ناخن سالم، ناخنی با رنگ شفاف، بدون تغییر رنگ، سطحی صاف، قوام نرم و غیرشکننده است. رشد ناخن در دستها بیشتر از ناخن های پاست. همچنین ناخن های دست غالب نیز رشد سریع تری دارند. ماده اصلی سازنده ناخن از پروتئین درشت مولکولی به نام «کراتین» است.
البته این ماده در پوست و مو نیز وجود دارد. ناخن ها بخش مهمی از بدن هستند چون می توانند به عنوان قسمتی از پازل تشخیص بیماری ها در نظر گرفته شوند. بعضی از بیماری ها ابتدا علائم و تغییرات جزیی در ناخن ها دارند که اگر به آنها دقت شود ممکن است منجر به تشخیص زودهنگام بیماری شوند.
- شایع ترین بیماری های ناخن
ناخن شکننده یا خردشونده: این عارضه تقریبا در بیشتر افرادی که به طور مداوم با آب و مواد شوینده سروکار دارند و مشاغلی مانند قنادها، کارگرها و... دیده می شود. البته شکنندگی ناخن را در افراد مسن نیز می بینیم که به دلیل اشکالاتی است که در سن بالا در ساختار ناخن ایجاد می شود. علت اصلی، خیس و خشک شدن مکرر ناخن است. این وضعیت باعث تغییر شکل ناخن یا ناهموار شدن و در نهایت منجر به خرد شدن و شکنندگی می شود. راه حل درمان ناخن شکننده پوشیدن دستکش، استفاده از کرم های مرطوب کننده و به حداقل رساندن تماس با آب و مواد شوینده است.
عفونت های قارچی ناخن: در طول روز ضربات غیرمحسوس و آرامی به ناخن ها وارد می شود ولی همین ضربات کوچک راه وارد شدن قارچ ها را به ناخن باز می کنند. به دلیل وجود نوعی پروتئین در سطح ناخن، قارچ ها منبع غذایی خوبی پیدا کرده و رشد می کنند. قارچ ها خیلی زود رنگ و ظاهر ناخن ها را تغییر می دهند. ناخن کدر خاکستری، بدرنگ و شکننده و خرد می شود. اگر بیماری های قارچی ناخن، درمان نشوند خیلی زود به ناخن های اطراف گسترش پیدا می کنند و حتی ممکن است به افراد دیگر هم منتقل شوند.
دارو باید از طریق ریشه وارد ناخن شود و بافت سطحی ناخن بافت مرده است؛ پس درمان باید به صورت خوراکی و طولانی مدت باشد. در این موارد پیشگیری آسان تر از درمان است. خشک و تمیز نگه داشتن ناخن و جلوگیری از آسیب مجدد به ناخن طول مدت درمان را کمتر و از انتقال قارچ به دیگران جلوگیری خواهد کرد. اگر ناخن های پا مبتلا شده باشند طول مدت درمان طولانی تر خواهد شد چون محیط پا به دلیل تعریق و رطوبت ناشی از محبوس بودن پا در کفش، محیط اید ه آل تری برای قارچ ها محسوب می شود.
عفونت های قارچی و میکروبی اطراف ناخن: در این بیماری بافت اطراف ناخن درگیر است. نام علمی این بیماری «پارونشیا»ست. پارونشیا با قرمزی و التهاب اطراف ناخن، درد و تورم همراه است. این حالت در خانم ها 3 برابر شایع تر از آقایان دیده می شود. البته گاهی پارونشیا با بیماری های پوستی مانند اگزاما و پسوریازیس همراه می شود. پارونشیا به دو شکل حاد و مزمن وجود دارد؛ پارونشیای حاد در اثر صدمات جزیی به ناخن مثل جویدن ناخن، کوتاه کردن خشن یا مانیکور ناخن ایجاد می شود. منطقه آسیب دیده ناخن گرم، متورم و دردناک است و گاهی هم چرک از آن خارج می شود. به دلیل وجود میکروب در بافت باید آنتی بیوتیک توسط پزشک تجویز شود. این عارضه بعد از چند روز برطرف خواهد شد.
نوع دیگری از پارونشیا مزمن است. طول مدت بیماری زیاد است و علت آن ضربه نیست بلکه در افرادی دیده می شود که بیشتر با مواد شوینده شیمیایی و آب سروکار دارند. این افراد معمولا خانم های خانه دار و افرادی هستند که در رستوران ها، ماهی فروشی، قنادی، نانوایی و... کار می کنند که مجبورند مدام دستهایشان را تمیز نگه دارند.
افراد مبتلا به دیابت و وسواسی که دائم با شستشو سروکار دارند نیز جزو این گروه اند. در این بیماران التهاب و قرمزی وجود دارد ولی برخلاف مبتلایان به پارونشیای حاد درد علامت غالب نیست. درمان این افراد طولانی است چون دست کشیدن از شغل و رعایت کردن توصیه های پزشک مبنی بر اینکه تماس با آب و شوینده باید به حداقل برسد برای اغلب آنها دشوار است. بیماری ممکن است ابتدا از یک ناخن شروع شود ولی اگر درمان مناسبی انجام نگیرد به ناخن های اطراف نیز سرایت خواهد کرد. ناخن به تدریج شکننده می شود و تغییر رنگ و شکل می دهد. در ادامه روند درمان بیماران به تدریج متوجه می شوند خشک و گرم نگه داشتن دست و استفاده از کرم های نرم کننده در طول روز موثر خواهد بود.
