آشنایی با اثبات ذخیره (Proof of Reserve)

این روزها، صرافی های متمرکز در حال ارائه تسهیلاتی برای تأیید وضعیت دارایی های نگهداری شده در پلتفرم خود، به مشتریان هستند. از این طریق، مشتریان می توانند اطمینان حاصل کنند که آن صرافی واقعاً این دارایی ها را با اندوخته ای برابر یا مازاد برای پشتوانه سپرده ها نگهداری کرده و مشتریان همیشه می توانند دارایی های خود را برداشت کنند یا خیر. این فرآیند از طریق سیستم اثبات ذخیره (Proof of Reserve) انجام می شود. اما الگوریتم اثبات ذخیره دقیقاً چیست؟

Proof of Reserve چیست؟

دنیای ارزهای دیجیتال و حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای با سرعت زیادی در حال رشد و گسترش هستند. به صورت موازی موسسات، پروتکل ها و برنامه های مرتبط زیادی ایجاد شده اند که به صورت کامل یا جزئی حضانت دارایی کاربران را به عهده دارند. به عنوان مثال می توان صرافی های متمرکز را در نظر گرفت که دارایی کاربران عملا در کنترل آن ها است.برای این که این صنعت به رشد خود ادامه داده و بیشتر مورد پذیرش قرار بگیرد، باید اعتماد کامل بین کاربران و موسسات و پروتکل های اشاره شده برقرار باشد؛ به عبارت دیگر پروتکل ها باید مدرکی ارائه دهند تا کاربران مطمئن باشند که به اندازه دارایی آن ها، در خزانه پروتکل موجودی وجود دارد.

Proof of Reserve یا اثبات ذخیره نشان می دهد که نهادها و پروتکل های متمرکز یا نیمه متمرکز که حضانت دارایی های دیجیتال را دارند، واقعا وجوهی که برای مشتریان خود نگه می دارند را در اختیار دارند.همچنین در مورد دارایی های دیجیتالی که دارای وثیقه یا پشتوانه هستند، اثبات ذخیره نشان می دهد که دارایی مورد نظر با مقدار درستی وثیقه حمایت می شود. این موضوع در مورد استیل کوین ها، توکن های رپدشده، پلتفرم های وام دهی و دارایی های واقعی توکنیزه شده اهمیت پیدا می کند.

اثبات ذخیره در مورد پروتکل های غیرمتمرکز نیز می تواند به کار رود. در این پروتکل ها حضانت دارایی در اختیار خود کاربر است، اما قفل کردن دارایی در قراردادهای هوشمند رخ می دهد. Proof of Reserve برای بررسی کدهای قرارداد هوشمند می تواند ضروری باشد تا اطمینان حاصل شود که این قراردادها مشکلی ندارند و دارایی به طور صحیح نگهداری می شود.در حال حاضر نهادهای و پروتکل های کمی هستند که Proof of Reserve را انجام می دهند. به عنوان مثال صرافی کراکن اثبات ذخیره را اجرایی کرده است و کاربران این اکسچنج، می توانند چک کنند که آیا دارایی آن ها در موجودی صرافی اثبات شده است یا خیر.

چرا اثبات ذخیره مهم است؟

برای سیستم های دیجیتال، Proof of Reserve هم برای شرکت کنندگان و هم برای اجزای تشکیل دهنده حیاتی است. وجود استانداردهای مشخص برای تایید ذخایر دارایی دیجیتال مزایای زیادی به همراه دارد مثل شفافیت، تقویت توان ارزیابی ریسک، حذف بازیگران بد از صحنه و رسیدگی به ریسک های سیستماتیکی که ممکن است پذیرش و نوآوری بیشتر در دارایی های دیجیتال را تهدید کند.

از طرف دیگر حجم دارایی دیجیتالی که بانک ها یا موسسات برای مردم نگهداری می کنند، به شدت رو به افزایش است. بنابراین برای کاهش ریسک های سیستماتیک ضروری است که ذخایر صرافی های متمرکز، پشتوانه استیبل کوین ها، توکن های رپد شده و غیره به طور شفاف بررسی شده و از کافی بودن آن ها اطمینان حاصل کرد.

