به گزارش سرویس مجله خانواده ساعدنیوز، در ابتدا بدانید که اگر در این زمینه نگران هستید بهتر است با یک روانشناس کودک متبحر صحبت کنید و در مورد آن راهنمایی بگیرید. در این مطلب خواستیم شما کمی بیشتر در مورد این مشکل بدانید.
اگر با مشکل پرحرفی کودکان روبرو هستید قبلا مقاله‌ای به همین عنوان در مجله‌ی دانزی نوشته شده است که می‌توانید از آن استفاده کنید.
آیا معلم کودک شما گزارش کرده است که فرزندتان در مدرسه راحت صحبت نمی‌کند؟ آیا کودک شما در خانه ساکت است، ولی وقتی او را به یک مهمانی یا کلاس می‌برید، ناگهان شروع به صحبت کردن می‌کند؟
اگر کودک شما در خانه یک فرد کاملا متفاوت از سایر محیط‌های اجتماعی است، ممکن است سکوت انتخابی (Selective Mutism) داشته باشد. سکوت انتخابی (Selective Mutism)، اغلب با کم حرفی کودکان اشتباه گرفته می‌شود؛ اما تشخیص این موضوع می‌تواند بسیار برای درمان بهتر و رسیدن به نتیجه مطلوب‌تر، حائز اهمیت باشد.
ممکن است برخی از کودکانی که به دلیل صحبت نکردن مانند دیگران، خجالتی و یا کم حرف شناخته می‌شوند، سکوت انتخابی داشته باشند.
سکوت انتخابی (Selective Mutism)، معمولا یک اخلاق نادر در میان کودکان است؛ اما طبق تحقیقات گذشته به خصوص در دوران شیوع کرونا، بسیاری از کودکان سکوت انتخابی را به صحبت کردن ترجیح داده‌اند. اگرچه ممکن است کودکی که دارای سکوت انتخابی است، خجالتی به نظر برسد، اما واقعیت این است که این موضوع ریشه در اضطراب و ترس کودکان از صحبت کردن در جمع دارد.
کودکان خجالتی ممکن است در کلاس برای بلند خواندن یک متن داوطلب نشوند؛ اما اگر نیاز به انجام این کار داشته باشند، قادر به صحبت کردن با صدای بلند خواهند بود. کودکان خجالتی می‌توانند کارهای روزمره خودشان را در مدرسه انجام دهند، اما کودکانی که دارای سکوت انتخابی (Selective Mutism)اند، نمی‌توانند به کارهای روزمره خودشان برسند.
اگرچه سکوت انتخابی کودک می‌تواند علائم مشخصی داشته باشد، اما والدین باید از برچسب زدن به کودک و اسم گذاشتن بر روی او، خودداری کنند. چون با اسم گذاشتن بر روی کودک، باعث ایجاد تنش و اضطراب در محیط خانه می‌شوید و این موضوع اصلا برای‌تربیت فرزند شما مطلوب نخواهد بود. تشخیص اینکه کودک شما خجالتی است یا سکوت انتخابی دارد، برعهده یک گروه روانشناسان کاربلد و ماهر است. بنابراین، هرگز بدون مراجعه به روانشناس خبره، نمی‌توانید متوجه مشکل یا عدم مشکل کودک خودتان شوید.
مهم‌ترین کاری که می‌توانیم برای کودکان کم حرف و ساکت انجام دهیم، این است که بفهمیم چه احساسی دارند. برخی از کودکان به دلیل اینکه والدین خودشان را ترک می‌کنند و در یک محیط جدید قرار می‌گیرند، ساکت هستند؛ اما ممکن است همین کودکان خیلی زود اعتماد به نفس خودشان را مجددا بدست آورند و با دوستان و حتی بزرگ‌ترها شروع به صحبت کردن می‌کنند.
با این حال، بسیاری از کودکان بسیار ساکت، در مورد اینکه چه کاری باید انجام بدهند، چگونه رفتار کنند و چگونه با افراد دیگر صحبت کنند، مطمئن نیستند. بنابراین، تعداد زیادی از کودکان زمانی که از والدین خودشان دور هستند، مطمئن نیستند که باید چگونه با بزرگسالان و یا سایر کودکان صحبت کنند.
