آشنایی با زبان بدن و نقش آن در فن بیان

شنبه، 28 فروردین 1400 زمان مطالعه 7 دقیقه

زبان بدن یا Body Language، بخشی از مهارت ارتباط غیر کلامی است که بر مبنای حالات و حرکات بخش‌های مختلف بدن، شکل می‌گیرد.

زبان بدن چیست؟

تحقیقات نشان داده اند که توانایی ما برای برقراری ارتباط مؤثر با مخاطبان و تأثیر گذاشتن روی آنها، به صدا و زبان بدن مان بسیار وابسته است.

این وابستگی آن قدر زیاد است که محتویات سخنرانی جایگاه سوم را دارد و تأثیر آن در برقراری ارتباط با مردم فقط ۷٪ است! صدا با ۳۸٪ رتبه ی دوم و زبان بدن با تأثیری ۵۵ درصدی، رتبه ی اول را در برقراری ارتباط مؤثر با مردم دارد.

هر سخنرانی دارای دو وجهه متمایز است. یکی آنچه سخنران می گوید و دیگری آنچه که سخنران می بیند! برای مخاطب هم یک سخنرانی می تواند دو پیام به همراه داشته باشد؛ یکی پیامی که با کلام سخنران منتقل می شود و دیگری پیامی که با زبان بدن و روش های غیر کلامی انتقال داده می شود و به آن زبان بدن می گویند.

اگر زبان کلامی و زبان غیرکلامی سخنران با هم مغایرت داشته باشد، حضّار و مخاطبان متوجه این تضّاد خواهند شد و این تضّاد، سخنان سخنران را غیر قابل باور می کند.

بنابراین برای یک سخنران حرفه ای بسیار حائز اهمیت است که با شناخت ویژگی های ارتباط غیرکلامی و زبان بدن خود از این مهارت آگاه باشد و از آن در راستای انتقال پیام اصلی سخنرانی بهره ببرد.

استفاده درست از زبان بدن به هنگام سخنرانی، یعنی اینکه سخنران بصورت ارادی و آگاهانه بتواند موارد زیر را در خود کنترل کند:

حالات چهره؛ شامل لبخند، اخم و تماس چشمی
ژست های بدن؛ شامل حالت ایستادن یا نشستن و زاویه بدن
موقعیت و حرکات اندام ها؛ مانند حرکات سر، حرکات و موقعیت دست و پاها
نحوه تعامل با دیگران؛ مانند نحوه دست دادن و احوالپرسی کردن
تکنیک های فن بیان؛ مانند لحن، تن و شدت صدا
پوشش و آراستگی ظاهری

زبان بدن در سخنرانی چه اهمیتی دارد؟

حالت ها و ژست های بدنی که شما در زمان سخنرانی از آن ها استفاده می کنید به اثرگذاری کلام تان کمک می کنند. تا حدی که می توانند موفقیت یا شکست شما را در سخنرانی تعیین کنند. زبان بدن مناسب در سخنرانی، توجه مخاطبان را به میزان زیادی به صحبت هایتان جلب خواهد کرد و احتمال همراهی مخاطبان بیشتر می شود. پس در زمان تمرین برای یک سخنرانی علاوه بر تسلط بر مطالب، باید به نوع حرکات دست و حالات چهره تان نیز دقت نمایید.

حالت چهره

شاید جالب باشد که بدانید چهره انسان به تنهایی می تواند بیش از 20000 حالت مختلف ایجاد کنید و هر یک از این حالت ها پیامی برای مخاطب شما دارند. لبخند شما در ابتدای سخنرانی یا مذاکره به مخاطب شما اطمینان می دهد که شما آرامش دارید و شخصی هستید که می توانند روی شما حساب کنند. هر چند زیاده رروی در استفاده از این حالت چهره می تواند نشان دهنده استرس و رفتار نمایشی باشد به همین جهت تعادل در استفاده از ابزارهای چهره در ارتباط موثر خیلی اهمیت دارد.

