نخ ها ممکن است به دلیل ساختار متفاوتی که دارند، عیوب مختلفی داشته باشند. یکی از این عیوب پرزینگی نخ است. عموما پرزینگی نخ در الیافی مشاهده می شود که غیر یکسره بوده و ریسیده شده باشند. در مقابل در الیاف فیلامنتی که یکسره هستند در هنگام ریسیده شدن این مشکل پرزینگی بوجود نمی آید. در واقع از بهترین روش هایی که می توانید با آن الیاف یکسره را از الیاف غیر یکسره تشخیص دهید، وجود و یا عدم وجود پرز در آنها است. وجود پرز در نخ ها به خودی خود عیب محسوب نمی شود اما اگر پرز از یک حد معینی بیشتر شود به آن پرزینگی گفته شده و یک ایراد در نخ به حساب می آید.
شاخص پرزداری نخ (H) چیست؟
شاخص پرزداری به طول متراکم پرزهای نخ به سانتیمتر در طول واحد نخ اشاره دارد. شاخص پرزداری نخ با H نشان داده می شود و واحد ندارد، زیرا نسبت دو طول بر هم است:
دلایل پرزینگی نخ
همانطور که اشاره کردیم، پرزینگی نخ یکی از عیوب الیاف بوده و می تواند به دلایل ذیل اتفاق بیفتد:
- این اتفاق ممکن است به دلیل سرهای آزاد نخ در الیاف بوجود آید.
- ممکن است، الیاف حلقوی به دلایل مختلف از محور نخ خارج شوند که این موضوع می تواند پرزینگی را بوجود آورد.
- جنس و خواص الیاف مورد نظر هم در بوجود آمدن این عیب نقش مستقیم دارد.
- ویژگی های ساختاری و ملکولی الیاف هم در این مسئله و این عیب موثر هستند.
- در فرایند تولید نخ، ماشین الات و مواد مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند، این عوامل هم می تواند سبب بروز پرزینگی در نخ شوند.
- ریسندگی نخ به یک شیوه و با یک روش خاص انجام نمی شود و به روش های متفاوتی این کار صورت می گیرد. تفاوت در روش های ریسندگی هم می تواند باعث پرزینگی نخ و الیاف شود.
- بعد از فرایند ریسندگی نخ بر روی پایه نخ یکسری عملیات تکمیلی انجام می شود که این عملیات می تواند در بروز پرزینگی موثر باشد.
- یکی دیگر از عواملی که باعث پرزینگی می شود، عوامل محیطی مثل رطوبت و یا خشکی هوا است که البته بخشی از آن را می توان کنترل کرد.
عوامل موثر بر پرزینگی نخ
- خواص الیاف مورد استفاده
- ویژگی های نخ تولیدی
- عوامل تاثیرگذار خط تولید
- نوع سیستم ریسندگی
- عملیات تکمیلی انجام گرفته بروی نخ پایه
- عوامل محیطی
این عوامل هرکدام به نوعی بر میزان پرزینگی نخ اثرگذار بوده و برای کنترل میزان پرزینگی ، لازم است شناخت کاملی از هرکدام از آنها وجود اشته باشد .
خواص الیاف مورد استفاده
آن دسته از خواصی که در میزان پرزینگی تاثیر گذارند عبارتند از :طول، قطر ، سختی پیچشی ، استحکام، شکل سطح مقطع، فر و موج و مقاومت در برابر فشردگی. چنانچه در مخلوط الیاف ، میزان ظرافت الیذف مصرفی ثابت و طول آنها متغیر باشد ، الیاف بلندتر تمایل به مهاجرت به مرکز نخ و الیاف کوتاه تر تمایل به مهاجرت به سطح نخ دارند .
تاثیر ویژگی های نخ تولیدی
بسیاری از نخ های تولیدی در عملیات ریسندگی از مخلوط الیاف تهیه می شوند . مخلوط نمودن الیاف عمدتا به جهت استفاده بهینه از خواص الیاف مخلوط شده انجام میگیرد . هنگامی که این الیاف مخلوط شده دارای اختلاف در ظرافت باشند ، الیاف ضخیم تر تمایل به حرکت و یا اصطلاحا مهاجرت به سمت سطح نخ دارند و از این روسهم بیشتری در پرزینگی نخ پیدا می کنند. این اثر هنگامی بزرگتر می شود که طول این الیاف نیز بلندتر باشد . از طرف دیگر هنگامی که در مخلوط الیاف با همدیگر ، سهم الیاف ضخیم تر می شود میزان پرزینگی نخ نیز افزایش نشان می دهد .