در ابتدا ممکن است که کودکان ساکت نسبت به سر و صدای زیاد کودکان دیگر، سرعت حرکت و فعالیت‌های آنها حساس‌تر و آگاه‌تر شوند. به همین خاطر، نمی‌توانند به راحتی در میان کودکان دیگر، یک هم صحبت برای خودشان پیدا کنند. این می‌تواند باعث شود که کودکان احساس غم زیادی پیدا کنند. یکی از بزرگ‌ترین ابهاماتی که در میان کودکان ساکت وجود دارد این است که نمی‌دانند چگونه از صحبت کردن برای جلب توجه بزرگسالان استفاده کنند.
دلایل مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث کم حرفی و ساکت ماندن کودکان شوند، از جمله:
استفاده از عبارت سکوت انتخابی (Selective Mutism) برای یک کودک به این معناست که کودک، سکوت را انتخاب می‌کند. واقعیت این است که کودکان سکوت را انتخاب نمی‌کنند، بلکه سکوت انتخابی (Selective Mutism)، پاسخ آنها در یک موقعیت خاص است. کودکان در موقعیت هایی که احساس ناراحتی می‌کنند، معمولا سکوت را به حرف زدن ترجیح می دهند.
امروزه، سکوت انتخاب بیشتر در کودکانی دیده ی شود که به دلیل دوری از خانواده و والدین، دچار‌ترس از صحبت کردن شده‌اند. کودکانی که سکوت انتخابی (Selective Mutism) دارند، تصور می‌کنند که در موقعیت‌های خاص قادر به صحبت کردن نیستند. این در حالی است که همین کودکان ممکن است در خانه با بزرگسالان آشنا با اعتماد به نفس زیادی صحبت کنند.
کودکانی که دارای سکوت انتخابی (Selective Mutism) هستند، معمولا بسیار نگران‌اند تا مجبور شوند جلوی افراد دیگر صحبت کنند. ترس آنها از صحبت کردن به قدری زیاد است که باعث می‌شود آنها نتوانند در برخی از موقعیت‌ها صحبت کنند و حتی این‌ترس باعث می‌شود که آنها نتوانند هیچ حرکتی داشته باشند و مثل یک کودک منجمد در جای خودشان باقی می‌مانند! این وضعیت اضطراب شدید، غیر معمول است. با این حال، لازم است که روانشناسان چندین جلسه با کودک ساکت ملاقات کنند تا متوجه شوند که او سکوت انتخابی (Selective Mutism) دارد یا خیر.
بسیاری از کودکان کم حرف و ساکت، خجالتی هستند. کودکانی خجالتی معمولا در موقعیت‌های جدید و زمانی که قرار است در فعالیت‌های جدیدی حضور داشته باشند، احساس ناراحتی می‌کنند. به خصوص اگر بزرگسالان و کودکان ناآشنا در آن موقعیت‌ها حضور داشته باشند.
با این حال، اگر به کودکان خجالتی فرصتی برای تجربه کردن موقعیت‌های جدید و فعالیت‌های جدید داده شود تا بتوانند بزرگسالان و سایر کودکان را بشناسند و به آنها اعتماد کنند، می‌توانند به راحتی با این موقعیت‌ها کنار بیایند و حتی با دیگران صحبت کنند.
کودکان خجالتی بیشتر از کودکانی که دارای اعتماد به نفس بالا هستند، نگران اشتباه کردن خودشان می‌باشند. کودکان خجالتی نگران این هستند که سایر کودکان و حتی بزرگسالان در مورد آن چیزی که می‌گویند و یا انجام می‌دهند، بد فکر کنند.
جالب است که بدانید، کودکانی که دارای سکوت انتخابی هستند، با حمایت و تشویق کودکان خجالتی برای صحبت کردن، به اعتماد به نفس بیشتری دست پیدا می‌کنند.
کودکانی که در حال یادگیری یک زبان اضافی‌اند، معمولا پس از یادگیری زبان جدید، در یک دوره خاموش به سر می‌برند. این یک مشکل برای کودک نیست، بلکه یک دوره و مرحله فعال برای یادگیری زبان‌های اضافی کودکان محسوب می‌شود. در این دوره، به کودکان کمک می‌شود که کلمات آشنا یا جدید را درک کنند و به اطلاعات مهم دست پیدا کنند.
کودکانی که در حال یادگیری زبان‌های اضافی هستند، معمولا از یک سخنران پرحرف و با اعتماد به نفس، به یک کودک ساکت تبدیل می‌شوند. در واقع، این کودکان به دلیل یادگیری یک زبان جدید، مطمئن نیستند که چگونه باید با دیگر بچه‌ها بازی کنند. این موضوع باعث ایجاد اضطراب شدیدی در کودکان برای صحبت کردن خواهد شد.
