آشنایی با آداب و رسوم استان هرمزگان

آنهایی كه به هرمزگان سفر كرده اند، اولین چیزی كه در برخورد با مردم آن جا احساس می كنند، خونگرمی و مهربانی مردم این منطقه است، كه البته به ریشه تاریخی این سرزمین بر می گردد؛ چرا كه خلیج فارس از روزگاران قدیم، محل رفت و آمد و ارتباط اقوام مختلف و دریانوردانی بود كه با آداب و سنن مختلفی پا به این سرزمین می گذاشتند.

اگر در خیابان های شهرهای این استان از جمله بندرعباس قدم بزنید، مردان را با لباس های عربی به رنگ سفید و بلند و زنان را با لباس های مشكی و روبند چرمی و شلوار محلی می بینید. در تمامی شهرهای جنوبی هرمزگان، زنان و دختران، نقاب بر چشم دارند كه در زبان محلی به آن <برگه> می گویند. 97 درصد مردم این استان، فارسی زبانند و سه درصد باقی مانده به گویش های عربی، هندی و انگلیسی صحبت می كنند كه به خاطر تردد بازرگانان خارجی در این منطقه است.

مردم هرمزگان برای جشن ها و اعیاد، برنامه های مفصلی تدارك می بینند كه از آن جمله باید به عید قربان اشاره داشت. در این روز، اهالی شهرهای هرمزگان، صبح زود از خواب بلند می شوند و بر سر مزار اقوام و آشنایان می روند. سپس به خانه می روند، غسل می كنند و به مسجد می روند و تا آمدن امام مسجد، تكبیر می گویند. در این روز اگر دو نفر با یكدیگر قهر باشند، روی یكدیگر را می بوسند و آشتی می كنند، سپس دید و بازدیدها شروع می شود و تا سه روز ادامه پیدا می كند. اهالی هرمزگان عید فطر و مراسم 15 شعبان را هم بسیار باشكوه برگزار می كنند.

تاریخ و فرهنگ مردم هرمزگان

تا قرن چهارم پیش از میلاد، مدارک پراکنده ای از تاریخ نگاری یونانی درباره خلیج فارس وجود دارد. همچنین مدارکی مبنی بر پیدایش و توسعه دریانوردی در آن دوران دیده می شود که دلالت بر نخستین مدرک حضور نئارک، دریاسالار اسکندر مقدونی است. تاریخ مکتوب بندر هرمز از زمان اردشیر بابکان آغاز می شود. همچنین جالب است بدانید که مارکوپولو نیز در سال های 1272 و 1293 از بندر هرمز دیدن کرده است.

آثار تاریخی هرمزگان

تاریخ و فرهنگ، دو مقوله گره خورده به هم می باشند که گاه تشخیص مرز بین این دو با دشواری همراه است. از آثار تاریخی و قدمت آنها، می توان پی به فرهنگ یک منطقه برد. از جاذبه های تاریخی استان هرمزگان می توان به شهر باستانی کنگ با قدمت 3000 ساله، شهر قدیمی خربز در جزیره قشم مربوط به دوره ساسانیان، محله باستانی سورو در غرب بندرعباس مربوط به زمان ساسانیان و عمارت کلاه فرنگی مربوط به دوران صفویه اشاره کرد.

چادر های رایج مردم هرمزگان

بیشتر چادرها، به رنگ های قهوه ای، خردلی، خاکستری مایل به آبی هستند و دارای طرح ها و نقش های زیبایی هستند. چند مورد از پارچه هایی که برای این چادرها به کارمی رود عبارت اند از: شیله، اطلس، کیش، ویل و ژوژت که معمولا چادر بندری را به دو شیوه لا نیم لا و کول زدن می بندند.

پیراهن های این منطقه انواع زیادی دارد از جمله کندوره، گون، اشکم، آستین فراخ، کلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی، ساده شلالی. همان طور که از برخی اسامی این پیراهن ها دیده می شود، احتمالا برخی از پوشش های این منطقه متاثر از فرهنگ کشور چین، امارات و سایر کشورهای همسایه بوده است.

شلوار بندری در استان هرمزگان، شلوار دم پا تنگ نیز نامیده می شود که از زانو تا مچ پا تنگ است و از کمر تا زانو گشاد و راحت است. شلوار بندری می تواند شامل تزییناتی هم باشد. این شلوارها معمولا به رنگ های سبز، قرمز، زرد، آبی و نارنجی و با پارچه هایی از جنس تترون، پوپلین و چیت برای استفاده های روزمره و با پارچه هایی از جنس اطلس، زربفت و ساتن برای مجالس تهیه می شوند.

نوروز

مراسم سال شمسی در کشور ما همیشه توأم با رسمها و آداب خاصی می باشد که تنوع آن بسیار چشمگیر است. نواحی مختلف ایران، همسو با تأثیری که از فرهنگهای مجاور گرفته اند، این مراسم را که اغلب بجا مانده از دوران باستان می باشد، برگزار می کنند. در منطقه مورد بررسی به نظر می رسد بعلت نزدیکی به خلیج فارس و برگرفتن عناصری از فرهنگ کشورهای عربی مجاور، خصوصأ پس از اسلام، این مراسم خصوصأ نوروز به مرور کمرنگ تر شده و کمتر از مناسبتهای مذهبی در یک سال قمری به آن توجه می شود.

