آشنایی با فرهنگ کتابخوانی همراه خانواده

خانواده ، اولين پایگاه و مدرسه اي است كه فرزند در آن آموزش می بیند واساسی ترین ساختار های تربیتی در آن شکل می گیرد. پس بدون شک نخستین عامل در انگیزه سازی و ایجاد لذت و عادت به کتاب و کتابخوانی در خانواده شکل می گیرد.مطالعه و کتابخوانی از جمله مسائلی است که باید تربیت والدین را در آن بسیار تاثیر گذار دانست. محیط و فضای فکری والدین سبب می شود تا به صورت غیرمستقیم فرزندان تحت تربیت قرار گیرند

بدون تردید امروزه نقش مطالعه و کتابخوانی در رشد ذهنی، اجتماعی و احساسی کودکان اثبات شده و تأثیر کتاب، به ویژه بر رشد و توانایی های زبانی و خلاقیت کودکان را نباید نادیده گرفت. كتاب خواني بستری است که فرزندان می توانند مهارت هاي اجتماعي را کسب کنند و تعامل و گفت وگو با ديگران و خوب گوش دادن را تمرین کنند. همچنین کتاب خواني، مجموعه لغات كودكان را پربار كرده و آنان را براي خواندن و نوشتن آماده تر می سازد.هر موقع ضرورت واقعی کتاب خوانی و اهمیت آن برای عموم تفسیر و تعبیر شود، در آن صورت دیگر نباید کسی با مطلعه بیگانه باشد.

والدین کودک می توانند علاقه مستمر و بی پایان را به مطالعه و کتابخوانی در فرزندان ایجاد کنند به این صورت آنها برای فرزندان کتاب می خوانند و آن ها به مرور علاقه به داستان و شعر پیدا می کنند و خودشان کم کم دنبال خواندن کتاب های مختلف می روند تا اینکه بالاخره به آن جایی می رسند که از کتاب لذت برده و با آن تفریح کرده و روز به روز به علاقه مندی شان افزوده می شود.

قدرت تخیل کودک در سنین بالاتر در شش تا نه سالگی رشد می کند و با مفاهیم آشنا می شود و درک کند. وقتی فرزند بتواند دنیای خیال و واقعیت را از هم تشخیص دهد دبه فکر کردن می پردازد.در چنان شرایطی خواندن آنها را با ناشناخته ها آشنا می کند.در این میان عادت به مطالعه، نقش مهمی ایفا می کند. بسیاری از پدر و مادر توقع دارند که فرزندانشان به مطالعه عادت کند.

پدر و مادر، به عنوان اولین معلم فرزندان می توانند شوق و انگیزه ی مطالعه را در آنها تقویت کنند. بدون شک، اگر والدین و افراد بزرگ ترِ خانواده به مطالعه علاقه مند باشند، فرزندان با مشاهده ای آنها، از بزرگان خانواده الگوگیری کرده و به مطالعه و کتاب خواندن می پردازند و پس از مدتی، مطالعه و خوانش کتاب، جزءی از کارهای مهم و عادات وی می شود.

شیوه های ترویج کتابخوانی

آشنایی با اهمیت و فواید کتابخوانی

مطالعه، جزئی از نیازهای اجتماعی انسان است که هر فردی به وسیله آن، با اندیشه ها و افکار دیگران ارتباط برقرار می کند و از دستاوردهای علمی و ادبی دیگران بهره مند می شود. قرآن در باب اهمیت دانش می فرماید: «هَلْ یسْتَوِی الَّذِینَ یعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یعْلَمُونَ: بگو آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند، مساوی اند؟».

بنابراین میان دانستن و ندانستن، خواندن و نخواندن فاصله بسیار است؛ زیرا علم و دانش، در بهبود کیفیت زندگی آدمی نقشی اساسی دارد. رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی می فرماید:

کتاب، دروازه ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است. کسی که با این دنیای زیبا و زندگی بخش، دنیای کتاب، ارتباط ندارد؛ بی شک از مهم ترین دستاورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است.

برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند و برای یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب مأنوس و همواره در حال بهره گیری از آن، یعنی آموختن چیزهای تازه باشد.

مطالعه می تواند نشأت گرفته از انگیزه های گوناگونی باشد که مهم ترین آن ها ارضای میل شخصی، علایق ذوقی و حرفه ای و وسعت بخشیدن به این نوع علایق و ارضای نیازهای مبرم فکری، روحی و معنوی است.