در هر صورت حتما و صددرصد در این هنگام والدین باید از برچسب گذاشتن بر روی کودک و ایجاد اضطراب و تشنج در محیط خانه جلوگیری کنند و تمام این مواردی که ذکر کردیم بستگی به تشخیص یک گروه از روانشناسان کاربلد و ماهر دارد.
کم حرفی کودکان می‌تواند یک نشانه و پیش‌زمینه برای مشکلات دیگر آنها باشد. به همین خاطر، بسیار مهم است که والدین با بالا بردن اطلاعات خودشان از منابع علمی، این مشکل را شناسایی کنند و در اسرع وقت برای تشخیص دلیل و نشانه کم حرفی کودکان، به یک گروه روانشناس خبره مراجعه کنند. از جمله نشانه‌های یک کودک کم حرف و ساکت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
اضطراب اجتماعی
اوتیسم
خجالتی بودن
پریشانی
درون گرا بودن
همه این نشانه‌ها برای کودک کم حرف، فرضیه هستند و نمی‌توان به طور دقیق بیان کرد که کودک به چه دلیلی کم صحبت است. بنابراین، به عنوان یک پدر یا مادر، باید حتما با یک روانشناس کودک باتجربه و با علم، صحبت کنید تا تشخیص اشتباهی برای فرزند شما داده نشود.
ممکن است والدین تصور کنند که کودکان از نظر توانایی صحبت کردن، عقب‌تر از همسالان خودشان‌اند. این موضوع می‌تواند برای والدین بسیار نگران‌کننده باشد و حتی باعث اضطراب و بی خوابی شبانه آنها شود. این در حالی است که والدین به یاد دارند، کودکان و یا فرزندان دیگر خودشان، زودتر از این کودکشان شروع به صحبت کردن کرده است، به همین خاطر بسیار نگران کم صحبتی کودک خودشان هستند. اگر والدین نتوانند این نگرانی را از خودشان دور کنند، ممکن است پس از گذشت مدت زمانی احساس کنند که نگرانی آنها به وحشت تبدیل شده است و یا رفتار نامناسبی در برابر فرزندشان نشان دهند که این موضوع را در مطلب اشتباهات والدین در برخورد با نوجوانان باز کرده‌ایم..
اکثر کودکان صحبت کردن با سرعت رشد خاص خودشان، آغاز می‌کنند. به همین خاطر، طبیعی است که یک کودک زودتر یا دیرتر از کودک دیگر، شروع به صحبت کردن کند. با این حال، بهتر است که در برخی از موقعیت‌های خاص، مشکل کم حرفی کودکان توسط یک گروه روانشناسان و مشاوران به طور دقیق بررسی و ارزیابی شود.
اگرچه کودکان کم حرف، مزایای بسیار زیادی دارند؛ اما به هر حال والدین نباید اجازه بدهند که جنبه‌های بد کم حرفی کودکان پدیدار شوند. چون معمولا کودکانی که کم حرف هستند، عزت نفس پایین و ترس زیادی را تجربه می‌کنند.
روش‌های مختلفی وجود دارند که والدین می‌توانند از آنها کمک بگیرند تا کم حرفی کودکان را رفع کنند. با این حال، باز هم توصیه می‌شود که برای درمان کم حرفی کودکان، به گروه روانشناسان مراجعه شود تا ابتدا دلیل کم حرفی مشخص شود و سپس، مراحل درمان کم حرفی کودکان به صورت اصولی آغاز شوند.
از جمله روش‌های‌تربیتی که والدین می‌توانند از آنها برای بهتر کردن شرایط کودکان استفاده کنند، شامل موارد زیر هستند.
تمایل کودک به داشتن عزت نفس پایین را هدف بگیرید
کودکان درون گرا و کم حرف به دلیل داشتن شخصیت غیرفعال، دوستان کم، نگرانی‌های درونی زیاد و …، به راحتی در طول فرآیند رشد خودشان، عزت نفس پایینی پیدا می‌کنند.
بنابراین، مادران می‌توانند از کارهای کوچک کمک بگیرند و ذره ذره عزت نفس فرزندشان را تقویت کنند. مثلا مادر می‌تواند چند کار ساده در خانه مانند نظافت میز، تا کردن لباس‌ها، تا کردن لحاف و … را به کودک یاد بدهد و از او بخواهد که این کارها را انجام دهد.