این ویژگی ها عبارتند از:
- نمره نخ
- تاب نخ
بطور کلی هرچقدر چگالی خطی نخ افزوده گردد و یا بعبارت دیگر نخ ضخیم تر می شود بر میزان پرزینگی آن افزوده می شود از طرف دیگر با افزایش میزان تاب نخ از مقدار پرزینگی کاسته می شود . با توجه به اصول که در ریسندگی وجود دارد برای نخ های نازک تر تاب بیشتر و برای نخ های ضخیم تر تاب کمتر در نظر گرفته می شود بنابراین دو عامل ذکر شده به یکدیگر وابسته میباشند .
عوامل تاثیر گذار خط تولید بر میزان پرزینگی نخ
- میزان کشش
- نایکنواختی های ناشی از موج کششی
- سرعت میل دوک
- وزن شیطانک
- تغذیه دو رشته ایی نیمچه نخ در سستم رینگ
- نحوه موازی شدن الیاف
- نوع سیستم کشش
- میزان تاب در نیمچه نخ
- اندازه بسته نیمچه نخ
- وجود بالن گیر در سیستم رینگ
- طول الیاف پنبه مخلوط شده
- یکنواختی الیاف مصرفی
- چگالی خطی نیمچه نخ
- سرعت عملیات بوبین پیچی
عوامل محیطی موثر در ایجاد پرزینگی نخ
طول و قطر نخ، سختی پیچشی، استحکاک نخ، شکل سطح مقطع، شکل نخ یعنی اینکه فر بوده یا مواج باشد و مقاومت آن در برابر فشردگی هم در میزان پرزینگی موثر است.
آن چیزی که باعث می شود، پرزینگی نخ و الیاف در ریسندگی مهم باشد، تاثیر آن بر کیفیت کار است. پرزینگی ظاهر الیاف و نخ را موج دار و نامناسب کرده و باعث می شود کیفیت کار کاهش پیدا کند به همین دلیل در صنعت ریسندگی تلاش می شود این عیب نخ را به شیوه های مختلف به حداقل برسانند.
تاثیر پرزینگی نخ بر پارچه
طول الیاف یکی از مهمترین عوامل موثر بر استحکام، یکنواختی و پرزینگی نخ و خصوصیات پارچه همانند پرزدهی، زیر دست و ظاهر می باشد. افزایش در میزان الیاف کوتاه، سبب افزایش تعداد پارگی و ضایعات در فرآیند ریسندگی می شود. طول لیف عامل اساسی و تأثیرگذار بر اقتصاد ریسندگی و تعیین کننده کیفیت نخ و پارچه می باشد. توزیع الیاف کوتاه در طول نخ یکنواخت نبوده و بنابراین موثر بر یکنواختی و استحکام نخ می باشد. افزایش در میزان الیاف کوتاه سبب افزایش پرزینگی نخ و نهایتا باعث افزایش میزان گلوله شدن الیاف در سطح پارچه می گردد. پرزینگی نخ در ارتباط معکوس با جلای پارچه می باشد.
پرزینگی نخ به دلایل زیر سبب مشکلاتی در پارچه می گردد و از اینرو لازمست تحت کنترل باشد :
- اساسا میزان پرز نخ یکی از عواملی است که کیفیت نخ را تعیین می کند . هرچقدر میزان پرز نخ بیشتر از حد معمول باشد ، کیفت نخ پایین تر خواهد بود . وجود پرز در نخ سبب ایجاد ظاهری بد در پارچه می گردد ، بطور کلی بنابر اعلام اوستر ، ۱۵% از عیوب ناشی از پرزینگی نخ میباشد . ایجاد خطوط در جهت تار و پود پارچه ناشی از پرزینگی زیاد و یا تغییرات در آن است . تغییرات پریودیک در پرزینگی نخ سبب ایجاد باندهای نازک و ضخیم متناوب در پارچه می گردد .
- هنگامیکه نخ های دارای پرزینگی زیاد در تار پارچه مورد استفاده قرار میگیرد ، پرزهای بلند نخ سبب ایجاد درگیری نخها و بهم چسبیدن آنها بهمدیگر می شود . این وضعیت مانع جداسازی آسان نخ های تار به هنگام تشکیل دهنه می گردد و از اینرو به تعداد پارگی در نخ های تار افزوده شده و بر عیوب پارچه نیز می افزاید .
- استفاده از نخ های پرزدار به عنوان دوخت سبب افزایش پارگی های دوخت می گردد .
- وجود نخهای دارای پرزینگی زیاد در پارچه ، سبب می شود در هنگام انجام عملیات چاپ بر روی پارچه ، خطوط وانحناهای مربوط در طرح به شکل دقیق بروی پارچه قرار نگیرد و یک حالت تداخل به واسطه وجود پرزها ایجاد گردد.
