هنرهای صنایع دستی از جمله نقطه کوبی از دیرباز تا امروز مورد استقبال ویژه ای قرار گرفته و نسل به نسل پیشرفت چشمگیری داشته اند. صنایع دستی هر شهر یا کشور، بدون شک بیانگر فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه و مردمان آن سرزمین است. نقطه کوبی که به آن نقاشی به وسیله نقطه هم می گویند یک هنر زیبا و کاربردی است که زمینه آن می تواند ظروف سفالی یا شیشه ای باشد. حتی روی سنگ و چرم و پارچه و نمد هم می توان از این هنر استفاده کرد.
نقطه کوبی
هنر زیبای نقطه کوبی در دنیای هنری با نام های متفاوتی شناخته می شود. عده ای آن را با نام دات ماندلا و عده ای با نام نقاشی نقطه ای و برخی دات آرت و یا داتینگ آرت می شناسند. آیا همه این نام ها یکی هستند؟ زمانی که طرح های ماندلا را با روش نقطه گذاری و نقطه کوبی می کشیم نام دات ماندلا به آن اطلاق می گردد. در سایر سبک های هنری و مدرن با استفاده از این روش یعنی نقطه کوبی یا نقطه گذاری می توان تقزیبا هر طرحی را اجرا کرد. دات آرت یا داتینگ آرت نام دیگری است که به این هنر اطلاق می گردد. در واقع نام انگلیسی این هنر است که در میان فارسی زبانان رایج است. دلیل اینکه به ان نقطه گذاری می گویند این است که با گذاشتن نقطه ها در امتداد خطوط و منحنی هایی که در نهایت منجر به یک طرح نهایی می شود، شما می توانید اثز هنری خود را ایجاد کنید.
ابزار نقطه کوبی
نقطه کوبی نیز مانند هنرهای دیگر برای اجرا شدن، نیاز به ابزار و وسایلی دارد که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مداد
- پاک کن
- خط کش
- قیچی
- چسب نواری
- سمباده
- پرگار
- خمیر دورگیر مخصوص ویترای : این خمیر بر پایه تینر است و قابلیت شست و شو پس از خشک شدن را دارد. اما برای پاک کردن آن، باید پیش از خشک شدن از محلول ویترای استفاده شود. این خمیر دورگیر انواع مختلفی از جمله ساده، متالیک و اکلیلی دارد و در رنگ های متنوع یافت می شود.
- دورگیر ساده : این دورگیر فقط در رنگ های ساده قابل دسترس می باشد.
- دورگیر متالیک : وجود ذرات درخشان و بسیار ریز در رنگ بندی دورگیر متالیک، از ویژگی های بارز این دورگیر می باشد.
- دورگیر اکلیلی : دورگیرهای اکلیلی از چسب های مخصوص و اکلیل ساخته شده اند و معمولا در رنگ های نقره ای و طلایی یافت می شوند.
- رنگ اکرلیک : شیمیایی و حلال در آب بودن رنگ اکرلیک از ویژگی های کاربردی و مهم این رنگ است که در نقطه کوبی روی سفال، پارچه، چرم، شیشه و انواع دیگر سطوح قابل استفاده می باشد. اما رنگ اکرلیک از ویژگی های دیگری همچون رقیق شدن با آب، انعطاف پذیری، ضد باکتری بودن، ضد آب بودن، ضد خراش و قابل شست و شو بودن نیز برخوردار است. همانطور که گفته شد، رنگ اکرلیک انعطاف پذیر است و می تواند به آسانی با رنگ های دیگر ترکیب شود.
- رنگ ویترا : رنگ های ویترا معمولا در دو نوع بر پایه آب و تینر بوده و بسیار شفاف هستند. در کشور ما معمولا از رنگ های ویترا بر پایه تینر استفاده می شود؛ چرا که این نوع رنگ ها ثابت هستند و به راحتی با یکدیگر ترکیب می شوند. اما رنگ های ویترا بر پایه آب ثابت نیستند و باید در کوره پخته شوند. هنگام رقیق کردن رنگ های ویترا باید به مارک رنگ و حلال که یکسان باشند، دقت داشته باشید تا رنگ خراب نشود.
- قلم داتینگ : قلم داتینگ یا قلم نقطه کوبی یکی از مهم ترین وسایل مورد نیاز این هنر است که دارای دو سری بوده که یکی از آن ها کوچک و دیگری دارای پنج سایز مختلف می باشد که قیمت بسیار بالایی هم ندارند.