زمانی که کودک تمام کارهایی که به او گفته اید را انجام می‌دهد، شما باید او را تشویق کنید. کودک در مواجهه با تعریف و تمجید مادر خودش و مشاهده نتیجه کار خود، احساس پیروزی می‌کند و اعتماد به نفس بیشتری پیدا خواهد کرد.
به دلیل اعتماد به نفس بالایی که در کودک خود ایجاد می‌کنید، کودک کم حرف بارها بارها اقدام به انجام کارهایی می‌کند تا به موفقیت‌های کوچک دست پیدا کند. قطعا این موقعیت‌های کوچک موفقیت‌آمیز می‌توانند روی هم انباشته شوند تا اعتماد به نفس کودکان را افزایش دهند.
علاوه بر این نکته‌ای که ذکر شد، مادران می‌توانند با توجه به علایق فرزندان خودشان، آنها را در کلاس‌های هنر ثبت نام کنند. یادگیری آلات موسیقی می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان شود.
فرصت‌های اجتماعی بیشتری را کودکان خود فراهم کنید
هنگامی‌که فرزند خود را برای گذراندن تعطیلات آخر هفته بیرون می‌آورید، ممکن است دوست داشته باشید که کودک خود را به یک فروشگاه ببرید تا چیزهای مختلفی برای خودش بخرد. ارتباط خوب میان والدین و کودک از همین خرید آخر هفته شروع می‌شود. البته والدین باید اجازه دهند که کودکان خودشان خرید کنند و فقط کودک را تماشا کنند.
اگر بچه‌ها از صحبت کردن با دیگران می‌ترسند، می‌توانید به جای اینکه او را به خرید ببرید، تمرین را با تلفن شروع کنید. به کودکان کم حرف اجازه بدهید تا فرصت بیشتری برای پاسخگویی به تلفن داشته باشد. فرصت ارتباط تلفنی با غریبه‌ها را برای کودکان افزایش دهید تا بیشتر مهارت فن بیان و صحبت کردن را یاد بگیرد.
اگر مهمان دارید، شما می‌توانید با تشویق فرزندتان، آنها را مجاب کنید برای پذیرایی از مهمان‌ها جلو بیایند و میوه و شیرینی و … را تعارف کنند. این کار سبب می‌شود که کودکان ارتباط بهتری با مهمان‌ها پیدا کنند، اما نباید کودکان را زور کنید تا این کار را انجام دهند.
در نهایت شما می‌توانید فرزند خود را برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی، هنری و سایر فعالیت‌ها تشویق کنید. با این کار، کودکان فرصت بیشتری برای برقراری ارتباط با دوستان خودشان پیدا می‌کنند. در این مسیر کودکان می‌توانند همکاری با دوستان خودشان را یاد بگیرند.
محیطی گرم برای رشد کودکان فراهم کنید
حتما شما هم مانند دیگر والدین دوست دارید که کودکان شما سرحال باشند. متاسفانه، طبق آمارها کودکانی که در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که همیشه با هم دعوا و ناسازگاری عاطفی دارند، معمولا کم حرف، ترسو و گوشه‌گیر می‌شوند. بنابراین، ممکن است بهتر باشد که والدین در کنار اینکه می‌خواهند فرزندان را تغییر دهند، خودشان را نیز تغییر دهند. با این کار محیط گرمی‌برای رشد و هماهنگی بیشتر در خانواده به وجود می‌آید.
بهتر است والدین در تعطیلات آخر هفته، فرزندان خودشان را بازی کردن به فضای باز ببرند تا کودکان محبت پدر و مادر را بیشتر احساس کنند.
طبق توضیحات داده شده، کم حرفی و درون گرایی کودک مانند یک شمشیر دولبه است و مزایا و معایب خاص خودش را دارد. با این حال اگر شما بتوانید اقدامات آموزشی درست را انجام دهید و کودکان را به داشتن فعالیت‌های بیشتر تشویق کنید، احتمالا کم حرفی کودکان درمان می‌شود.
شما چه نظر یا ایده‌ای درباره‌ی کم حرفی کودکان دارید، آیا تجربه‌ی خاصی از برخورد و راهکار برای حل این موضوع دارید، لطفا در قسمت نظرات برای ما بنویسید.