Proof of Reserve هم به نفع پلتفرم ها است و هم به نفع کاربران. کاربران ابزار قدرتمندی برای حسابرسی ذخایر دارایی دیجیتال به دست می آورند، در حالی که پلتفرم ها اعتماد کاربران را جلب می کنند و این به حفظ کاربر و توسعه پلتفرم کمک می کند. همچنین PoR برای قانون گذاران نیز ایده آل است و شفافیت ایجاد شده، می تواند روی دیدگاه آن ها در مورد کل این صنعت تاثیر بگذارد.بهتر است اینطور بگوییم که اثبات ذخیره یک موقعیت برد برد را برای همه طرف های درگیر به وجود می آورد؛ برای کاربران، برای دولت ها و برای اکوسیستم ارزهای دیجیتال.

مزایای Proof Of Reserve چیست؟

تا به اینجا در مورد اثبات ذخیره، اهمیت و نحوه انجام آن صحبت کرده ایم. احتمالا مزایایی که این اقدام می تواند به همراه داشته باشد را شناخته اید. در این بخش می خواهیم به ۴ مزیت اصلی که Proof of Reserve می تواند داشته باشد بپردازیم. این مزایا عبارتند از:

• اعتماد و شفافیت برای مصرف کنندگان، بازارها و تنظیم کننده: پس از ظهور بیت کوین تعداد دارایی های دیجیتال به طور قابل توجهی افزایش یافته است. رمزارزها به دلیل شفافیت و ثبت اطلاعات در بلاکچین مورد ستایش هستند، اما وقتی پای نهادی متمرکز در دنیای کریپتوکارنسی وسط می آید، شفافیت به یکی از نگرانی ها تبدیل می شود. رگولاتورهای زیادی در نقاط مختلف دنیا به دنبال ایجاد استانداردهایی برای شفافیت ذخایر و ایجاد ثبات مالی هستند. اثبات ذخیره اعتماد و شفافیت را برای همه طرف های درگیر به دنبال خواهد داشت.
• قابلیت حسابرسی: ماهیت ذاتی فناوری بلاکچین، مقاومت در برابر تغییر و قابلیت حسابرسی غیرمتمرکز است. با این حال بسیاری از پلتفرم ها مثل صرافی های متمرکز بخشی از تراکنش ها را خارج از زنجیره انجام می دهند. Proof of Reserve قابلیت حسابرسی همه تراکنش ها و ذخایر را در دسترس قرار می دهد.
• جلوگیری از تقلب: وجود استانداردهای Proof of Reserve که برای عموم قابل مشاهده باشد، هر گونه کاهش در ذخایر را آشکار می کند. بنابراین از تقلب ها و عدم افشای کاهش ذخیره در نتیجه اقدامتی مثل حمله هکرها جلوگیری می شود.
• حمایت از مصرف کننده: قانون گذاران اقدامات حفاظتی خاصی را برای حمایت از مصرف کنندگان خدمات مالی انجام می دهند. به عنوان مثال ارائه دهندگان خدمات مالی باید صورت حساب های مالی خود را ارائه کنند و میزان معینی از ذخیره را همواره حفظ کنند. استانداردهای Proof of Reserve می تواند این الزامات را برای دارایی های دیجیتال نیز ایجاد کند تا مصرف کنندگان با خیال راحت از خدمات مالی استفاده کنند.

اثبات ذخیره چه نواقصی دارد؟

اگرچه اثبات ذخیره مزایای زیادی دارد، اما با برخی از اشکالات ذاتی نیز همراه است. PoR قادر به اثبات در اختیار داشتن کلید خصوصی یا کپی نشدن آن نیست، برای اثبات وجود دارایی به صورت آن چین تنها داشتن کلید عمومی کافی است. همانطور که می دانید اگر کلید خصوصی به هر دلیلی از دست برود یا به دست هکرها بیفتد، در اصل تمام دارایی از دست رفته است.مشکل دوم Proof of Reserve به بحث وام گرفتن مربوط است. اثبات ذخیره نمی تواند ثابت کند که آیا وجوه مورد نظر برای گذراندن حسابرسی وام گرفته شده است یا خیر. این امکان کاملا وجود دارد که برای کامل نشان دادن موجودی، مبلغی وام گرفته شده باشد و آن وام پس از اتمام حسابرسی تسویه شود.

Proof of Reserve چطور انجام می شود؟

برای درک بهتر نحوه انجام شدن اثبات ذخیره، ابتدا توضیح مختصری در مورد درخت مرکل می دهیم. این ساختار داده اهمیت بسیار زیادی در رمزنگاری دارد و ابزاری بسیار کارآمد برای تایید داده ها است. برای شکل گیری ساختار درخت مرکل، از کلیه داده ها هش گرفته می شود.سپس به صورت دو به دو هش داده ها با هم ترکیب شده و مجددا از آن ها هش گرفته می شود. این کار مطابق با تصویر زیر تا زمان رسیدن به آخرین مقدار که ریشه درخت مرکل نام دارد، ادامه پیدا می کند. با توجه به ویژگی هایی که توابع هش دارند، در صورت رخ دادن هر گونه تغییر در داده ها ریشه درخت مرکل نیز دچار تغییر می شود. بنابراین وقوع کوچکترین تغییرها نیز به راحتی مشخص خواهد شد.