چهارشنبه سوری

مراسم شب چهارشنبه سوری عملأ در این منطقه برگزار نمی شود و مردم علیرغم آشنایی با آن و دانستن مناسبت و ارتباط آن با عید نوروز، آن را کمتر مورد توجه قرار می دهند. در روزهای قبل از عید مردم در نواحی مختلف مراسم و آدابی دارند که تحت عناوین مختلفی از قبیل روز دمور، روز نوروزی مرده ها یا روز سفره اموات به چشم می خورد.

روز دمور ruze damur

در شهر رودان، چند روز قبل از آغاز سال جدید، خانواده ها همراه با کودکان و گاه اقوام نزدیک خود به باغهای مجاور شهر، خصوصاً نخلستانها رفته و ضمن صرف ناهار در آنجا به کمک طنابی که از برگ درخت خرما بافته می شود و چیلک chilak نام دارد، تابی به دو درخت خرما می بندند که به آن دمور می گویند. کودکان با آن تا غروب بازی کرده و عصر هنگام همگی به خانه هایشان باز می گردند. البته این رسم امروزه کمتر انجام شده ولی در گذشته اکثریت غریب به اتفاق مردم آن را انجام می دادند.

روز نوروزی مرده ها

در روستای سیاه مغان مردم یک هفته قبل از عید سفره ای در خانه خود یا به شکل اشتراکی در منزل اقوام یا همسایگان می اندازند که به آن نوروزی مرده ها گفته می شود. این سفره که به مناسبت یادبود اموات در آخرین روزهای سال انداخته می شود، شامل غذاهایی است که هر کس به منظور خیرات برای اموات خود ریخته و در آن قرار می دهد. یکی از اصلی ترین موادی که جهت خیرات در این سفره گذاشته می شود، خرمای مالیده ای است که از تابستان در مشک بدین منظور ذخیره می شود.

این خرما همراه با باقلا پلو یا شیر در این روز صرف می شود. در سفره نوروزی مرده ها شیر کیسه ای (ماست چکیده) نیز می گذارند. این سفره پیش از این بین ناشتائی و چاشت، بین صبحانه و ناهار، انداخته و مواد آن صرف می شد. اما امروزه بعنوان ناهار خورده می شود. این مراسم در هر روزی غیر از دوشنبه و چهارشنبه قابل اجرا می باشد.

مراسم قبله دعا

مراسم دعا برای باریدن باران در زمان خشکسالی برگزار می شود.

زنبيل گردانيدن در هرمزگان

رسم زنبيل گردانيدن نیز از آیین های مرسوم در استان هرمزگان است. در هرمزگان گاهی اتفاق می افتدكه بچه ای در سن ۱۸ ماهگی يا دو سالگی به اصطلاح محلی پا نگرفته و راه نمی افتد. پدر و مادر طفل، برای راه افتادن بچه خود، يک روز بر و بچه های همسايه را خبر می كنند و فرزند خودشان را در يک زنبيل كه با پوشال درخت خرما، درست شده ؛ می گذارند و آن را به دست بچه های همسايه می سپارند تا زنبيل محتوی بچه را به درب حداقل شش خانه ببرند.

بچه ها با ترتيب خاصی دو طرف زنبيل را گرفته و در حالی كه زنبيل را مثل يک تخت روان حركت می دهند با صدای بلند اين عبارت را می خوانند: كندو پا نداره، خيرش بكن به كندو، تا كندو پا بگيره، كندو پا نداره ، خيرش بكن … بعد با همان تشريفات زنبيل را به درب خانه های ديگر می برند و عبارات بالا را دسته جمعی می خوانند و اين كار در حدود دو ساعت طول می كشد، در خاتمه مراسم دوباره زنبيل محتوی بچه را به خانه پدر و مادر طفل برگردانيده و بچه را تحويل می دهند. اهالی عقيده دارند كه بعد از انجام چنين مراسمی، طفل پا می گيرد و راه می افتد.

رسم قربانی برای ريزش باران در هرمزگان

بر اساس يک رسم قديمی، همه ساله در استان هرمزگان به خصوص؛ جزيره قشم برای ريزش به موقع باران و يا ريزش زودتر و بيشتر باران، تعداد قابل توجهی گوسفند قربانی می كنند و گوشت آن ها را به صورت خورش درآورده و به همراه برنج بين مستمندان توزيع می نمايند.

مراسم در بيرون شهر صورت می گيرد و پیش از هر كاری اهالی به خواندن نماز می ايستند و سپس گوسفندها را ذبح می كنند، هم زمان با فراهم كردن مراسم قربانی، آب انبارهای خود را كه در محل به نام بركه معروف است؛ تخليه و تميز كرده و منتظر ريزش باران می مانند.

آشنایی با آداب و رسوم استان کردستان در شب یلدا