تعریف لحن
لحن، احساس گوینده سخن است که بر کلامش ساری و جاری است. وقتی کسی با شما سخن می گوید علاوه بر کلمات و واژگان، احساسی هم به شما منتقل می شود. در مواردی ممکن است با این پدیده مواجه شده باشید که در یک رابطه، طرف به شما می گوید من که چیزی نگفته ام! راست هم می گوید. چیزی نگفته است اما همان یک کلمه را با لحنی بیان کرده است که به شما احساس تنفر و انزجار دست داده است.
چرا داشتن یک لحن زیبان در فن بیان، ضروری است؟
اگر کسی بتواند به یک لحن درست و دقیق و صحیح در فن بیان دست پیدا کند به این معنا است که قابلیت پیاده سازی بسیاری از تکنیک های فن بیان را در سخنرانی و سخنوری خود دارد. لحن شما، در ذهن مخاطب، تصویرسازی می کند. اگر نتوانید با کلمات و جملات صحبت کردن خود، برای مخاطبان تصویر بسازید، انتظار نداشته باشید کلامتان تاثیرگذار و قدرتمند باشد! لحن در فن بیان و حرف زدن، در حقیقت یک دستگاه است که «تصویر منطقی سخنران» را به «تصویر منطقی مخاطب» تبدیل می کند. بنابارین اگر کسی در سخنان خود نتواند با کلام و گفتار خود، تصویری شفاف برای مخاطبین خود بسازد، ارتباط خود را با مخاطب از دست می دهد. هر قدر در تبدیل تصویر منطقی خودتان به تصویر منطقی مخاطب قوی تر عمل کنید، سخنران حرفه ای تری هستید.
تفاوت لحن و تن صدا در چیست؟
لحن بیشتر به نوع ادای کلمات و جملات گفته می شود؛ مثلا لحن خشن، خنثی، تعجبی، پرسشی، امری و… اما تن صدا، بیشتر به معنای قدرت صدا است؛ مثلا تن صدای زیر، بم، بالا، زمزمه و…
انواع لحن در فن بیان
لحن های مختلف و متفاوتی موقع صحبت کردن و سخنرانی وجود دارد. از جمله مهم ترین این لحن ها عبارتند از
- لحن خشن : در این لحن فن بیان، لحن به صورت خشن است و معمولا افراد بعد از شنیدن این لحن صدا حالت تدافعی به خود می گیرند. سرعت صحبت کردن این افراد بالا و تند است! (مثل لحن کسانی که در حال دعوا کردن هستند)
- لحن تمسخر کننده و طعنه آمیز: این لحن حالت دو پهلو دارد، با اینکه جملاتی مثبت هستند، اما لحن طعنه آمیز باعث می شود اثر آن جمله مثبت به کلی از بین برود و حالت تمسخر پیدا کند! مثل: «می بینم که خیلی زبونت باز شده!» و یا «می بینم که بلبل زبون شدی !» «می بینم که ماشین مدل بالا سوار شدی! خبریه؟»
- لحن صحبت یکنواخت: یکی از عواملی که اطرافیان به صحبت های ما گوش نمی دهند، همین لحن صحبت یکنواخت است. سخنران ها باید حواسشان باشد لحن حرف هایشان به یکنواختی و خسته کننده بودن نرسد.
- لحن سوالی طلبکارانه: موقعی که لحن سوالی داریم باید حواسمان باشد سوال را طوری بیان نکنیم که حس طلبکارانه یا عصبانیت داشته باشد! معمولاً در این لحن، جملات با چرا شروع می شوند. مثل: «چرا کاری که گفتم رو انجام ندادی؟» و یا «چرا همیشه سعی می کنی لج منو دربیاری؟»
- لحن تعجبی یا هیجان انگیز: در این لحن هم چیزی که از صحبت و لحنِ ما برداشت می شود، حیرت و تعجب است! برای دادن خبرهای جالب یا گفتن چیزهای غیرمنتظره هم به کار می رود. مثل: «می دونی دیروز چه اتفاقی توی محوطه دانشگاه افتاده؟» یا «خبر داری محمدرضا از هنگامه خواستگاری کرده؟!»
