آشنایی با آداب و رسوم اقوام ایرانی در شب‌های قدر

آداب و رسوم شب های قدر

شب قَدر یا لَیلَةُ القَدر شب نزول قرآن و مقدّر شدن امور یک ساله انسان هاست. قرآن در سوره های قدر و دخان از این شب سخن گفته است. در قرآن و روایات ارزش شب قدر بیش از هزار ماه دانسته شده است. این شب بافضیلت ترین شبِ سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن، فرشتگان به زمین می آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه، مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می کنند.

زمان دقیق شب قدر، روشن نیست، ولی بر اساس بسیاری از روایات، در ماه رمضان واقع شده و به احتمال زیاد یکی از شب های ۱۹، ۲۱ و یا ۲۳ این ماه است. شیعیان بر شب ۲۳ رمضان و اهل سنت بر شب ۲۷ رمضان تاکید بیشتری دارند.

شیعیان در این شب ها با الگوگیری از معصومان(ع)، به شب زنده داری، خواندن قرآن، دعا و دیگر آیین ها و اعمال این شب می پردازند. ضربت خوردن و شهادت امام علی(ع) در این شب ها نیز به اهمیت آن نزد شیعیان افزوده و سوگواری برای آن امام با آیین های شب قدر همراه شده است.

آداب و رسوم کردستانی ها در شب های قدر

برپایی مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان و مصادف با لیالی قدر در مساجد، حفظ چهل حدیث از احادیث نبوی و جشن نزول قرآن کریم و مولودی خوانی و قصیده بردیه خوانی از دیگر آدابی هست که کردهای اهل سنت در ایام ماه مبارک رمضان به جای می آید.

آداب و رسوم ترکمن ها در شب های قدر

ترکمن ها برای شب 27 ماه مبارک رمضان احترام خاصی قائل هستند. در این شب برای پذیرایی از میهمانان که به دیدار می آیند، سفره های رنگین می چینند و به نام «قدر گیجه» شب قدر شادی می کنند؛ زیرا معتقدند شب قدر شب نزول قرآن بر صاحب ختمی مرتبت برای هدایت بشر است؛ طبق آیه قرآن کریم عبادت در این شب بهتر از عبادت 1000 ماه می باشد که در آن شب قدر نباشد.

علاوه بر آن به اعتقاد ترکمن ها حضرت خضر (ع) بر کسانی ظاهر می شود که نیکوکار هستند، پس گروهی که خود را مستحق زیارت آن حضرت می دانند تا وقت سحری به دیدار اقوام و دوستان می روند تا شاید بخت بیدار دیدار آن یار آشنا را بشارت دهد.

ضمناً در این شب خانواده هایی که قصد ازدواج و وصلت دارند، هدایا و نقل و شیرینی برای خانواده عروس می برند و این ایام را به آنان تبریک و شادباش می گویند. همچنین ترکمن ها عقیده دارند که پرداخت فطریه قبل از شب قدر ثواب بیشتری دارد، اگرچه تا پایان ماه مهلت دارند.

آداب و رسوم اهالی استان سمنان در شب های قدر

اهالی استان سمنان در شب های قدر پس از صرف افطار در مسجد محل خود حضور یافته و با خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح و ذکر مصیبت به شب زنده داری مبادرت می ورزند؛ زنان نیز در این شب ها خرما، انواع نان محلی، شله زرد و غیره بین عزاداران تقسیم می کنند.

در نقاط مختلف استان سمنان زنان و مردان در لیالی قدر هم زمان با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر بر روی ظرفی از قند، نبات، نقل و یا خرما دمیده و خوردن آن را به نیت شفا و تبرک توصیه می کنند؛ همچنین گره زدن بر روی نخ به هنگام خواندن دعای جوشن کبیر پس از قرائت هر بند از دعا توسط برخی از زنان مرسوم است.

در شهر شاهرود زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن می دمند تا به عنوان تبرک آن را با خود به خانه ببرند.

در روستای جزن دامغان نیز در این شب ها دستجات زنجیرزن از مساجد و حسینیه های محل به راه افتاده و با گذر از معابر و کوچه ها به زنجیرزنی و عزاداری می پردازند.

در روستای کوه زر با فرار رسیدن ۲۱ رمضان برخی اهالی به نیت اموات خود نان فتیر پخته و بین سایرین تقسیم می کنند.

اهالی نقاط کویری استان سمنان در روز شهادت حضرت علی (ع) از انجام فعالیت های روزمره خودداری کرده و مرسوم است که دامداران شیر دام های خود را در این روز به فقرا و نیازمندان داده یا برای تهیه افطار و پذیرایی از نمازگزاران به مساجد محل می دهند.

