علل شیوع سنک کلیه در کودکان و راههای درمان آن 

سنک کلیه در کودکان

سنگ کلیه توده جامد و کوچکی است که می تواند در دستگاه ادراری تشکیل شود، که در آنها، نمک و مواد معدنی موجود در ادرار تغلیظ شده و سپس تبدیل به کریستال می شوند. پس از چند هفته یا چند ماه، کریستال ساخته شده به سنگ تبدیل می شود.

سنگ کلیه به اندازه یک اینچ تا چند سانتی متر است. سنگ کلیه کوچک (0.2 اینچ یا کمتر از 5 میلی متر) می تواند از طریق دستگاه ادراری با درد کم یا اندکی درد، از بدن خارج شود. اما دفع سنگ های بزرگ تر می تواند کاملا دردناک باشد، جریان ادرار را مسدود سازد و باعث شود خون در ادرار دیده شود و علائم دیگری نیز ممکن است داشته باشد. سنگ کلیه عمدتا بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. اما کودکان و نوجوانان نیز ممکن است دچار سنگ کلیه شوند. انواع مختلفی از سنگ کلیه با علل مختلف به وجود می آید، و پسران بیشتر از دختران تحت تاثیر قرار می گیرند.

علائم سنگ کلیه در اطفال

• درد در شکم یا پهلوها
• تهوع و استفراغ
• وجود خون در ادرار
• احساس نیاز فوری به دستشوئی (وقتی سنگ به نزدیک مثانه می رسد)

ولی باید به خاطر داشت که تعداد زیادی از کودکان مبتلا به سنگ کلیه فاقد علائم هستند و سنگ آنها بطور اتفاقی کشف می شود.

علل سنگ کلیه در کودکان

• وجود انسداد در مسیر ادرار مثل تنگی محل اتصال حالب به لگنچه کلیه
• عوامل ژنتیک، بعضی از سنگها ارثی هستند
• -رژیم غذائی ناسالم مثل مصرف آب کم و مصرف مایعات مضر مثل نوشابه. مصرف زیاد نمک و چاقی کودک را مستعد ابتلا به سنگ کلیه می کند.
• - عفونت دستگاه ادراری: بعضی از سنگها مختص ادرار عفونی هستند و در ادرار عفونی رشد می کنند.
• - وجود اختلالات متابولیک: شایعترین اختلال متابولیک در کودکان که سبب تشکیل سنگ کلیه می شود، دفع بیش از حد کلسیم از طریق ادرار است. از سایر اختلالات متابولیک در کودکان که آنها را مستعد ابتلا به سنگ کلیه می کنند عبارتند از، نقص آنزیمی در شکستن اگزالات و دفع بیش از حد سیستئین از ادرار است. از خصوصیات کودکانیکه دارای این دو نوع اختلال متابولیک می باشند، سنگ سازی سریع و وسیع می باشد.

انواع سنگ کلیه در کودکان

سنگهای کلسیمی: شایعترین نوع سنگ در اطفال است و به دو شکل اگزالات کلسیم و فسفات کلسیم دیده می شود. اگزالات کلسیم خیلی شایعتر از فسفات کلسیم است. سه علت مهم ایجاد سنگ اگزالات کلسیمی عبارتند از: دفع بیش از حد کلسیم از طریق ادرار، دفع بیش از حد اگزالات از طریق ادرار و ادرار اسیدی. اهمیت اگزالات در تشکیل سنگهای اگزالات کلسیمی ۳۰ برابر کلسیم است و بیمار باید از مواد حاوی اگزالات پرهیز کند نه مواد حاوی کلسیم مثل لبنیات.

سنگهای اسید اوریکی: این نوع سنگها وقتی تشکیل می شوند که ادرار اسیدی باشد. غذاهای سرشار از پورین مثل انواع گوشت، ماهی و حلزون سبب اسیدی شدن ادرار می شوند. وقتی اسید اوریک در ادرار اسیدی تغلیظ شد آن به تنهائی یا همراه با ترکیب با کلسیم سبب تشکیل سنگ کلیه می شود.

سنگهای استروویتی: این نوع سنگها در ادرار عفونی ایجاد می شوند. درمان عفونت ادراری و عاری از عفونت کردن ادرار در پیشگیری از تشکیل این نوع سنگها خیلی کمک کننده است.

سنگهای سیستینی: این نوع سنگها ناشی از یک اختلال ژنتیکی در متابولیسم سیستئین می باشد که در آن مقادیر زیادی سیستین وارد ادرار می شود. این کودکان بسرعت و در مقادیر زیاد سنگ می سازند.

