روغن موتور نقش بسیار مهمی در عملکرد کلی خودرو دارد. این کمک می‌کند تا موتور خودروی شما به درستی کار کند و قطعات داخلی آن روغن کاری و خنک بماند. این به جلوگیری از آسیب و سایش کمک می‌کند زیرا از ساییدگی قطعات متحرک موتور با یکدیگر جلوگیری می‌کند.به همین دلیل است که اگر روغن موتور شما سیاه شود، می‌تواند بسیار هشدار دهنده باشد، به خصوص اگر انتظار دارید همچنان رنگ معمولی خود را داشته باشد.
روغن موتور ترکیبی از روغن، روان‌کننده‌هایی برای جلوگیری از اصطکاک و موادی برای جلوگیری از خوردگی موتور است. این ترکیبات باعث می‌شوند خودرو بتواند به‌خوبی کار کند. به‌طور معمول روغن موتوری که تازه تعویض شده است، کهربایی‌رنگ و شفاف است. اما با گذر زمان و تماس با اجزای گرم و اصطکاک با آنها، دچار تغییرات فیزیکی و شیمیایی می‌شود.در ادامه علت‌های سیاه شدن روغن موتور را بررسی کرده‌ایم.
گرما یکی از عوامل اصلی تجزیه روغن موتور است. موتور در شرایط عادی در دمایی بین 200 تا 230 درجه کار می‌کند. اما گاهی موتور بیش‌ازحد گرم می‌شود و دمای آن بسیار بالاتر می‌رود. این گرمای شدید با تأثیر بر مولکول‌های بزرگتر روغن و شکستن آنها، به‌طور مستقیم باعث کاهش خاصیت ویسکوزیته روغن موتور می‌شود.
برای یک روان‌کننده، ویسکوزیته به‌عنوان محافظی در برابر سایش عمل می‌کند. در دماهای بالا، روغن موتور خیلی سریع‌تر شروع به از دست دادن ویسکوزیته خود می‌کند، زیرا همانطور که گفتیم گرما مولکول‌های بزرگتر را می‌شکند و ساختار ماده را تغییر می‌دهد. همین باعث می‌شود روغن موتور مستعد آلودگی شود و سرعت کثیف شدن آن بیشتر شود. گرمای زیاد موتور می‌تواند منجر به سیاه شدن روغن موتور شود. در این صورت روغن هم لجنی می‌شود و هم زودتر تمام می‌شود.
گرم شدن بیش‌ازحد موتور پیامدهای زیادی دارد که مهم‌ترین آنها، کاهش کیفیت و کارایی روغن موتور است. توصیه میکنیم مشکلات مربوط به موتور خودرو را به‌هیچ‌وجه نادیده نگیرید و با مراجعه به مکانیک باتجربه، علت اصلی داغ شدن بیش‌ازحد موتور را پیدا و آن را رفع کنید.
اکسیداسیون فرایندی طبیعی است که در گذر زمان اتفاق می‌افتد و باعث تجزیه شیمیایی روغن موتور می‌شود. این فرایند بین گرما و مولکول‌های روغن موتور در حضور اکسیژن انجام می‌شود و درنهایت منجر به کاهش اثر روان‌کنندگی روغن می‌شود.
دمای بالا، آب و وجود کاتالیزورهایی مانند مس در موتور، باعث افزایش سرعت اکسیداسیون و افزایش ویسکوزیته سیال می‌شود (یعنی روغن دیگر به‌آسانی حرکت نمی‌کند). هرچه روغن بیشتر تجزیه شود، غلیظ‌تر می‌شود و با خاک، کربن و سایر آلاینده‌ها ترکیب می‌شود و لجن ایجاد می‌کند. لجن تولیدشده به‌اندازه روغن موتور باکیفیت و تجزیه‌نشده خاصیت روان‌کنندگی اجزای حیاتی موتور را ندارد و درنتیجه نمی‌تواند از آسیب‌های جبران‌ناپذیری که به موتور وارد می‌شود، جلوگیری کند. آسیب موتور در اثر لجن «مرگ سیاه» نامیده می‌شود.