- لحن محترمانه: لحن محترمانه، از کلامی محترمانه ناشی می شود. درست مقابل لحن خشن، لحن محترمانه قرار دارد. در واقع خیلی اوقات، آدم ها چون لحن محترمانه را به کار نمی برند، لحن صحبت هایشان خشن انگاشته می شود..
- لحن ناراحت: معمولاً اخبار منفی یا خبرهایی که ممکن است آزاردهنده باشند، با این لحن داده می شوند. (مثل وقتی صدمه دیدن یا مرگ کسی را می خواهید به او خبر بدهید)
تاثیر واژه بر لحن سخنران
- باید به یاد داشته باشیم که کلمات و الفاظ دارای بار معنایی و عاطفی نسبت به معنایی که بر آن دلالت دارند، هستند و نمی توانیم همه ی کلمات و الفاظ را به یک شکل گفت و احساس گوینده ی سخن بر همه ی کلمات به یک گونه باشد.
- نمی توانیم «باران» را همان گونه بیان کنیم که «سنگ» را بیان می کنیم و همان گونه که «عشق» را بیان می کنیم، «نفرت» را بیان کنیم، باید به یاد داشته باشیم که این کلمات اگر متناسب با معنی خود گفته نشوند نمی توانند تاثیر لازم را با خود همراه داشته باشند.
- آن چیزی که یک فرد می گوید بر اساس محتوای مفهومی، سمت و سویی دارد که باید در کل لحن سخنران و بیان او به گوش برسد. اگر شخصی حرفی غم انگیز می گوید باید لحن کلی صدا و بیان به آن سمت هدایت شود و بالعکس اگر سخنی خوشحال کننده می گوید باید لحن حاکم بر بیان همان گونه باشد تا بتواند پیام را به درستی مخابره نماید.
- صدای هر انسانی به شرط سلامت قابلیت تاثیر گذاری دارد، یعنی به شرط آن که لحن متناسب با آن صدا رعایت شده و همان گونه استفاده شود. هر انسانی با شناخت صدای خود و تقویت آن باید بتواند لحن همراه با جنس صدای خود را پیدا نموده و تلاش کند که اثر گذاری لازم را داشته باشد.
یادمان باشد که رعایت لحن در سخنرانی سبب تصویر سازی ذهنی مخاطبان خواهد شد.
چگونه لحن مناسبی داشته باشیم؟
لحن را شاید بتوان یک سنگ محک دانست، ابزاری که می توانیم به کمک آن، یک سخنران حرفه ای را از سخنران آماتور یا یک فرد عادی، به راحتی تشخیص دهیم. لحن در فن بیان، در اصل برای جان بخشی به کلمات استفاده می شود. ما از تکنیک استفاده می کنیم تا سخنان خود را پویاتر نشان دهیم. استفاده از این مهارت باعث می شود که مخاطب تا بیشترین حد ممکن با کلام ما ارتباط برقرار کند آن در اعماق وجودش حس نماید.
1. صدای خود را گرم کنید
اولین و مهم ترین کاری که باید برای داشتن یک لحن خوب انجام دهید، این است که قبل از هر بار صحبت کردن، صدایتان را گرم کنید. مثلاً اگر قرار است در مکانی سخنرانی کنید، بهتر است قبل از این که به سراغ یخنرانی بروید چند دقیقه ای با خودتان خلوت کرده و با خودتان صحبت کنید! یا برخی صداهای آشنا مثل آهنگ های معروفی که وجود دارند یا صداهایی که برای خودتان آشناست و به آن ها مسلط هستید را با دهان بسته در بیاورید. این کار مانند گرم کردن و تمرین فوتبالیست ها قبل از انجام مسابقه است و کمک می کند که هنگام صحبت کردن، صدایتان نگیرد و لحن بهتری هم داشته باشید.