- هرچه میزان پرزینگی نخ بیشتر باشد تمایل به ایجاد پرزدانه در پارچه افزایش میابد و ظاهری نازیبا در پارچه ایجاد میگردد.
- با افزایش میزان پرز نخ مقاومت هوا در حین چرخش بالن نخ افزایش می یابد . در مطالعات انجام گرفته چنین استنباط شده است که با افزایش میزان پرز نخ ، ضریب اصطکاک افزایش یافته و در نتیجه آن میزان مقاومت هوا در حین گردش نخ به شکل بالن در ماشین های ریسندگی رینگ افزایش میابد .بررسی ها نشان داده که با انجام پرزسوزی میزان مقاومت هوا تا ۲۶% برای نخ های پنبه ای و تا۳۳% برای نخ های پشمی کاهش می یابد. بطور کلی یک نتیجه عملی افزایش پرز نخ افزایش میزان انرژی مصرفی است .
اثرات مثبت ناشی از پرزینگی نخ
با همه نکات منفی که در خصوص پرز دهی نخ عنوان گردید این سوال به ذهن خطور می کند که آیا پرزینگی نخ هیچگونه اثر مثبتی دارد؟
پاسخ این سوال خیر است ، زیرا پرزینگی نخ اثرات مثبتی بروی احساس راحتی پارچه ، زیر دست آن و گرمی پارچه دارد . این واقعیت را براحتی از مقایسه پارچه های تولید شده از نخ های فیلامنتی و نخهای تهیه شده از الیاف غیر یکسره که دارای الیاف یکسان و نمره نخ ثابت میباشند ، میتوان یافت.
پارچه های تولیدی از نخ های فیلامنتی به دلیل نداشتن پرز ، حسی شبیه حسننمودن پلاستیک را ایجاد می کنند . گرمی ناشی از پارچه های پشمی نظیر انواع شال ، پارچه های فلانل Flunnel و البسه کشباف پشمی تا حدود زیادی ناشی از وجود پرز در نخ آنها میباشد به علاوه پرزینگی نخ سبب بهبود خواص پر بودن پارچه و پوشش پارچه می گردد.
درماشین های بافندگی جت هوا استفاده از نخ های دارای پرزینگی سبب افزایش اصطکاکنخ با هوا شده و از اینروشرایط بهتر برای انتقال نخ پود در داخل دهنه مهیا میشود. مطالعات انجام گرفته در این خصوص نشان داده است که هر چقدر میزان اصطکاک نخ با هوا افزایش یابد، سرعت پود گذاری نیز قابل افزایش است . بنابراین ملاحظه میشود که عدم وجود پرز در نخ کاملا مطلوب نبوده و لازم است همواره مقدار مشخص پرزینگی در نخ وجود داشته باشد.
روش های کاهش دادن میزان پرز نخ
پرزینگی را میتوان با استفاده از روش های زیر کاهش داد :
با استفاده از عملیات پرزسوزی نخ یا پارچه
با استفاده از عملیات واکس زدن نخ در طی عملیات ریسندگی (چرخانه ایی ، بوبین پیچی و تابندگی)
با استفاده از عملیات روغن زنی نخ به خصوص در مورد نخ های پشمی وفاستونی در طی مرحله تابندگی
با استفاده از عملیات اضافه نمودن آنزیم ها
مدت و شدت پرزدهی نخ در فرش ها به چه عواملی بستگی دارد؟
مدت و شدت پرزدهی فرش های ماشینی وابسته به عوامل مختلفی است. از مهمترین این عوامل می توانیم به ضخامت نخ زمینه ، کیفیت آهار به کار رفته ، کیفیت الیاف به کار رفته ، نوع نخ ، ساختمان نخ ، چگونگی وصل شدن نخ خاب فرش به زمینه و بسیاری عوامل دیگر اشاره کنیم. یکی از مهمترین عواملی که مدت و شدت پرزدهی فرش های ماشینی را تحت تأثیر قرار می دهد تراکم و تعداد شانه ی فرش است. هر چقدر تعداد شانه و تراکم یک فرش بیشتر باشد پرزدهی نیز کمتر خواهد بود. فرش های ماشینی در انواع شانه های ۷۰۰ ، ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه هستند و بر این اساس میزان پرزدهی فرش های ماشینی ۱۲۰۰ شانه از ۷۰۰ و ۱۰۰۰ شانه کمتر است و از مهمترین نکاتی است که در موقع خرید فرش باید به آن توجه شود.
چگونه پرزهای فرش را از بین ببریم؟
