ارمغان عمان؛ به سوی تنش صفر با همسایگان 

ساعدنیوز: دولت سیزدهم در مدت زمانی که بر سر کار آمده است در حوزه سیاست خارجی علاوه بر حل و فصل مناقشات بین المللی به نظر بیشتر تمرکز خود را بر روی بهبود مدیریت روابط با بازیگران حاضر در محیط نزدیک خود گذاشته است و به قوت تمام، سیاست ارتقای روابط با همسایگان را دنبال می کند. روی آوردن دولت سیزدهم به "راهبرد تنش صفر با همسایگان" تحت تأثیر چه عواملی صورت گرفته است؟

دکتر سید جعفر قنادباشی: سیاست تنش زدایی در منطقه، یک راهبرد جدید نیست. در دولت های قبل هم این راهبرد در دستور کار قرار داشت. حتی دولت آقای روحانی شعاریی را هم در این باره مطرح کرد از جمله طرح "صلح در خلیج فارس" و آقای روحانی از کلمه "مهر" در این باره استفاده کرد. در زمان آقای هاشمی رفسنجانی، اوج این تنش زدایی را در ارتقای روابط با عربستان شاهد بودیم. اما نکته این است که فعالیت برای ارتقای روابط با همسایگان با جدیت لازم دنبال نشد. در دولت قبل، چندین کشور کلیدی در منطقه فاقد سفیر در کشور بودند. عزمی هم برای ارتقای روابط با این کشورها وجود نداشت.

البته نباید فراموش کنیم که بخشی از این موضوع به تقابل سیاسی با برخی کشورهای همسایه ارتباط دارد. نمونه مشخص آن، عربستان است که تحرکاتی را همیشه بر علیه منافع ایران در منطقه در دستور کار داشته است. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در اکثر مواقع در بیانیه های تند خود، مواضعی را بر علیه جمهوری اسلامی ایران اتخاذ می کنند و همین مسأله باعث تشدید اختلافات می شود. در سه دهه گذشته، همواره دعاوی کذب علیه مالکیت جزایر سه گانه مطرح شده است.

چیزی که در دولت آقای رئیسی شاهد آن هستیم، این است که سیاست تنش زدایی در میدان عمل به صورت جدی دنبال می شود. تنش زدایی به صورت عملی در این دولت نمود پیدا کرده است و از این جهت شاید ما شاهد کنشی جدید در همین راستا هستیم. البته ارتقای سطح روابط با همسایگان نیز یک ابتکار عملی است که از سوی دولت شاهد آن هستیم.

ساعدنیوز: سفر آقای رئیسی به عمان علیرغم اهمیت بالای آن، متأسفانه تحت تأثیر حادثه تلخ متروپل آبادان قرار گرفت و این رویداد پوشش خبری و تحلیل خوبی را دریافت نکرد. این در حالی است که تحلیلگران بسیاری، معتقدند که رابطه با عمان هم از لحاظ اقتصادی برای ایران حائز اهمیت استراتژیک است و هم از لحاظ سیاسی. این اهمیت سیاسی-اقتصادی از چه جهاتی قابل تحلیل است؟

دکتر سید جعفر قنادباشی: ما در شرایط جدید، روابطمان با همسایگان را بر اساس یک طرح هوشمندانه گسترش می دهیم. در گذشته، چنین طرحی وجود نداشت. روابط با دبی، به طور مثال، طراحی دولت نبود؛ بلکه بخش خصوصی در این حوزه وارد شده بود و ما شاهد رشد سرطانی روابط اقتصادی با دبی بودیم؛ در حالی که هیچ تناسبی بین این حجم از رابطه اقتصادی با سطح رابطه سیاسی ما با امارات وجود نداشت.

در دولت سیزدهم این رابطه در حال مهندسی و برنامه ریزی است. نتیجه این مهندسی هم، توازن است. اگر بخواهیم مثالی برای تقریب به ذهن بزنیم، همین ساخت و سازهای غیرمهندسی و مهندسی در پایتخت را چه در زمان پهلوی چه در زمان جمهوری اسلامی باید مثال بزنیم. وقتی یک رابطه مهندسی شده است، قابل مدیریت و مشخص است. سطح رابطه متوازن است. الان ما دیگر تخم مرغ هایمان را در یک سبد قرار نمی دهیم.

در منطقه امروز شاهد بروز یارگیری های جدیدی هستیم. عمان جزو کشورهای خاکستری است. ارتقای روابط با این کشور، به معنای نزدیکتر کردن آن، به ایران است و این به نفع مصالح کشور است. کشور عمان تحت رهبری سلطان جدید خود، می تواند نقش بسیار مثبتی در ارتقای قدرت منطقه ای ایران ایفا کند. مهندسی رابطه ایران و عمان در این جهت، معادلات را در منطقه به نفع ایران تغییر می دهد.

عمان قابلیت زیادی برای سیاست گذاری دارد. عمان نزدیکترین همسایه ما، در خلیج فارس است؛ چسبیده به تنگه هرمز است. به لحاظ سرزمینی، از قطر و بحرین به ما نزدیک تر است. از سمت اقیانوس هند هم دارای ساحل است و از این جهت می تواند در زمینه اقتصادی و تجاری، کمک حال ما باشد. عمان با کشورهای مختلف دارای روابط اقتصادی سالم است و از این جهت می تواند داد و ستدهای تجاری ما را در بحبوحه جنگ اوکراین تسهیل کند. از سوی دیگر، عمان یکی از مشتریان گاز ما هست. در زمینه سرمایه گذاری در صنعت گردشگری هم همکاری با عمان به نفع کشور است؛ از قدیم عمانی ها علاقه به سفر به ایران داشتند.

بنابراین، من معتقدم که یک روند بسیار مهم در زمینه ارتقای روابط با همسایگان شروع شده است که بهبود رابطه با عمان یکی از حلقه های مهم از این روند است. البته این مجموعه کار زیادی دارد و می تواند زمینه یک شورای جدید همکاری را در منطقه در مقابل شورای همکاری خلیج فارس به وجود آورد.

تنشی که عربستان، بحرین، مصر و امارات با قطر داشتند، یکی از نشانه های روشن، افول شورای همکاری خلیج فارس است و ما می توانیم از این موقعیت بیشترین بهره را ببریم. از طرفی، ما عضو اکو هستیم و با اضافه کردن قطر و عمان به جمع 14 کشوری که در اکو با آنها همکاری داریم، می توانیم مجموعه ای قویتر از متحدین را تشکیل دهیم و مهندسی جدیدی را در منطقه پیاده کنیم. و این می تواند آینده روشنتری را برای ما در منطقه رقم بزند.