به طور کل در هنگام استفاده از این ابزار باید به چند نکته توجه نمایید:
- اگر تازه شروع به کار کرده اید و حرفه ای نیستید، سعی کنید هم از اشیا و هم از طرح های ساده تر استفاده کنید و اگر سفال را انتخاب کرده اید، حتما سطح آن را سمباده بکشید و اگر شیء شیشه ای را انتخاب کرده اید، بهتر است طرح تان را زیر شیشه قرار دهید.
- هیچ گاه هنگام انجام کار نقطه کوبی عجله نکنید و تمام مراحل را با صبر و حوصله انجام دهید. به ویژه زمانی که در مرحله دورگیر هستید؛ چرا که بسیاری از افراد با مشکل خشک شدن سریع دورگیرها مواجه هستند که این مشکل هم با تمرین و کار مداوم با دورگیرها بر طرف می شود.
- رنگ انتخاب شده در نمای پایانی کار شما بیشترین جلوه را دارد. پس سعی کنید رنگ تان را کاملا هوشمندانه انتخاب کنید.
آموزش نقطه کوبی
نقطه کوبی یا نقاشی نقطه ای هنری زیبا برای تزیین ظروف سفالی، شیشه ای، چوبی و حتی تزیین پارچه است. ماده اصلی نقطه کوبی لاینر یا دور گیر است که در ویترای یا نقاشی روی شیشه هم استفاده می شود.
نقطه کوبی روی سفال
نقطه کوبی روی سفال یکی از متداول ترین صنایع دستی بوده که بسیار زیاد مورد استقبال واقع شده است. برای این کار روی سفال ابتدا باید ظرف سفالی مد نظر خود را انتخاب کرده و سپس برای این که سطح آن صاف و یکدست شود، روی آن را سمباده بکشید. چرا که این کار باعث ایجاد ظرافتی خاص در کارتان می شود.
پس از آن مخلوطی از آب و چسب چوب را روی سفال خود پخش کنید که برای این کار دو راه وجود دارد؛ در روش اول می توانید به کمک یک قلمو مخلوط چسب چوب و آب را روی سطح سفال پخش کنید و در روش دیگر می توانید ظرف سفالی خود را مستقیم وارد چسب چوب کنید که روش دوم نیاز به مقدار چسب چوب زیادی دارد. اما اگر از رنگ اکرلیک استفاده شود، باعث کاهش نفوذ رنگ اکرلیک به بافت ظرف سفال می شود.
بلافاصله پس از خشک شدن سطح سفال، می توانید سفالتان را با رنگ اکرلیک انتخاب شده رنگ کرده و پس از خشک شدن مجدد سفال، شروع به کشیدن طرح مورد نظرتان از مرکز سفال کنید.
سعی کنید هنگام کشیدن طرح مورد نظرتان، به فشار دستتان مسلط باشید که خطوط پررنگ نشوند و تا حد امکان از کاربن استفاده نکنید.
در انتهای کار نقطه کوبی روی سفال، پس از اجرای طرح مورد نظر، آن را با دورگیر به طور کامل نقطه گذاری کنید. اما اگر حرفه ای نیستید و تازه شروع کرده اید، می توانید از رنگ های نگینی به جای دورگیر استفاده کنید. زیرا رنگ های نگینی قابلیت پاک شدن دارند و اگر هنگام استفاده از رنگ های نگینی دچار خطا شوید، می توانید آن را به راحتی اصلاح نمایید.
سعی کنید کاملا کنترل فشار دستتان را از ابتدا تا انتهای کار داشته باشید، تا نقطه ها یک اندازه و یکسان باشند و در انتها برای بخشیدن جلوه ای زیبا تر به اثر هنری تان می توانید از روغن جلا روی سطح کار کمک بگیرید.
نقطه کوبی روی شیشه
نقطه کوبی روی ظروف شیشه ای نیز به اندازه ظروف سفالی جذاب و زیبا است و علاقمندان زیادی دارد. برای نقطه کوبی روی شیشه، بعد از انتخاب ظرف مورد نظر، باید طرح متناسب با آن ظرف را هم پیدا کنید. بعد از آن، طرح را در پشت ظرف قرار داده و با چسب یا گیره، طرح را پشت ظرف ثابت کنید. سپس به کمک یک ماژیک طرح را روی سطح ظرف منتقل کنید.
بعد از اینکه به طور کامل طرح را منتقل کردید، پشت ظرف را به دلخواه خود رنگ آکریلیک بزنید و منتظر بمانید تا آن رنگ خشک شود. برای رنگ زدن حتماً از اسفنج استفاده کنید و به صورت ضربه ای این کار را انجام دهید؛ البته به جای رنگ زدن پشت بشقاب می توانید به کمک کاغذهای بافت دار، پشت کارتان را بپوشانید و بعد از آن پشت کار را کریستال سرورنیک بزنید.
