آداب و رسوم مردم اصفهان
برخی معتقدند اصفهان را می شود به عنوان مهد هنر ایران معرفی کرد، اما برخی افراد معتقدند شهرهایی مانند شیراز یا دیگر شهرهای کشور مهد هنر ایران هستند. نکته مهم این است که حتی اگر نتوانیم اصفهان را مهد هنر ایران بدانیم به جرات می توانیم ادعا کنیم که اصفهان یکی از مرتبط ترین شهرهای کشور در عرصه هنر است. از هنر صنایع دستی گرفته تا هنر شعر و موسیقی و نویسندگی، همه و همه در اصفهان جایگاه ویژه ای داشته و دارند و این مسئله را می توان به خوبی از تاریخ و فرهنگ بومی و آداب و رسوم اصفهان جویا شد.
اصفهان شهری تاریخی در مرکز ایران است. این شهر مرکز استان اصفهان و نیز شهرستان اصفهان است. اصفهان از روزگاران کهن تاکنون به نام های : صفاهان ، صفویان ، پارتاک ، پارک ، پاری ، پاریتاکن، پرتیکان، جی ، رشورجی ، سپاهان ، سپانه ، شهرستان ،صفاهون ، گابا، گابیان ، گابیه ، گبی ، گی و نصف جهان سرشناس بوده است. پس از فتح توسط اعراب مسلمان و چون در عربی حرف «پ» وجود نداشته با لهجه و حرف «ص» بصورت <اصفهان> تلفظ گردید.
آداب و رسوم مردمان اصفهان نیز مانند دیگر مناطق ایران، خاص و متنوع خود است. از جمله آداب و رسوم مردمان اصفهان می توان به مراسم های گلاب گیری، شب اسفند، آتش افروزی و جل جلانی، چله بزرگ و چله کوچک، چهارشنبه سوری و عید نوروز اشاره کرد.
فرهنگ بومی و آداب و رسوم اصفهان
هر آنچه که امروز در اصفهان می بینید نمایانگر فرهنگ غنی اصفهان در گذشته و تا کنون بوده است. معماری، هنر، تاریخ و آداب و رسوم این استان و این شهر نشان دهنده این است که اصفهان فرهنگی اصیل داشته و دارد. مطمئن باشید به همین دلایل است که از اصفهان با نام نصف جهان هم یاد می شود. در اصفهان همه چیز خاص اصفهان است. گویش، فرهنگ بومی و حتی آداب و رسوم. در ادامه قصد داریم در مورد فرهنگ و آداب و رسوم اصفهان بیشتر توضیح دهیم.
لباس ها و پوشش محلی، نمادی از فرهنگ اصفهان
خوشبختانه با وجود اینکه لباس ها و پوشش سنتی و محلی در بسیاری از شهرهای بزرگ محو شده و اثری از آن ها وجود ندارد، اما همچنان در برخی از شهرها و روستاهای اصفهان شاهد استفاده از پوشش محلی هستیم.
لباس های محلی اصفهان در نوع خود بی نظیرند و نشان دهنده فرهنگ جذاب مردم این سرزمین هستند. پوشش سنتی زنان از دامن های کوتاه مخملی قرمز با چین های زیاد، پیراهن های گلدوزی شده و شلوار مشکلی تشکیل می شود. پوشش سنتی آقایان نیز تشکیل شده از شلوار های مشکی گشاد، پیراهن سفید، جلیقه های مشکی و کلاه های نمدی است. در فصل های سرد نیز از شال های ابریشمی برای بستن کمر و قبای بلند بر روی لباس های اصلی استفاده می شود.
جشن آبریزان در زاینده رود
یکی از زیباترین رسومات مردم اصفهان که متاسفانه امروزه انجام نمی شود رسم آبریزان است. این رسم زیبا به این شکل است که در یک روز مردم از هر طایفه و طبقه و دین و آیینی در کنار زاینده رود جمع می شوند. در این رسم زنان برای تماشا به بالای پل رفته و مردان با لباس های کهنه به درون آب می روند و با ظرف به یکدیگر آب می پاشند.
آتش افروزی و جل جلانی
یکی دیگر از رسومات استان اصفهان که بیشتر در حوالی نظنز و مناطق اطراف آن انجام می شود رسم آتش افروزی و جل جلانی است. در این رسم در شب های ۱۷، ۱۸ و ۱۹ ماه دی کودکان آبادی ها به دسته های مختلف تقسیم شده و بر تپه ها و بلندی های اطراف آبادی خود آتش روشن می کنند. هیزم آتش از قبل آماده می شود تا در شب هنگام مشکلی برای جمع آوری زباله نباشد. در این رسم اعتقاد بر این است که اگر نور آتش ها به درختان برسد محصولات طول سال پربرکت تر خواهد بود. در این مراسم بعد از خاموش شدن آتش ها دسته ها به ده باز می گردند. پس از این به یکی از افراد توبره بزرگی می دهند و به درب خانه ها می روند. در برخی موارد دسته ها با هم رو به رو شده، با هم درگیر می شوند تا یکی از دسته ها پیروز شود.
