انتخابات ریاست جمهوری ترکیه 2023/ رقابت نفسگیر اردوغان و کلیچداراوغلو برای ورود به کاخ ریاست جمهوری 

به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ساعدنیوز، دکتر رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل قفقاز در گفتگوئی اختصاصی با خبرنگار ساعدنیوز و در تشریح وضعیت فضای انتخاباتی ترکیه در حالی که کمتر از 24 ساعت به برگزاری انتخابات سرنوشت ساز ریاست جمهوری در این کشور باقی مانده گفت: در همه جای دنیا اصولاً رقابت کردن با رئیس جمهور مستقر کار سخت و دشواری است. به این دلیل که در کارزار انتخاباتی، رئیس جمهور مستقر طبیعتاً موقعیت بهتری برای دیده شدن، انتقال پیام و استفاده از امکانات دارد. به همین دلیل، کمپین های انتخاباتی ای که به دنبال پیروز شدن بر رئیس جمهور مستقر هستند، کمپین های سخت و دشواری هستند. این موضوع عموماً به شکل گیری انتخابات دوقطبی منجر می شود مانند آن چیزی که ما در سال 2020 در آمریکا، و در سال 2022 در برزیل دیدیم. در آنجا هم آقای ترامپ و آقای بولسونارو هر دو رئیس جمهور مستقر بودند، و رقبایشان می خواستند به ریاست جمهوری آنها در همان دور اول پایان بدهند و اجازه ندهند که آنها در دور دوم رئیس جمهور بشوند. در مورد آقای اردوغان هم همینگونه است. آقای کمال کلیچداراوغلو مسیر سختی را برای پیروزی بر آقای اردوغان پیش رو دارد اما در عین حال امتیازاتی دارد. یکی از امتیازات بزرگ او این است که وی محصول یک ائتلاف است. 6 حزب به صورت رسمی او را به عنوان نامزد خود در انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه برگزیده اند. این مسأله مهمی است. او در رقابت انتخاباتی رقیبی جدی برای مواجهه با آقای اردوغان نداشت و بنابراین، فرصت این را داشت که پیام خودش را به گوش رأی دهندگان برساند و تا حد زیادی در این امر موفق شده است. موضوع دوم این است که آقای کلیچداراوغلو توانست حضور آقای منصور یاواش شهردار آنکارا و آقای اکرم امام اوغلو شهردار استانبول را به یک فرصت تبدیل کند.

قهرمانپور در ادامه افزود: انتخابات ریاست جمهوری یک انتخابات فردی است به این معنا که یک نفر در برابر یک نفر است. برخی ها معتقد بودند که آقای کمال کلیچداراوغلو نخواهد توانست که در میان کمپین خودش هماهنگی ایجاد کند، اکرم امام اوغلو یک حرفی خواهد زد و او یک حرفی یا منصور یاواش یک حرفی خواهد زد و او حرف دیگری! امام به نظرم این فضای انتقادی که بر علیه اردوغان شکل گرفته بود در واقع این فرصت را به کمپین کمال کلیچداراوغلو داد که از قدرت سخنوری و قدرت کمپین اکرم امام اوغلو نهایت استفاده را بکند. در برخی جاها سخنران اصلی در میتینگ های انتخاباتی آقای کمال کلیچداراوغلو خود اکرم امام اوغلو بود و با توجه به مهارتی که اکرم امام اوغلو در انتخابات شهرداری استانبول نشان داد و بر نخست وزیر سابق ترکیه آقای بینالی یلدریم غالب شد، لذا نقش آقای اکرم اوغلو را در کمپین آقای کلیچداراوغلو نباید نادیده گرفت. گاهی من نقش او را به نقش باراک اوباما در کمپین انتخاباتی جو بایدن تشبیه می کنم. یک فرد باهوش جوانی که آینده دار است و کمک می کند تا کمال کلیچداراوغلو برنده شود. نکته سومی که به نفع آقای کلیچداراوغلو شد در واقع وضعیت جسمانی آقای اردوغان بود، که به او اجازه نداد تا به مانند انتخابات 2018 به صورت تمام عیار در برنامه های انتخاباتی شرکت کند. لذا حضورش در کمپین های انتخاباتی کمتر شد و در عوض تلاش کرد تا با همراه کردن رسانه ها با خودش، بتواند این کمبود را جبران کند. ولی به نظرم با توجه به فرهنگ سیاسی حاکم بر ترکیه، ارتباط رو در رو و شفاهی به مراتب مؤثرتر از ارتباط رسانه ای است و به همین دلیل، وضعیت جسمانی آقای اردوغان به ضررش تمام شد. مجموع اینها باعث که آقای کمال کلیچداراوغلو بتواند کمپین خوبی را هدایت کند طوری که الان بر اساسِ همه نظرسنجی ها و تحلیل های متخصصان کمپین، ما شاهد یک رقابت بسیار نزدیک بین کمال کلیچداراوغلو و اردوغان هستیم، در حالی که دو ماه پیش برخی افراد بیطرف معتقد بودند که آقای کمال کلیچداراوغلو نمی تواند این فاصله زیادی را که بین او و اردوغان وجود دارد، رفع بکند. اما وقتی که با حمایت 6 حزب وارد انتخابات شد، شاهد یک جهش در میزان محبوبیت او بودیم. بعد از آن، میزان محبوبیتش به دلیل حملاتِ آقای اردوغان افت کرد، ولی بعد از وخیم تر شدن اوضاع جسمانی آقای اردوغان، رئیس جمهور مستقر دیگر نتوانست مثل گذشته به کمپین خودش ادامه دهد و کمپین کمال کلیچداراوغلو هم از این فرصت نهایت استفاده را کرد و در نهایت انصراف محرم اینجه موج زیرین یا تحول مهمی بود که به نفع آقای کمال کلیچداراوغلو تمام شد.

