عزاداری و سوگواری های مرسوم در مناطق مختلف ایران در ماه های محرم و صفر برگرفته از اعتقادات و باورهای شیعیان ایران است و مخاطبان بسیاری را از فرهنگ های مختلف به خود جذب نموده است.
استان مرکزی هم این روزها همچون سراسر ایران، در حزن و اندوه محرم، فرو رفته و سر بر زانوی غم گذاشته؛ دسته ها و هیئت های عزاداری، بر طبل می زنند و نوحه سر می دهند و بر مظلومیت حسین و یارانش، بر سینه و سر می زنند، مراسم عزاداری از اول محرم آغاز شده، خیابان ها، کوچه ها و دیوارهای اماکن عمومی با پارچه های سیاه، سبز و سرخ با شعارهای«یا حسین»، «یا ابا عبدالله»، «یا ثارالله»، «یا عباس» و با بنرهایی از سخنان امام حسین(ع) در مورد هدف از قیام کربلا و واقعه عاشورا پوشیده شدند.
ماه محرم ماه حزن و اندوه اهل بیت(ع) و ماه پیروزی خون بر شمشیر است که بیش از یک هزار و سیصد سال به مردان و زنان کره خاکی درس شجاعت، مردانگی، ایثار، از خود گذشتگی و مروت می آموزد؛ مردم عزادار دیار آفتاب بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا با شرکت در دستجات گوناگون عزاداری، درس های قیام سالار شهیدان را در صحرای کربلا مرور می کنند.
محرم و عاشورا در فرهنگ مذهبی شیعه ها همواره جایگاه خاص و برجسته ای دارد و زمینه ساز مجموعه ای از سنت ها و مراسم هایی است که در طول تاریخ به عنوان میراثی معنوی نسل به نسل و سینه به سینه به دیگران منتقل می شود.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تاکنون 12 میراث معنوی استان مرکزی مرتبط با ماه محرم، تحت عنوان آیین های عاشورایی، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این آثار شامل تعزیه سیار اراک، تعزیه وفس، گرکان و تفرش، نخل گردانی شهرهای خمین، تفرش و نراق، مراسم علم گردانی روستاهای هزاوه اراک و عزالدین تفرش، آئین علم بران تفرش و نخل بران منطقه ترخوران تفرش و همچنین مراسم جغجغه زنی روستای انجدان است.
شهرستان تفرش دارای پیشنیه تاریخی در رسوم محرم و تاسوعا و عاشورا است. آدابی که از قدیم وجود داشته و نسل امروز نیز به آداب و رسوم احترام گذاشته و اجرا می کنند.
در شب تاسوعا و عاشورا دستجات سینه زنی و زنجیر زنی هیئت ها به تکایای دیگر رفته و عزاداری می کنند.
توزیع نذورات، اجرای تعزیه، حرکت دستجات عزاداری در هر محل در بعدازظهر روزهای تاسوعا و عاشورا و نخل گردانی که از مراسم های کهن تفرشیها در روز عاشورا است را می توان از رسوم تفرشیها در ایام تاسوعا و عاشورا عنوان کرد.
تاسوعا و عاشورای حسینی در تفرش
از صبح روز تاسوعا درتكاياي شهر مجالس شبيه خواني حضرت عباس (ع) برپامي شود و با قر باني هاي آن روز درتكايا به عزاداران نذري مي دهند. اين مجالس تا شب برقراراست. در روز عاشورا نيز درتمامي تكاياي «فم» مجالس شبيه خواني امام حسين (ع) برپا است.
در صبح عاشورا دسته عزاداري محله مشهد حركت مي كند و به تكاياي محله هاي «شش ناو»، «خلچان»، «ميان ده» و «زاعزم» مي رود و به همراه دسته هاي اين محله ها و پشت سر نخل شش نامه و يا ميان ده (بسته به نوبت) به امامزاده مهد محله مشهد مي روند.
درشهر «نراق» به روز تاسوعا روز «عباس علي» مي گويند دراين روز مراسم حجله گاه حضرت قاسم (ع) دراين شهر به اجرا درمي آيد. حجله گاه تخت رواني است كه با پارچه هاي مخمل سبز و ابريشم تزيين مي شود و چند بچه درآن مي نشينند و نوحه خواني مي كنند.
روزي كه حضرت قاسم (ع) در آن زمان تازه داماد بوده است بعداز روز عاشورا در نراق روزي به نام روز ششم مي گيرند و در اين روز تعزيه خواني مي كنند و ديگر تا چهلم امام حسين(ع) عزاداري نمي كنند.
تکیه خلچان تفرش
تکیه خلچان در طرح کلی ، مستطیل شکل بوده و حجره هایی در اطراف آن در دو طبقه برای تماشای تعزیه مردم تعبیه شده است سقف تکیه نیز همانند تکیه های قدیم به عنوان سمبلی از خمیه های کربلا، شیبدارو شیروانیست.
برای پوشاندن چوب های قطور خرپاهای شیروانی با سقف زیبا و کاذب پوشانیده شده است؛ کتیبه های معرق به خط استادان برجسته خوشنویسی ایران استاد واشقانی و استاد رضوانی است که با تمام وجود هنر خود را خالصانه و مشتاقانه به درگاه ایزدی تقدیم کرده اند.
شب شام غریبان
شب شام غریبان نیز مراسم های خاصی در محله های مختلف برگزار می شود. مراسمهایی مانند تعزیه شام غریبان، عزاداری و مداحی، حرکت دسته های عزاداری از حسینیه ای به حسینیه از جمله این مراسم ها است.
آشنایی با آداب و رسوم استان هرمزگان