آیین شب اسفند
شب اسفند مشهورترین آیین شهرهای اصفهان و کاشان است. در ماه اسفند هر سال روزهای ماه بیست و پنج روز محاسبه می شوند و سال نیز ۳۶۰ روز محاسبه می شود و به ۵ روز باقی مانده سال پنجه می گویند. این جشن معمولا از حدود یک الی دو ماه قبل از اسفند برنامه ریزی می شود. اصالت این جشن از شهر کاشان است و بیشتر در شهرهای کاشان و شهرهای اطراف آن انجام می گیرد.
آيين شب چله در اصفهان
آيين شب چله در اصفهان به دو نام چله زری و عمو چله تقسيم می شود و دليل اين امر هم اين بوده كه همه موجودات و اشيا را بر اساس جنس مذكر و مؤنث تقسيم می كردند.
اصفهانی ها دو شب را به عنوان چله برپا می كردند و آيين های مخصوص به آن را به جا می آوردند كه اين آيين به صورت خانوادگی برگزار می شده و خانواده ها با پهن كردن سفره شب چله اين شب را سپری می كردند. هندوانه به عنوان مهم ترين ميوه بر سر اين سفره قرار می گيرد به عنوان نمادی كروی كه برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشيد محسوب مي شود. از ديگر آيين هاي اين شب پهن كردن رختخواب ها در هواي آزاد به خصوص در مقابل خورشيد با هدف خوش آمد گويی به عمو چله و چله زری بوده است.
خوراک شب چله هم يكي از غذا هاي محلی مثل كوفته گندی و...است و چنانچه مقدور باشد پلو ماهی است.
رسوم ماه محرم در اصفهان
در اصفهان از شب اول ماه محرم مراسم عزاداری برای امام حسین علیه السلام شروع می شود. قبل از شروع ماه مردم اصفهان شروع به سیاهپوش کردن تکایا و حسینیه ها می کنند.
در اصفهان هر محله دسته عزاداری مخصوص به خود را دارد که غالباً نام محله را روی دسته می گذارند . دسته های چهارسو، لومبان، در کوش و طوقچی هر کدام نام محله های قدیمی و معروفی در اصفهان است. در شب های محرم دسته های عزاداری به محله های یکدیگر می روند و به طور مشترک با سینه زن های میهمان شان از محله دیگر، مراسم را با هم برپا می کنند. در این ایام عزاداران به یاد امام حسین علیه السلام بر سر و روی خود گل می مالند.
در دسته ها در صف اول بزرگان محل، پشت سر آنها زنجیرزن ها و در پایان صف سینه زن ها حرکت می کنند. در روز عاشورا، تمام دسته های سینه زنی در میدان امام جمع می شوند و به صورت متحد عزاداری می کنند.
در اصفهان خانه ای به نام خانه زرگرباشی است. خانم های اصفهانی روز تاسوعا در این خانه جمع می شوند و نذورات پارسال خود را ادا می کنند.
رسم سقاخوانی اصفهان
در استان اصفهان و شهر اصفهان آیین مذهبی نیز جایگاه ویژه خود را دارند. در این رسم عاشقان امام حسین در یکی از دستان خود مشکی آب گرفته و با دست دیگر خود کاسه ای می گیرند و در دسته های عزاداری امام حسین به عزاداران آب می دهند و شعرهایی مخصوص می خوانند. این رسم زیبا نه تنها در شهر اصفهان بلکه در بسیاری از شهرهای این استان انجام می شود.
آداب و رسوم مردم اصفهان در ماه رمضان
در سرتاسر استان اصفهان شب های قدر با شور خاصی برگزار می شود.مردم استان اصفهان در اواخر ماه شعبان با نظافت و خانه تكانى، نظافت اماكن عمومى، نظافت شخصى و تهيه مايحتاج ماه رمضان به پيشواز ماه مبارك میروند و خود را براى میهمانی خدا آماده می کنند. درست یک روز پیش از آغاز ماه رمضان در بسیاری از نقاط اصفهان مراسم «کلوخ اندازان» برگزار می شود و خانواده های ایرانی آغاز این ماه را با دور یکدیگر جمع شدن و جشن گرفتن با خوراکی های متنوع سپری می کنند.
آشنایی با آداب و رسوم مردم یزد در ماه رمضان