این استاد روابط بین الملل در پاسخ به سؤالی درباره تأثیر سلامتی آقای اردوغان بر وضعیت کارزار انتخاباتی او و نتیجه احتمالی انتخابات گفت: باید توجه کرد که سلامت نامزد اصولاً یک عامل تعیین کننده برای رأی دادن و مخصوصاً رأی دهنده مردد هست. یعنی او می خواهد کشور را دست کسی بسپارد که از نظر سلامتی به او مطمئن است و می داند که نامزد منتخب وی، می تواند کشور را در چهار سال آینده اداره بکند. البته باید تأکید کرد که برای رأی دهنده، فقط مسأله سلامت جسمانی مهم نیست، اگر چنین بود آقای بایدن مقابل ترامپ برنده نمی شد. به بیان دیگر، از نظر رأی دهنده 5 یا 6 شاخص و معیار برای رأی دادن به یک فرد وجود دارد، و صرفاً یک معیار واحد و مطلق وجود ندارد. سلامتی هم یکی از این معیارهاست و البته سلامتی زمانی معیار مهمی میشود که نامزد، از انجام کارهای عادی ناتوان باشد؛ چرا که هرکس می داند که کار سیاسی، کار یدی یا کار کارمندی نیست که نیازمند حضور تمام وقت و قدرت جسمانی بالا باشد. برای رأی دهنده همین کافی است که نامزد مورد نظرش بتواند وظایف اصلی خودش را به انجام رساند. بنابراین، از این نظر، وضعیت سلامتی آقای اردوغان حتماً روی کمپین و محبوبیت او تأثیر منفی گذاشته است. اما این بدان معنا نیست که این امر محبوبیت او را به نحو چشمگیری کاهش داده است. شاید بتوانیم بگوئیم که کمتر از نیم درصد روی افول آرای او تأثیر داشته است. اما تأثیر غیرمستقیم اش این بود که آقای اردوغان بواسطه این امر، یعنی افول وضعیت سلامتی خودش نتوانست در کمپین انتخاباتی قوی ظاهر شود، در برنامه های متعدد حضور پیدا کند. به شهرهای مختلف برود؛ دیدار رودررو با مردم داشته باشد، در کوچه و خیابان و بازار حرکت بکند، مردم را ببیند. این عدم حضور جدی در کمپین انتخاباتی بود که ممکن است تأثیر محسوسی بر روی کاهش آرای او داشته باشد. یعنی اگر تأثیر سلامتی او به صورت مستقیم کمتر از نیم درصد باشد، تأثیرات غیرمستقیم ناشی از کاهش فعالیت در کمپین می تواند یک یا دو درصد یا حتی بیشتر باشد. لذا اینجوری جمعبندی بکنیم که سلامتی متغیر مهمی است اما از نظر رأی دهنده سلامتی یک رئیس جمهور و نامزد ریاست جمهوری در واقع قابل قیاس با سلامتی یک ورزشکار یا یک فرد جوان نیست. به هر حال، آن فرد می داند که آقای اردوغان 20 سال در قدرت بوده، سن بالایی دارد. لذا اگر بگوئیم که حال اردوغان در برنامه تلویزیونی بد شده، منجر به این میشود که فقط 20 درصد مردم به او رأی بدهند، چنین نیست.