هماتوم یا خونمردگی: علت بروز هماتوم، ضربه به ناخن است. ضربه باعث می شود، خونریزی خفیفی بین ناخن و بستر آن ایجاد شود. در مواقعی که خونریزی شدید است پرده سیاه رنگی ناخن را فرامی گیرد که باعث جدا شدن ناخن از بستر می شود. هماتوم های بزرگ و دردناک را پزشک باید تخلیه کند چون جذب خودبه خود آنها از پوست زمان زیادی لازم دارد. جدایی ناخن از بستر فضای مناسبی برای رشد قارچ ها و باکتری ها ایجاد می کند.
ایجاد خطوط تیره در ناخن: در بعضی از افراد به دلایلی فعالیت ناخن افزایش می یابد. این وضعیت باعث ایجاد خطوط عمودی به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه در ناخن می شود. وجود این خطوط در ناخن هشدار دهنده است چون می تواند علامتی از سرطان پوست باشد که در ناحیه ناخن و اطراف آن ایجاد شده است. چنین افرادی حتما باید به متخصص پوست مراجعه کنند تا علت اصلی وجود چنین خطوط تیره ای مشخص و سرطان پوست رد شود.
ایجاد لکه های سفید روی ناخن: لکه های سفید کوچک روی ناخن عارضه بسیار شایعی است و جای نگرانی هم ندارد. این ضایعات معمولا در اثر آسیب های جزیی روی ناخن ایجاد می شوند و از نظر پزشکی نیاز به درمان ندارند. گاهی گفته می شود که لکه ها در اثر کمبود مواد غذایی مانند کلسیم، پروتئین و... به وجود می آیند، در حالی که هیچ ارتباطی بین لکه های سفید و کمبود مواد غذایی وجود ندارد.
ناخن قاشقی شکل: این مشکل به طور مستقیم مربوط به ناخن نیست و مشکل از نقطه دیگری در بدن است که روی ناخن ها تاثیر می گذارد. ناخن های قاشقی شکل نازک هستند و لبه های برجسته و حالت مقعر پیدا می کنند. مشکل اصلی فقر آهن است پس درمان نیز جبران فقر آهن خواهدبود. به تدریج و با گذشت زمان ناخن ها شکل و زیبایی اولیه خود را به دست خواهند آورد.
ناخن سفید رنگ: در این حالت 90-80 درصد بستر ناخن سفیدرنگ می شود. این مشکل در افرادی دیده می شود که دچار مشکلات کبدی و هپاتیت هستند. در این اختلال ناخن های هر دو دست درگیر هستند. تغییر رنگ یک یا دو ناخن از نظر پزشکی اهمیت زیادی ندارد. در بیمارانی که شیمی درمانی می شوند نیز شاهد سفید شدن ناخن ها هستیم. داروهای شیمی درمانی روی بعضی از سلول هایی که رشد بیشتری دارند تاثیر می گذارند. ناخن نیز بافتی است که رشد دائمی دارد. این تغییرات موقتی هستند و با قطع شیمی درمانی احتمال بازگشت ناخن ها به حالت اول زیاد است.
زرد شدن ناخن: زرد شدن ناخن نیز می تواند نشانه وجود بیماری زمینه ای در بدن باشد. بیماری های کلیوی، بیماری های عفونی ریه، بعضی از اختلالات هورمونی، دیابت و... می توانند باعث زردی ناخن شوند. بعضی از عفونت های قارچی، استفاده زیاد از لاک ناخن و نگه داشتن طولانی مدت سیگار نیز از عوامل مهمی هستند که باعث زردی ناخن می شوند. قابل توجه اینکه با کنترل بیماری های زمینه ای، کنار گذاشتن سیگار و کاهش استفاده از لاک ناخن زردی به تدریج برطرف خواهد شد.
کبود شدن بستر ناخن: این تغییر در افرادی دیده می شود که به طور مزمن دچار کمبود اکسیژن هستند. در افرادی که مبتلا به عفونت ریوی یا بیماری های ریوی و قلبی-عروقی هستند، سلول های بدن با کمبود اکسیژن مواجه می شوند. در واقع سرخرگ ها حامل خون حاوی اکسیژن نیستند و بستر ناخن کبود می شود.
تغییر ناخن ناشی از بیماری پوستی: بیماری های پوستی ای وجود دارد که علاوه بر درگیر کردن پوست، ناخن ها را نیز درگیر می کنند. بیماری پسوریازیس و لیکن پلان از این گروه هستند. گرچه این دو بیماری عمدتا علائم پوستی دارند ولی در مواقعی که بیماری طول کشیده، ناخن نیز تغییر شکل به صورت ایجاد شیارهای طولی، نقطه نقطه شدن سطح ناخن و... پیدا می کند. بیماری های ناخن که ناشی از بیماری های پوستی هستند معمولا همه ناخن های دست و پا را درگیر می کنند.