طی فرآیند اثبات ذخیره یک حسابرس (Auditor) شخص ثالث، از موجودی ها یک انسپ شات تهیه می کند. با قرار دادن داده ها در درخت مرکل، ریشه درخت محاسبه می شود. به این ترتیب با توجه به ساختار درخت مرکل که توضیح داده شد، حسابرسان متوجه تغییرات ایجاد شده خواهند شد. از تطبیق دادن تغییرات با شرایط موجود، میزان کافی بودن ذخایر بررسی خواهد شد.

کدام شرکت ها از گواه اثبات ذخایر استفاده می کنند؟

در پی سقوط صرافی FTX، بسیاری از بازیگران در فضای صرافی متمرکز و سایرین به سرعت طرح های گواه اثبات ذخیره خود را ایجاد کردند. ویژگی های هر برنامه Proof Of Reserves متفاوت است و رویکردهای متفاوتی اتخاذ می شود.

پلتفرم وام دهی لدن (Ledn)

پلتفرم وام دهی بیت کوین لدن (Ledn) مستقر در کانادا، طرح گواهی ذخیره خود را با کمک شرکت آرمانینو اجرا می کند. این طرح که در ژانویه ۲۰۲۱ راه اندازی شد، Ledn را به اولین پلتفرم وام دهی برای ارائه شفافیت تبدیل می کند.کاربران Ledn می توانند با استفاده از بخش proof of reserves در داشبورد حساب خود یا بازدید از اکسپلورر آرمانینو (Armanino’s trust explorer) تأیید کنند که آیا شرکت دارایی های آنها را به آخرین حسابرسی Ledn اضافه کرده است یا خیر. Ledn همچنین پس از انجام ممیزی گواهی ذخایر هر دو سال یکبار یک اعلامیه منظم در وبلاگ خود منتشر می کند.

گواه اثبات ذخایر در پلتفرم نکسو (Nexo)

نکسو در سال ۲۰۱۸ راه اندازی شد و پلتفرمی را برای کاربران فراهم کرد تا با استفاده از رمزارز خود به عنوان وثیقه، از ارزهای دیجیتال خود سود کسب کنند یا خط اعتباری ایجاد کنند. در سپتامبر ۲۰۲۱، نکسو همچنین با مشارکت آرمانینو برنامه گواهی ذخایر خود را معرفی کرد. کاربران Nexo ویژگی تأیید در لحظه (real-time attestation) را در حساب های خود پیدا می کنند. علاوه بر این، آنها می توانند PoR شرکت را در وب سایت Armanino مشاهده کنند.

صرافی کراکن (Kraken)

کراکن (Kraken) که در سال ۲۰۱۱ راه اندازی شد، یکی از صرافی های پیشرو ارزهای دیجیتال است که پیشگام در زمینه حسابرسی ذخایر ارز دیجیتال است. این پلتفرم برنامه PoR خود را در فوریه ۲۰۲۲ با تعهد به ارائه به روز رسانی های شش ماهه در مورد مبلغ دارایی های مشتریان راه اندازی کرد.کراکن با استفاده از عملکرد درخت مرکل (Merkle) یک دکمه «حسابرسی» را در حساب های کاربری پیاده سازی می کند. بنابراین، کاربران می توانند به راحتی از حساب های خود تأییدیه بگیرند که کراکن موجودی کیف پول آنها را در جدیدترین ممیزی PoR گنجانده است. کاربران همچنین می توانند شناسه سابقه حسابرسی خود را برای تأیید اعتبار آن دریافت کنند. این صرافی نیز با شرکت ارمینینو همکاری دارد. در نهایت، کاربران می توانند به جزئیات فنی گواه اثبات ذخایر کراکن که برای بازسازی درخت مرکل برای تأیید موجودی آنها نیاز است، دسترسی داشته باشند.