دکتر قهرمانپور در ادامه و در پاسخ به سؤالی درباره احتمال دخالت های خارجی در روند انتخابات ترکیه به نفع اردوغان خصوصاً از طرف روسیه تصریح کرد: در ایران، شناخت از نظام انتخاباتی ترکیه و ابعاد و ویژگی های فنی آن خیلی کم است و به همین دلیل، افراد نظام انتخاباتی ترکیه را با نظام انتخاباتی ایران مقایسه می کنند. ولی تفاوت های جدی وجود دارد. اولاً در ترکیه، برگزاری انتخابات دست دولت نیست. یک کمیسیون مستقل انتخابات به نام کمیسیون عالی انتخابات وجود دارد، که افرادش افراد حرفه ای هستند که توسط مجلس انتخاب می شوند و برکناری آنها کار راحتی نیست و این افراد عموماً متخصص و بی طرف هستند. برگزاری انتخابات دست این کمیسیون عالی انتخابات است و دولت نمی تواند رأساً انتخابات برگزار کند چون خودش حزب برنده است. در همین انتخابات اخیر آقای سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه با این که تلاش کرد نقش وزارت کشور را در برگزاری انتخابات، شمارش و تجمیع آراء بیشتر کند، ولی با مخالفت کمیسیون مستقل انتخابات مواجه شد. نکته دوم این که در انتخابات ترکیه چون نظام ثبت نام قبل از انتخابات وجود دارد، بنابراین تعداد رأی دهنده ها مشخص است. این که رأی دهنده ها کجا رأی خواهند داد، مشخص است؛ و در نتیجه، از دقت کافی برخوردار است. یعنی تعرفه های اضافی در آنجا چاپ نمی شود تا بشود آنها را جابجا کرد. ضمناً افرادی که ثبت نام نکرده باشند، نمی توانند رأی بدهند. اینجوری نیست که یک سری تعرفه از جایی دست نامزدی رسیده باشد و نامزدی این تعرفه ها را به یک سری افراد بدهد که بروند رأی دهند. اصلاً چنین چیزی در میان نیست. از سوی دیگر، زمان شرکت در انتخابات در ترکیه تمدید نمی شود. لذا از نظر فنی و تکنیکی، نظام انتخاباتی ترکیه یک نظام دقیقی هست که در آن، دست بردن در آراء خیلی سخت است. نکته بعد این است که در انتخابات ترکیه، در اغلب حوزه های رأی گیری نمایندگان احزاب و ائتلاف های مختلف حضور دارند. فرض کنید که الان ائتلاف ملت هست، ائتلاف جمهوریت هست، ائتلاف سبزهای جدید هست، هرکدام از این ها اگر توان این را داشته باشند، یک نماینده برای حضور در آن حوزه رأی گیری میفرستند تا بر روند شمارش آراء نظارت داشته باشند. رأی ها به صورت علنی به تمام نمایندگان احزاب نشان داده می شود و آنها تأئید می کنند تا آراء شمرده شود. یعنی اگر در هر حوزه رأی گیری، نماینده یک حزب نسبت به نحوه شمارش اعتراض داشته باشد، در همانجا به این اعتراض رسیدگی می شود تا همه نظر بدهند.

این تحلیلگر مسائل قفقاز در پایان افزود: روند شمارش آراء هم یک روند شفافی است، که با حضور ناظران احزاب برگزار می شود. و احزاب از این بابت خودشان در جریان روند شمارش آراء هستند. بنابراین، دخالت مستقیم خارجی در انتخابات ترکیه کار سختی است. اما در سال های اخیر مشخصاً از سال 2016 ما شاهد پدیده ای هستیم به نام "عملیات روانی آنلاین". در این نوع مداخله، یک کشور خارجی از طریق هوش مصنوعی تلاش می کند تا بر افکار عمومی مردم یک کشور اثر بگذارد و آنها را تحریک بکند یا به سمت نوعی روند رادیکال سوق دهد. ما این مورد را در دخالت روسیه در انتخابات 2016 آمریکا به نفع آقای ترامپ دیدیم. روسیه کمک کرد تا تخریب خانم کلینتون سرعت بگیرد و یا شایعاتی که در فضای مجازی درباره تأئید ترامپ توسط پاپ در واتیکان مطرح شده بود تأثیر قابل توجهی بر پیروزی آقای ترامپ در این انتخابات داشت. بنابراین، امروز دیگر مداخله مستقیم در جریان انتخابات مطرح نیست بلکه آن چیزی که محل بحث هست، استفاده از ابزارهای موجود در فضای مجازی از طریق شبکه های اجتماعی برای تحریک افکار عمومی، انتشار اخبار نادرست، انتشار اخبار ناسیونالیستی تحریک کننده، اخبار قومی و تحریک کننده است تا رأی دهنده را به سمت یک نامزد خاص هدایت بکنند. اینجا بود که آقای کمال کلیچداراوغلو از دو هفته پیش اعلام کرد که ممکن است که کشورهای خارجی بخواهند در انتخابات دخالت کنند و اعلام کرد که از او یک فیلم ساختگی توسط هوش مصنوعی تولید شده است. چند روز قبل هم گفت که روسیه ممکن است در انتخابات دخالت کند. دولت روسیه هم با انتشار بیانیه ای این مسأله را تکذیب کرد. به نظر من، این تاکتیک انتخاباتی از طرف کمپین آقای کلیچداراوغلو بود و مؤثر واقع شد. یعنی بخشی از آرای مردد نگران این بودند که مبادا پوتین و روسیه به نفع اردوغان وارد عمل شوند، و با این بیانیه معلوم شد که آنها قصد دخالت در انتخابات ترکیه را ندارند. لذا هم روسیه هم آمریکا فعلاً تا اینجا در واقع دخالت مجازی ملموسی در انتخابات ترکیه نداشته اند و چون فردا انتخابات برگزار می شود دیگر عملاً فرصتی برای چنین کاری باقی نمانده است.