شب ۲۷ ماه رمضان

در باور برخی اهالی، نزول قرآن در این شب بوده و بر این اساس برخی تا پاسی از شب به احیاء و شب زنده داری در مساجد می پردازند؛ از این رو زنان سمنانی، گرمساری و دامغانی در این روز به جهت شادی ناشی از کشته شدن قاتل ملعون امام علی (ع) به دست و پای خود حنا می بندند؛ برخی زنان در این روز گوش دختران خود را سوراخ کرده و برای آن ها گوشواره می خرند.

آداب و رسوم اهالی استان گلستان در شب های قدر

با فرا رسیدن شب‏هاى احیاء، مردم روزه دار گلستان با اشتیاق فراوان در مساجد حضور می یابند و مراسم احیاء را با خواندن قرآن، دعاى جوشن کبیر برپا می کنند و دسته های عزادار در مساجد به سینه زنی و عزادارى می پردازند.

برپایی مراسم احیا شب های قدر در مسجدها، مکان های مذهبی و در برخی خانه ها از دیگر مراسم مشترک بین گلستانی هاست.

آداب و رسوم مردم مشگین شهر در شب های قدر

مراسم احیا مراسم احیا از لحظات روحانی و به یاد ماندنی است که مردم این شهرستان سعی می کنند از فیض این شب ها به دور نمانند؛ در شب های احیا و شهادت امیرالمؤمنین (ع)، مردم برای احیای این شب در مساجد جمع می شدند و به خواندن دعا و مناجات می پرداختند؛ اهمیت بیداری این شب در نظر مردم، آن قدر زیاد بود که با خود خوراکی به مسجد می آوردند.

آداب و رسوم کردستانی ها در شب های قدر

برپایی مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان و مصادف با لیالی قدر در مساجد، حفظ چهل حدیث از احادیث نبوی و جشن نزول قرآن کریم و مولودی خوانی و قصیده بردیه خوانی از دیگر آدابی است که کردهای اهل سنت در ایام ماه مبارک رمضان به جای می آورند.

در کردستان و مناطق اهل سنت لیالی قدر را نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم و بیست و هفتم می دانند و تمام این شب ها را تا صبح بیدارند و به تلاوت قرآن و شب زنده داری و برگزاری مراسم مذهبی می پردازند و به طور کلی می توان گفت مراسم شب قدر در مناطق اهل سنت در ۱۰ شب آخر ماه رمضان آغاز شده و مردم متدین این خطه از میهن اسلامی تمام سعی خود را برای با شکوه برگزارشدن آن به کار می گیرند.

به طور کلی می توان گفت که مراسم شب های قدر در ماه رمضان در مناطق اهل سنت شامل مراسم اعتکاف، جشن نزول قرآن، برگزاری مراسم مذهبی، نذر و نذورات و پرداخت فطریه است و یکی از باورهای عمیق مردم اهل سنت شافعی مذهب کردستان ارادت ویژه آنان به اهل بیت رسول الله (ص) و بزرگان دینی است که در این ماه مبارک نیز همزمان با ایام ضربت و شهادت امیرالمؤمنین علی (ع) به اوج خود می رسد.

در مناطق مختلف کردستان مردم با پخش نذورات و برپایی مراسم ویژه ادعیه خوانی و برگزاری مراسم ختم قرآن کریم ارادت خویش را به مولای متقیان اعلام کرده و زنان خانه دار با پختن انواع نان های سنتی در روز ۲۷ رمضان برای مراسم شب هفتم شهادت حضرت علی (ع) نذورات خود را به جای می آورند و این مهم هم اکنون نیز در جای جای کردستان انجام می شود.

آیین ها و مناسک

شیعیان هر ساله در مساجد، تکیه ها، حرم امامان یا امامزادگان، حسینیه ها یا خانه های خود مراسم و اعمال شب قدر را به جا می آورند و از شب تا سحرگاه به احیا (شب زنده داری) و عبادت می پردازند. برگزاری مجالس سخنرانی علمای دینی، اقامه نماز جماعت، خواندن دعای افتتاح، ابوحمزه ثمالی، جوشن کبیر و دعای قرآن به سر به صورت دسته جمعی نیز از مهم ترین اعمالی است که در این شب ها به صورت عمومی انجام می گردد.افطاری دادن، سحری دادن، ادای نذر و خیرات برای درگذشتگان، اطعام فقرا و آزاد کردن زندانیان نیز از آیین های جانبی این شب است.

به دلیل وقوع شهادت امام علی(ع) در دهه سوم ماه رمضان، شیعیان در این شب ها به سوگواری می پردازند. در فرهنگ بعضی از شهرهای ایران، در شب ۲۷ رمضان که شب قصاص قاتل امام علی(ع)، ابن ملجم مرادی است، بیشتر مردم آن شهر «کله پاچه» می خورند و بر قاتل امام علی(ع) لعنت می فرستند.

آشنایی با آداب و رسوم مردم یزد در ماه رمضان