اگر روغن موتور سریع خراب می‌شود، موتور باید از نظر تجمع لجن بررسی شود. وجود لجن، ابتدا در داخل روغن موتور قابل‌مشاهده است. برای بررسی، ظرف روغن را بردارید و به داخل آن نگاهی بیندازید. نشانه اصلی تجمع لجن، وجود روغن تیره در خارج از محفظه موتور است. در این مرحله، به احتمال زیاد ماده ژلاتینی چسبنده، به قلب وسیله نقلیه رسیده است. در چنین شرایطی، فوراً خودروی خود را به مکانیکی ببرید تا موتور را کاملاً شستشو دهد.
روغن موتور از فیلتر روغن عبور می‌کند تا ذراتی که در حین عبور از اجزای موتور در آن معلق شده‌اند، جدا شوند و روغن بتواند در هر چرخه به‌خوبی اجزای موتور را روانکاری کند.
فیلتر روغن با دفع ذرات معلق روغن از موتور محافظت می‌کند. اما با گذشت زمان کارایی آن برای انجام این کار کم می‌شود و آلودگی‌ها و مواد کثیف در روغن جمع می‌شوند. به همین دلیل است که باید با هر تعویض روغن، فیلتر را هم عوض کنید. فیلتر روغنی که با کثیفی اشباع شده است، نه‌تنها روغن را کثیف می‌کند، بلکه مانع رسیدن آن به قطعات متحرک موتور می‌شود. این کار اغلب باعث خفه شدن موتور می‌شود و اگر فیلتر روغن فوراً تعویض نشود، ممکن است به موتور آسیب برسد.یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای بررسی گرفتگی فیلتر روغن، چک کردن خود فیلتر است.
محل قرارگیری فیلتر روغن در هر خودرو متفاوت است، اما معمولاً در قسمت پایین خودروها زیر سینی قرار دارد. بهترین راه برای دسترسی به فیلتر روغن استفاده از دفترچه راهنمای خودرو است. فیلتر روغنی که مسدود شده باشد، چرب است و در سراسر آن گرد‌وغبار و کثیفی دیده می‌شود. اگر لجن روی فیلتر هم مشاهده شد، هشداری برای یک مشکل بدتر در موتور است.
سیستم تهویه PCV گازهای حاصل از احتراق را قبل از رسیدن به میل‌لنگ دوباره به گردش در می‌آورد. این مکانیسم ساده، یکی از مهم‌ترین کارهایی است که واکنش احتراق را تکمیل می‌کند.اگر PCV آسیب دیده باشد و نتواند دمیدن گازها را کنترل کند، ممکن است گازهای حاصل از احتراق به داخل محفظه روغن موتور نفوذ کنند. مخلوط شدن این گازها با روغن موتور می‌تواند باعث سایش و آلودگی سریع روغن موتور شود و کارایی آن را کاهش دهد.
بیشتر موتورها در چند دقیقه اولی که روشن می‌شوند و قبل از رسیدن به دمای عملیاتی ایدئال خود، دچار سایش می‌شوند. دلیل این اتفاق این است که قطعات موتور بلافاصله پس از شروع به کار موتور روغن‌کاری نمی‌شوند. اگر خودرو برای مدتی کار نکرده باشد یا هوا سرد باشد، این مدت زمان سایش قطعات موتور بیشتر می‌شود و به‌دلیل همین سایش، ذراتی فلزی از قطعات کنده می‌شوند. روغن موتور در مسیر گردش خود این ذرات ریز فلزی را جذب می‌کند و درنتیجه کثیف می‌شود.می‌توانید از روغن موتورهای مخصوص فصول سرد استفاده کنید تا سایش قطعات را کمتر و عملکرد موتور را بهینه کنید.
روغن موتور جدا از اینکه روان‌کننده مهمی برای کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک است، می‌تواند اجزای موتور را هم تمیز کند و در حین گردش در محفظه ذرات بسیار ریز (در حد میکرون)، ضایعات و آلودگی‌ها را جمع‌آوری کند. این ذرات به‌صورت منظم توسط روغن موتور دفع می‌شوند و فیلتر روغن آنها را جذب می‌کند.