صرافی بیتمکس (BitMEX)

صرافی ارزهای دیجیتال بیتمکس یک سیستم مبتنی بر گواهی ذخیره را در آگوست ۲۰۲۱ معرفی کرد. این پلتفرم همچنین یکی از معدود پلتفرم هایی است که امکان مشاهده بدهی های خود را فراهم می کند. این به مشتریان اجازه می دهد تا تأیید کنند که بیتمکس کمبود نقدینگی ندارد و همیشه دارایی های بیشتری نسبت به بدهی به مشتریان دارد.BitMEX در حال حاضر راهنمای جامعی را برای کاربرانی که از نظر فنی آگاه هستند فراهم می کند تا به طور مستقل موجودی های صرافی را بررسی کنند. BitMEX همچنین به روزرسانی های منظم در شبکه های اجتماعی درباره وضعیت ذخایر خود منتشر می کند.

صرافی گیت دات آی او (Gate.io)

Gate.io یکی دیگر از صرافی های ارزهای دیجیتال است که Proof Of Reserves را پذیرفته است. این شرکت اولین حسابرسی خود را در آگوست ۲۰۲۰ با مشارکت آرمانینو منتشر کرد و دومین ممیزی آن نیز در اکتبر ۲۰۲۲ انجام شد.کاربران می توانند آخرین گزارش های حسابرسی را در صفحه proof of reserves وبسایت Gate.io یا وب سایت آرمانینو بیابند. کاربران همچنین می توانند موجودی خود را با استفاده از شناسه هش موجود در حساب Gate.io خود تأیید کنند.

چگونه ذخایر شرکت های ارز دیجیتال را بررسی کنیم؟

اجرای یک برنامه گواه اثبات ذخایر، تأیید ذخایر شرکت را برای هر کسی آسان تر می کند. یکی از ساده ترین مراحل دانلود آخرین گزارش حسابرسی یا گواهی منتشر شده توسط حسابرس شخص ثالث صرافی است.از طرف دیگر، اگر متولی از آرمانینو به عنوان حسابرس خود استفاده کند، کاربران معمولاً می توانند با مراجعه به صفحه Trust Explorer خود، ذخایر شرکت را تأیید کنند. در داشبورد هر شرکت، امکان بررسی موجودی های فردی یا بررسی وضعیت فعلی ذخایر شرکت وجود دارد.

اگر کاربران از نظر فنی باتجربه باشند، می توانند به طور مستقل با بازسازی هش گره درخت مرکل ارائه شده توسط صرافی، ذخایر را تأیید کنند. گزینه دیگر (در حال حاضر منحصر به BitMEX) شامل دانلود نرم افزار اثبات ذخایر منبع باز آنها و اجرای دستورات ارائه شده بر روی رایانه آنها است.در نهایت، ارائه دهنده داده های ارزهای دیجیتال Nansen.ai نیز داشبوردی ارائه می کند که موجودی آدرس های متعلق به صرافی ها را نشان می دهد. داشبورد هر صرافی آدرس های مرتبط، دارایی های ارز دیجیتال و تاریخچه تراکنش ها را نمایش می دهد. حالا که اطلاعات کاملی از گواه اثبات ذخایر دارید، آیا می توانید به صرافی هایی که از این روش استفاده می کنند اعتماد کنید؟

سخن نهایی

در این مقاله، به معرفی الگوریتم اثبات ذخیره و اهمیت آن در دنیای ارزهای دیجیتال پرداختیم.موج اخیر سوءاستفاده از وجوه کاربران توسط پلتفرم های مالی حضانتی، فضای کریپتو را در وضعیت تأسف باری قرار داده است. اما با وجود این، معرفی الگوریتم Proof of Reserve یک روزنه امید و یک تحول مثبت کلیدی در میان رویدادهای شوکه کننده اخیر است. بحران پیش آمده برای صرافی FTX باعث شده که فعالان و سرمایه گذاران صنعت کریپتو، صرافی های متمرکز را برای ارائه شفافیت بیشتر تحت فشار قرار دهند. استفاده از ابزارهای طراحی شده برای تأیید اثبات ذخیره، می تواند به اطمینان از ایمنی و در دسترس بودن وجوه کمک کند و باعث ایمن تر شدن فضای ارزهای دیجیتال برای سرمایه گذاران شود.

در نهایت، برای کاربرانی که از قبل با کلیدهای عمومی-خصوصی آشنا هستند، بهترین راه برای ایمن نگهداشتن وجوه این است که کنترل کامل دارایی هایتان را خودتان به دست بگیرید. این امر، با نگهداری وجوه در کیف پول های شخصی به جای صرافی ها، محقق می شود. بنابراین، تا آنجا که ممکن است، شما باید از کیف پول های سرد/سخت افزاری برای ذخیره وجوهی که به طور فعال استفاده نمی شوند، استفاده کنید.

آشنایی با پروپوزال بهبود بیت کوین (BIP)