2. تنفس مناسبی داشته باشید
دلیل این که می گوییم تنفس مهم است، این است که شما وقتی از تمام ظرفیت شش هایتان استفاده می کنید، ناخودآگاه صدایتان پرقدرت تر شده و بهتر می تواند کلمات و جملات را ادا کند. البته یادتان هم باشد که پرقدرت تر شدن صحبت، ارتباطی با تن صدا و بلندی آن که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد ندارد؛ صدای رسا و واضح، لزوماً صدای بلند نیست و صدایی است که به گوش همه مخاطبین به طور کامل برسد و آن ها هم آن را متوجه شوند. همچنین تنفس صحیح آرامش شما را افزایش می دهد و آرامش هم، باعث راحتی بهتر لحن صدایتان شده و آن را بهتر و بهتر می کند. پس سعی کنید حتماً قبل و هنگام صحبت کردن، تنفس صحیحی داشته باشید و به طور کامل دم و بازدم داشته باشید.
3. بلندخوانی کنید
تکنیک دیگری که به تقویت لحن صدای شما کمک می کند، این است که یک کتاب یا روزنامه یا هر چیز دیگر را بردارید و متن آن را بلند بلند بخوانید. وقتی شما این کار را انجام می دهید، به مرور زمان لحن صدایتان با جملات مختلف چفت شده و می تواند هر لحنی را به خوبی بیان کند. سعی کنید روزی چند بار این کار را انجام دهید تا بعد از مدتی به خوبی لحن صدایتان تقویت شود.
4. شمرده شمرده یا خیلی تند صحبت کنید
تکنیک آخری هم که می خواهم به شما برای تقویت لحن صدایتان بگویم، این است که شمرده و تند صحبت کنید. یعنی گاهی اوقات سرعت صحبت کردنتان را به اوج برسانید و در تند ترین حالت ممکن حرف بزنید و گاهی هم آنقدر شمرده حرف بزنید که تک به تک حروف به طور کاملاً واضح مشخص شود. این کار یعنی کنترل سرعت صحبت کردن به شما کمک می کند که به طور کامل بر حروف خود مسلط شوید و بتوانید در نهایت لحن خود را هم کنترل کنید.
5. خاطره تعریف کنید!
خاطره گویی آنقدر تاثیرات مثبت دارد که اصلا نوعی درمان به نام «خاطره درمانی» به وجود آمده است! خاطره گویی علاوه بر تاثیرات مثبت روی سلامت روان می تواند به خوبی روی لحن صحبت کردن ما هم تاثیر مثبت بگذارد. توصیه می شود که اگر فعلا این توانایی را در خود نمی بینید که در جمع خاطره بگویید، این کار را با فیلم گرفتن از خود انجام دهید و اشکالات خود را پیدا کنید. ببینید چطور می توانید خاطراتی جذاب تر بگویید و لحن های مختلف را در خاطراتتان امتحان کنید.
6. پادکست بسازید، اخبار بگویید
پروفسور آلبرت محرابیان معتقد است که تقریباً 40 درصد کلامما از طریق لحن ما منتقل می شود. ساخت پادکست (حتی اگر نمی خواهید جایی منتشر کنید و فقط در یک فولدر در گوشی یا کامپیوترتان ذخیره اش می کنید) برای لحن عالی است! حتی اگر اصول ساخت پادکست را بلد نیستید، کافی است متنی از سطح اینترنت انتخاب و شروع به خواندن ان مثل اخبارگوها کنید! چند بار به نوع خبر گفتن اخبارگوها توجه کنید و ببینید چطور اخبار می گویند. آن گاه حرکات و لحن آن ها را تکرار کنید وصدایتان را ضبط کنید!
7. کلام آهنگین داشته باشید
یکی از بهترین تمرین های ایجاد لحن، کلام آهنگین است. یکی از ترانه های کودکانه را که خوب بلد هستید بخوانید. مثلاً ترانه «تولدت مبارک!» حالا سعی کنید صحبت های عادی و عامیانه خود را که در منزل انجام می دهید در قالب آهنگ تولدت مبارک بیان کنید. مسلماً اولین مراحل کمی دشوار به نظر می رسد. لطفاً تلاش کنید و ادامه دهید. با این کار شما لحن خوبی را در صحبت های خود خواهید ساخت. چون ذهن شما تن بالا و پایین صدا را تجربه می کند.
آشنایی با فن بیان در احوالپرسی