میزان آلودگی‌های واردشده به روغن موتور بنا به شرایط محیط متفاوت است. مثلا هنگام رانندگی در جاده خاکی یا در آ‌ب‌وهوای بد، ذرات بیشتری به داخل روغن نفوذ می‌کند. افزایش آلودگی باعث می‌شود که سطح یاتاقان، بیشتر ساییده شود و ذرات معلق داخل روغن موتور، بیشتر شوند. علاوه بر این اگر آلودگی‌ها وارد موتور شود، می‌تواند پیستون‌ها را قطع کند، بین دیواره‌های سیلندر قرار گیرد و باعث نشت گاز احتراق شود.توصیه میکنیم حداقل یکبار در ماه با استفاده از میله اندازه‌گیری (گیج)، وضعیت روغن موتور را بررسی و در صورت لزوم آن را تعویض کنید. بهتر است با توجه به وضعیت روغن موتور نسبت به تعویض آن تصمیم‌گیری کنید نه با توجه به مسافت طی‌شده.
رقیق شدن روغن موتور با سوخت، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث کاهش کارایی روغن موتور می‌شود. مخلوط شدن سوخت با روغن موتور بر خاصیت ویسکوزیته آن اثر می‌گذارد، زیرا سوخت قوام بسیار پایین‌تری دارد. همچنین، ممکن است باعث شود خودرو عملکردی کمتر از حد مطلوب داشته باشد.
تست روغن، بررسی موتور و به‌طور کلی تعمیر و نگهداری خوب خودرو، برخی از راه‌های جلوگیری از نشت سوخت هستند. اگر متوجه رقیق شدن روغن موتور و عملکرد ضعیف خودرو شُدید، احتمالا سوخت به روغن موتور نشت کرده است.
آب کارایی روغن موتور را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد، طول عمر آن را کم می‌کند و همچنین به‌طور غیرمستقیم به موتور آسیب می‌رساند. روغن موتور ذاتاً رطوبت را از جو جذب نمی‌کند، اما به‌هرحال مقداری رطوبت به‌دلیل فشرده شدن هوا روی قطعات فلزی موتور به روغن راه پیدا می‌کند. البته این مقدار کم رطوبت اغلب با روغن مخلوط نمی‌شود، زیرا گرمای موتور هر قطره آبی را تبخیر می‌کند مگر اینکه موتور به‌اندازه کافی گرما تولید نکند و قطرات آب تبخیر نشوند. در شرایط زیر هم ممکن است آب وارد روغن موتور شود:
روغن موتوری که آب در آن نفوذ کرده باشد، معمولا رنگ قهوه‌ای دارد و قوام آن بسیار کم است. اگر دیواره سیلندر نشکسته باشد، متراکم شدن گازها و تشکیل قطرات آب احتمالا تنها دلیل وجود آب در روغن موتور است. می‌توانید با اجتناب از سفرهای کوتاه و استفاده نکردن از خودرویتان در جاده‌های خیس، از نفوذ آب به روغن موتور جلوگیری کنید.
اگر مایع خنک‌کننده وارد روغن موتور شود، ساختار مولکولی آن را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ باعث می‌شود روغن موتور ویسکوزیته زیادی پیدا کند و درنهایت خاصیت روان‌کنندگی آن از بین برود و موتور با مشکلات زیادی روبه‌رو شود.
تشخیص نشتی مایع خنک‌کننده چندان دشوار نیست. مایع خنک‌کننده معمولاً به‌دلیل شکستگی واشر یا ترک‌خوردگی دیواره سیلندر وارد روغن موتور می‌شود. برای بررسی و تأیید نشتی مایع خنک‌کننده، می‌توانید گیج را بیرون بکشید و رنگ روغن موتور را بررسی کنید. روغن آلوده به مایع خنک‌کننده معمولاً رنگ سفید یا شیری دارد. در حالت شدیدتر، روغن شبیه سس مایونز می‌شود.
با توجه به توضیحات فوق می توان نتیجه گرفت که تیره شدن رنگ روغن الزاما به منزله فرا رسیدن زمان تعویض روغن نیست. با وجود این از دیر باز، اغلب مردم گمان می کنند که تیره شدن رنگ روغن موتور همیشه نشانه فرسوده شده یا اشباع شدن بیش از حد روغن موتور از آلاینده ها است، در صورتیکه همانطور که در بالا توضیح داده شد، تغییر رنگ روغن موتور می تواند ناشی از عواملی نظیر سیکل طبیعی گرم و سرد شدن روغن موتور و یا ذرات دوده موجود در سیستم باشد.
11 ماه پیش