با توجه به اینکه جامعه امروز، در استفاده از وسایل ارتباط جمعی به ویژه شبکه های اجتماعی غرق شده است، کتاب و کتابخوانی می تواند اثرهای بسیاری بر ذهن و عملکرد انسان در زندگی شخصی و اجتماعی داشته باشد.

تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه ساسکس نشان داده است که مطالعه، مؤثرترین روش برای مقابله با استرس است. امام صادق علیه السلام فرموده است: «یأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانُ هَرْجٍ لَا یأْنَسُونَ فیهِ إِلَّا بکتُبِهِم: روزگار پرآشوبی فرا می رسد که در آن روز مردم جز با کتاب های خود انس نمی گیرند».

بنا بر تحقیقات منتشر شده در مجله آنلاین نورولوژی، خواندن کتاب در تمام طول عمر باعث می شود که مغز در سنین پیری، توانایی خود را حفظ کند.

بزرگسالانی که فعالیت های درگیرکننده مغز مانند کتاب خواندن و حل معما انجام می دهند، کمتر به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند؛ زیرا زمانی که افراد یک کتاب یا داستانی را دنبال می کنند، ناچارند چیزهای زیادی را به خاطر بسپارند. این امر موجب تقویت حافظه خواهد شد.

داشتن برنامه روزانه برای مطالعه و کتابخوانی نه تنها سبب کاهش استرس و یکی از بهترین روش های مقابله با اختلالات خواب است؛ بلکه سبب می شود افراد در مواجهه با مسائل زندگی، با آگاهی بیشتری تصمیم گیری کنند. کتابخوانی می تواند به عنوان یک سرگرمی رایگان، سبب بهبود کیفیت زندگی شود. عضویت در کتابخانه های عمومی و بهره مندی از کتاب های آن ها، رسیدن به چنین مسئله ای را بسیار آسان می کند.

پیشنهادهایی برای تشویق و ترغیب خانواده به کتابخوانی

خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی، نقش بسزایی در ارتقای سطح فرهنگ، رفتارها و عادت های فرد دارد. از این رو آشنایی فرزندان با کتاب و کتابخوانی، از خانواده آغاز می شود و رغبت های او در خانواده شکل می گیرد. محققان معتقدند عادت به مطالعه، عامل اصلی در میزان مطالعه افراد جامعه است. اگر فرهنگ کتابخوانی در جامعه رواج ندارد و از جایگاه ارزنده ای برخوردار نیست، باید علت آن را در بستر خانواده جست.

باید علل بیگانه بودن فرزندان با کتاب و کتابخوانی را در رفتارهای والدین جستجو کرد؛ زیرا هنوز پدیده کتاب و کتابخوانی به عنوان یک نیاز و ضرورت واقعی مطرح نشده است. بررسی ها نیز حاکی از وضعیت نامطلوب مطالعه و کتابخوانی در ایران است تا آنجا که بر اساس آمارهای موجود در سال 1398، سرانه مطالعه در کشور، ۱۳ دقیقه است که در مقایسه با سایر کشورها، بسیار تأسف انگیز است.

این در حالی است که می توان با به کارگیری برخی راهکارهای عملی برای تشویق خانواده به مطالعه، این آمار را ارتقا داد. برای مثال خواندن کتاب توسط جوانان خانواده برای والدین و سالمندان، گوش دادن به کتاب های صوتی برای افرادی که زمان کافی برای مطالعه کتاب های چاپی ندارند یا تهیه کتاب برای افراد با شرایط خاص که متناسب با وضعیت جسمانی آن ها باشد، برخی از این راهکارهاست.

تهیه کتابخوان های الکترونیک، نرم افزارهای اندرویدی

کتابخوان الکترونیک، نوعی وسیله الکترونیکی قابل حمل است که برای خواندن کتاب ها ونشریات الکترونیکی طراحی شده است. اگر چه هر وسیله ای که قادر باشد متن را بر صفحه خود نشان دهد، می تواند به عنوان کتابخوان الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرد؛ اما این وسایل مزایای فناوری کاغذ الکترونیک را ندارند.

کاغذ الکترونیک، امکان شارژ طولانی مدت و مهم تر از آن مطالعه زیاد با استفاده از کتابخوان بدون آسیب به چشم را فراهم می کند.

نمایشگر دستگاه هیچ نوری تولید نمی کند و در نتیجه تصویری کاملاً شبیه به کاغذ، بدون بازتاب نور و قابل مطالعه در نور مستقیم تولید می کند. این نوع نمایشگر مانند کاغذ در تاریکی دیده نمی شود؛ از این رو در بیشتر مدل های این دستگاه چراغ مطالعه داخل دستگاه تعبیه شده تا در صورت نیاز نور آن را بتوان به اندازه تنظیم کرد.