سپس به کمک دورگیر خطوطی را که در داخل ظرف ایجاد کرده اید، نقطه گذاری کنید. بعد از اتمام کار در صورت تمایل می توانید از اسپری تثبیت کننده نیز استفاده کنید. استفاده از رنگ تثبیت کننده باعث می شود تا کار شما زیباتر جلوه کند.
روش دیگری نیز برای نقطه گذاری روی ظروف شیشه ای وجود دارد که ساده تر از روش قبل است. برای این روش می توانید از ظروفی همچون لیوان، نعلبکی، گلدان و… استفاده کنید.
در این روش بعد از انتخاب ظرف مورد نظر می توانید طرح های ریزی همچون گل و… را روی کار انجام دهید و بعد از یک روز، به منظور تثبیت نقطه کوبی روی ظرف، آن را داخل فر خاموش بگذارید. سپس فر را روشن کرده و دمای آن را روی 150 درجه سانتی گراد تنظیم کنید و اجازه دهید که این ظرف 15 دقیقه داخل فر بماند، بعد فر را خاموش کرده و اجازه دهید تا فر کاملا خنک شود.
قبل از سرد شدن هرگز در فر را باز نکنید و در آخر بعد از بیرون آوردن ظرف روی آن اسپری تثبیت کننده بزنید تا کار شما شکیل و جذاب به نظر برسد.
نقطه کوبی روی پارچه
نقطه کوبی روی پارچه از جمله چشم نواز ترین روش های طراحی پارچه محسوب می شود که در دوره های آموزش نقاشی روی پارچه و دوره طراحی لباس، مورد استقبال هنرجویان است. با انجام نقطه کوبی روی لباس می توانید لباس های خود را زیباتر کنید. برای شروع نقطه کوبی رو پارچه نیز قبل از هر چیزی به الگو نیاز دارید. الگوی مورد نظر را بر روی برگه طراحی کنید و یا از الگوهای موجود در اینترنت پرینت بگیرد.
سپس داخل طرحتان را به کمک قیچی خالی کنید و سپس آن را روی لباس یا پارچه مورد نظر قرار داده و به کمک چسب کاغذی کاملا آن را ثابت کنید. بعد از این کار به کمک دورگیر نقطه گذاری را آغاز کنید. برای نقطه گذاری روی پارچه می توانید ابتدا قسمت های بزرگ و اصلی طرح را نقطه گذاری کرده و بعد از خشک شدن کار، قسمت های داخلی و ریزتر را تکمیل نمایید.
نقطه کوبی روی چوب
نقطه کوبی روی چوب نیز مثل سایر انواع نقطه کوبی بسیار زیبا و قابل توجه است. برای انجام این کار ابتدا به یک شی چوبی همچون جعبه، بشقاب، سینی، و یا هر وسیله دیگر چوبی نیاز دارید. برای نقطه کوبی روی چوب نیز باید طرح مورد نظرتان را روی چوب منتقل کنید و سپس با حوصله با دورگیر شروع به نقطه گذاری نمایید.
اگر علاقه داشتید که کارتان حاشیه زیبایی هم داشته باشد بدون نیاز به طرح می توانید به کمک خطوط موازی و یک دست، دور کار را نقطه کوبی کنید و سپس داخل کادر ایجاد شده را با سلیقه خود به کمک نقطه کوبی طراحی نمایید.
نقطه کوبی روی سنگ
یکی دیگر از انواع نقطه کوبی، نقطه کوبی روی سنگ است. برای نقطه کوبی روی سنگ علاوه بر رنگ آکریلیک، دورگیر و تثبیت کننده به یک سنگ سطح صاف نیاز دارید. برای پیدا کردن سنگ دلخواه خود نیز زمانی که به گردش و تفریح در اطراف رودخانه و یا کوه و… می روید به راحتی می توانید سنگ هایی صاف با ابعاد مختلف را پیدا کنید.
بعد از انتخاب سنگ، در ابتدا سطح سنگ را رنگ کرده و بعد مانند آنچه که قبلا گفتیم، طرح مورد نظرتان را روی سنگ پیاده کنید و در آخر در صورت تمایل از اسپری های تثبیت کننده استفاده نمایید. پس از انجام تمام این موارد یک اثر هنری در دست خواهید داشت که از تماشای آن به وجد خواهید آمد.
سخن آخر
نقطه کوبی را می توان یک هنر نوپا در صنایع دستی ایران به شمار آورد که شباهت زیادی با لعاب برجسته یا میناکاری دارد. امیدوارم با مطالعه این مطلب به درک خوبی از هنر نقطه کوبی، ابزار و وسایل و جایگاه آن پیدا کرده باشید.
آشنایی با هنر زیبای سوخته نگاری
