانی در 100 روز (254 نظر) 10 ایده تبلیغات مؤثر برای کسب‌وکارهای کوچک (246 نظر) (تصاویر) سفر به عصر قاجار؛ منظره‌های «کلاردشت»، 158 سال قبل (244 نظر) داریوش ارجمند: زنی که وزنه برداری می کند نه رَحِم دارد و نه تخمدان ریش درآورده نه می‌تواند شوهر کند و نه می‌تواند بچه داشته باشد! (243 نظر) مهران مدیری: من رفتم مسافرت و بهترین هتل اون شهر رو پیدا کردم ولی من رو نشناخت و گفت اتاقامون پُره، من هنوزم که هنوزه فکر میکنم دارم خواب میبینم+ویدیو (182 نظر) آخرین جشن تولد ساده و خلوت بهاره سرگل زایی، یکی از استعدادهای برتر کشورمان/ روحت شاد بانوی کرمانی+عکس (99 نظر) مهراب قاسم خانی: معرفی میکنم عضو جدید خانواده/ چه پشمالو و گوگولی هم هست+عکس (77 نظر) شهرام قائدی: دنیا دیگه نمیزاد مادرهای مارو، مادر من هیچوقت کرم به دستش نزد، نفهمید مو رنگ کردن چیه لباس خونه با مهمونی چه فرقی داره...+ویدیو (65 نظر) بهاره رهنما: من کاهل نماز بودم که بعد از شرط گذاشتن همسر دومم درباره نماز خواندن الان نمازم را میخوانم و دیگه کاهل نماز نیستم (61 نظر) خلاقیت خنده دار پدر ایرانی با طراحی سینما در توالت خانه اش حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (41 نظر) رونالدو: برای اولین بار جورجینا را برای شام دعوت کردم متعجب بود چون باورش نمی شد که به جای اتوبوس با بوگاتی به خانه برمی گردد+فیلم (39 نظر) پریناز ایزدیار؛ هرچقدر هم شلوغ باشم بازم وقت دارم که به ازدواج فکر کنم، شرایط خانواده‌مون این مدلی نیست که ازدواج حتما باید سنتی باشه یا نباشه، ولی خودم دوست دارم همسرم رو انتخاب کنم (39 نظر) مهران مدیری: شایعه نیست؛ هواپیمای شخصی دارم سوئیچ رو هم دادم به بچه‌های پشت صحنه! / برشی از برنامه تلویزیونی جذاب «دورهمی» با اجرای بی‌نظیر مهران مدیری (39 نظر) بهنوش بختیاری؛ به همسرم میگم تو اصلا به من نگو دوستت دارم فقط بگو واریز کردم برات، تمااام🤣 (38 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
منتخب روز   
تب دنگی خطرناک شد؛ شیوع در جنوب شرقی ایران! سردار آزمون: وقتی دو تا گل میزنیم فکر میکنیم بازی رو بردیم و این ایراد بزرگ ماست/ناراحتی سردار آزمون بعد از بازی با قرقیزستان جزئیات پرونده آزار و اذیت دختر 16 ساله مشهدی از طرف 2 برادر ناتنی و پناه بردن او به کلانتری / از چند سال قبل که 2 برادر ناتنی ام به مصرف شیشه اعتیاد پیدا کردند مدام مرا کتک می زدند... مرگ پسر جوان بعد از خوردن الکل ضدعفونی اولین تمرین تیم ملی در استادیوم شهر بیشکک/ماشالله به این انرژی گروگانگیری افغان‌ها در تهران توسط 3 پاکستانی اخاذ اندروید 15 برای شیائومی و سامسونگ کی میاد؟ /لیست کامل تبلت‌هایی که اندروید15 سامسونگ را دریافت می‌کنند سلیقه‌ی خاص همسر پوریا پورسرخ برای سوپرایز تولد شوهر خوش‌تیپش با دیزاین شیک و کیک روکش طلا/ چه تیپ خفنی زده شادوماد! تصاویری از اولین تمرین ستاره های همیشه درخشان تیم ملی ایران، از طارمی گرفته تا بیرانوند و... در بیشکک قبل از بازی با قرقیزستان/به امید پیروزی✌ قتل خانمی جوان به دست یک مرد 43 ساله در تبریز/ پول و جواهرات انگیزه متهم از قتل بود سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه: دلم می‌خواهد طارمی در پرسپولیس باشد؛ قهرمانی پرسپولیس آرزوی همیشگی من است+ویدیو ضرب و شتم کارشناس اورژانس خراسان شمالی در حال انجام ماموریت!