تشخیص سنگ کلیه در کودکان

اگر کودک شما دچار علایم زیر است، در اسرع وقت به یک دکتر مراجعه کنید:

• درد در پهلوها
• وجود خون در ادرار
• هر گونه علائم دیگری از سنگ کلیه
• به یک کلینیک اورژانسی و یا بیمارستان مراجعه کنید، اگر فرزند شما دچار علایم زیر است:
• درد همراه با تهوع، استفراغ، تب و لرز
• مشکل در ادرار کردن

درمان سنگ کلیه در کودکان

درمان بستگی به نوع سنگ کلیه و اندازه آن دارد. بعضی از بچه ها فقط نیاز به نوشیدن مقدار زیادی آب و داروهای ضد درد دارند تا سنگ کلیه دفع شود. کسانی که دارای سنگ های بزرگتر هستند، ممکن است به جراحی یا درمان های دیگر برای کمک به دفع سنگ نیاز پیدا کنند.

دارو

برای کمک به دفع یک سنگ کوچک، کودک شما باید به مقدار زیادی آب بنوشد و برای کاهش درد دارو مصرف کند. اغلب، داروهایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن کافی است. اما گاهی اوقات داروهای ضد درد قویتری تجویز شده و مورد نیاز است.

دکتر ممکن است از شما بخواهد ادرار فرزند خود را برای چند روز جمع آوری کنید تا سنگ کلیه دفع شده، گرفته شود. بررسی سنگ می تواند به دکتر در تصمیم برای اینکه آیا نیاز به درمان بیشتری است یا خیر، کمک کند.

درمان در بیمارستان

سنگ شکنی: بهترین وسیله برای درمان سنگهای کلیه در کودکان است. برای استفاده از این نوع درمان شرایطی لازم است، مثلا اندازه سنگ باید کمتر از یک و نیم سانتی متر باشد. در حدود ۹۰-۸۵ درصد موارد سنگ کلیه در کودکان با سنگ شکن درمان می شوند و حدود ۱۰ درصد موارد نیز سنگ با سنگ شگنی درمان نمی شود. اگر سنگ از کلیه بیرون بیاید اثر سنگ شکنی کمتر می شود. حدود ۷۰-۶۰ درصد سنگهای حالب فوقانی با سنگ شکنی قابل درمان هستند. هر قدر سنگ در حالب پائین تر بیاید موفقیت سنگ شکنی کمتر می شود.

درآوردن سنگ با یورتروسکوپ: امروزه وسایل مجهزی وجود دارند که با آن می توان سنگ را در داخل حالب سنگ شکنی و خارج کرد. منتهی این روش نیاز به بیهوشی دارد و نسبتاً تهاجمی است مثلاً ممکن است حالب سوراخ شود. بدین دلیل است که باید سعی کرد سنگ در داخل کلیه تشخیص داده شود.

درآوردن سنگ کلیه از طریق پوست: گاهاً کودک دارای سنگهای بزرگ و متعدد در داخل کلیه می باشد که در این موارد می توان زیر بیهوشی کلیه کودک را از بیرون سوراخ و با سنگ شکنی سنگهای کلیه را خارج کرد.

پیشگیری از سنگ کلیه در کودکان

پیشگیری از برخی از انواع سنگ کلیه ممکن نیست. اما نوشیدن آب به اندازه کافی برای جلوگیری از کم آبی بدن مهم است. رنگ ادرار که همیشه تقریبا روشن باشد، نشانه آن است که فرد مایعات به اندازه کافی مصرف کرده است. کاهش مصرف نمک و غذاهای شور نیز به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک می کند.

برای کمک به جلوگیری از سنگ جدید، همه بچه هایی که سنگ کلیه داشته اند، باید:

• نوشیدن مقدار زیادی مایعات در طول روز. این به معنی 3 فنجان در روز (برای نوزادان) الی 8 لیوان (برای نوجوانان) باشد. از دکتر خود در مورد اینکه فرزند شما چقدر باید آب بنوشد، سوال کنید.
• محدود کردن مصرف نمک و پروتئین در رژیم غذایی خود
• نوشابه، یا نوشیدنی های ورزشی مصرف نکنید
• اگر تغییرات در رژیم غذایی از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری نمی کند، داروهایی در دسترس هستند که برای کاهش سطح موادی که موجب تشکیل کریستال در ادرار می شوند، مفید می باشند.

سخن پایانی

درخصوص ممنوعیت مصرف کلسیم در کودکانی که سنگ کلیه دارند باید اشاره کنیم که برخلاف تصور عموم مردم که مصرف کلسیم را محدود می کنند. این در حالی است که مصرف نکردن کلسیم می تواند سبب تشکیل سنگ های به مراتب سخت شود.
همچنین کمیت آب نوشیدن مهم است اینکه در طول روز کودک مایعات به اندازه کافی مصرف کند و فعالیت مناسبی داشته باشد؛ زیرا تحرک نداشتن و داشتن فعالیت بدنی کم می تواند از عوامل زمینه ساز سنگ کلیه باشد.