نرم افزارهای اندرویدی مخصوص مطالعه نیز از دیگر راهکارهایی است که می تواند سبب گرایش بیشتر اعضای خانواده به کتابخوانی شود.

برنامه ریزی منظم و مناسب

یکی از ضروری ترین نیازهای اعضای خانواده، داشتن برنامه منظم و دقیق در زندگی است. داشتن برنامه ای که در برگیرنده تمام نیازهای جسمی و روانی آن ها باشد، می تواند مسیر موفقیت و سعادت را برای آنان هموار کند. انجام تکالیف شرعی و دینی، بازی، ورزش، انجام تکالیف درسی، تماشای تلویزیون ، همکاری در امور خانه، شرکت در بحث های خانواده، مطالعه و کتابخوانی و. . . از این قبیل است. زمان محدود است و این واقعیت تلخ را نمی توان انکار کرد. برای استفاده بهینه از آن، باید به این نکته توجه کرد که زیاد کتاب خواندن، نشانه موفقیت نیست؛ چه بسیار انسان هایی که تعداد زیادی کتاب خوانده اند، اما تأثیری در سبک زندگی شان نداشته است.

در اولین قدم برنامه ریزی مناسب و منظم برای کتابخوانی، باید کتاب های مورد علاقه را با این نگاه تهیه کرد که مطالعه آن ها چه فایده ای و مطالعه نکردنشان چه ضرری دارد؟ اگر خواندن کتابی هیچ فایده در خوری برای زندگی نداشته باشد، قطعاً مطالعه نکردن آن بهتر است؛ زیرا زمان بیشتری برای خواندن کتاب های مفید ذخیره می شود.

پس از تهیه کتاب های مورد علاقه و مفید، باید برای خواندن آن ها برنامه مشخصی در نظر گرفته شود. برای مثال نمی توان هم کتاب خواند و هم تلویزیون تماشا کرد یا در فضای مجازی چرخید! مطالعه، وقت سودمند است و می تواند به عادتی شیرین و مفید تبدیل شود که اثری از خواندن کتاب در زندگی فرد باقی بماند.

از این رو بهتر است برای مطالعه، زمان خاصی در نظر گرفته شود که دیگر وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون، رادیو، تلفن همراه و. . . مزاحمتی برای مطالعه ایجاد نکند. اختصاص ساعتی از شبانه روز که همه اعضای خانواده در کنار یکدیگر حضور دارند، به خواندن بخشی از یک کتاب و بحث و گفتگو درباره آن، یکی دیگر از راهکارهای برنامه ریزی منظم برای کتابخوانی است.

شهید مطهری رحمه الله، برای مطالعه برنامه منظم و دقیقی داشت و از وقت های کوتاه نیز برای مطالعه استفاده می کرد. یکی از شاگردان ایشان در دانشکده الهیات می گفت: «وقتی سر کلاس می رفتیم، می دیدیم قبل از ما در کلاس هستند و مشغول مطالعه هستند».

شهید با این رفتارش ضمن بیان اهمیت و ارزش کتابخوانی، دیگران را به صورت عملی به مطالعه و استفاده بهینه از وقت خویش دعوت می کرد.

ایجاد کتابخانه در منزل

وجود یک کتابخانه هر چند کوچک که اعضای خانواده قسمتی از آن را به کتاب های مورد علاقه خود اختصاص دهند، تمایل و رغبت خواندن کتاب و مطالعه را در میان آنان تقویت می کند. حضور در نمایشگاه ها و فروشگاه های دائمی کتاب همراه اعضای خانه، هم با برانگیختگی حس مطالعه، انگیزه اعضا را برای مطالعه زیادتر می کند و هم با افزودن کتب خریداری شده به کتابخانه کوچک خانه، به آن رونق می بخشد. عضویت در کتابخانه های عمومی نیز می تواند ضمن آشنایی با کتاب های بیشتر و گسترش دامنه مطالعه افراد خانواده، آنان را با ارزش و اهمیت کتاب بیش از پیش آشنا کند.

کتاب در سبد خرید خانواده

اختصاص بخشی از سبد خرید ماهانه خانواده به کتاب و مجلات، می تواند با انتقال این پیام به آن ها که کتاب نیز مانند خوراک و پوشاک، با ارزش و با اهمیت است؛ به راحتی آن ها را به سمت و سوی مطالعه سوق دهد. بدین منظور می توان مسئولیت تنظیم لیست کتاب های تازه و مفید و نیز خرید آن را هر بار به یکی از اعضای خانواده واگذار کرد.

آشنایی با فرهنگ مردم لبنان