زبان بدن دست ها

زبان بدن بیشترین تاثیر خود را در حرکت دست ها نشان می دهد. هماهنگی حرکات دست با کلماتی که بر زبان آورده می شود تاثیر کلام را چندیدن برابر می کند و از یکنواختی آن کم می کند. برای ارتباط موثر این حرکات دست را به خاطر بسپارید.

بازکردن کف دست به طرف بالا همزمان با باز کردن بازوها نشان می دهد که گوینده آمادگی، پذیرش و اطمینان دارد و این حس اطمینان به مخاطب شما هم منتقل می شود.

معمولا در سخنرانی های سران سیاسی حرکت کف دست رو به پایین همراه با انگشتان باز و مستحکم را می بینیم واین نشانگر حس قدرت و تسلط است. در مذاکرات این حرکت می تواند نشان دهنده جایگاه قوی فرد گوینده باشد و این پیام را برساند که آن ها از مواضع و شروط خود عقب نشینی نخواهند کرد.

برج سازی یا گذاشتن انگشتان دو دست روی یکدیگر طوری که کف دست ها از هم جدا باشد می تواند حس اعتماد به نفس و اطمینان گوینده را به مخاطب منتقل کند.

اگر دو کف دست به موازات هم باز باشند و حرکت دست به صورت ساطوری باشد نشان دهنده تاکید روی مساله ای است که اغلب در آن اختلاف نظر وجود دارد.

گذاشتن دست روی قلب نشان می دهد که گوینده حرف هایش را از صمیم قلب می گوید و می خواهد دیگران حرفش را باور کنند و البته به این معنا نیست که او در حرف هایش صداقت دارد و اینکه هر جا چنین نشانه ای دیدید باید به حرف گوینده اعتماد کنید.

اگر چه اشاره کردن با انگشت در هوا را می توان برای تاکید بر کلام استفاده کرد اما معمولا نشانه رفتن مخاطب با انگشت اشاره در سخنرانی ها و تعاملات روزمره توصیه نمی شود.

حرکات پا در زبان بدن

علاه بر اینکه محتوای سخنرانی خود را آماده کرده اید و روی حالت های چهره و حرکات دست تسلط پیدا کردید، باید نقش پاهای تان را هم در یک ارائه موفق جدی بگیرید. اگر قرار است روی سن سخنرانی کنید یکجا نایستید و تا جایی که فضای صحنه به شما اجازه می دهد حرکت کنید تا یکنواختی و خستگی سراغ مخاطبان شما نرود. گاهی اوقات هم بایستید چرا که حرکت بیش از حد هم می تواند باعث سرگیجه مخاطبان شود. هم در حرکت هم در ایستادن تعادل را نگه دارید و آن قدر یکجا نایستید که مخاطب فکر کند شما خشک تان زده است و ترس قدرت جابه جایی را از شما گرفته است.

وقتی هم یک جا می ایستید پاهای تان را جفت نکنید و آن ها را اندازه عرض شانه باز نگه دارید. روی هم انداختن پاها در حالت ایستاده نشان می دهد که گوینده مضطرب است و نشان دادن این حالت از بدن روی صحنه و در موقعیتی که شما بالاتر از مخاطب تان قرار گرفته اید حس عدم اطمینان را به حضار منتقل می کند و سخنرانی شما را بسیار تحت تاثیر قرار می دهد.

حرکات بدن

لازم نیست حتما یک سخنران حرفه ای باشید یا استاد فن بیان تا پیام های زبان بدن را تشخیص دهید. اگر کسی موقع حرف زدن با شما مشغول بازی با تلفن همراه یا مرتب کردن برگه های روی میزش باشد به سادگی متوجه می شوید که مخاطب به شما توجه ندارد و ارتباط موثر برقرار نشده است.

چرا زبان بدن زودتر از هر چیز دیگری اثر می گذارد؟

اگر دقت کرده باشید، در مهمانی ها یا مراسم مختلف، اولین پیام ها با افراد جدید، از طریق زبان بدن رد و بدل می شود.
فرض کنید می خواهید با فردی ارتباط برقرار کنید، ابتدا به زبان بدن او توجه می کنید، به طرز ایستادن او و حالات چهره اش دقت می کنید که آیا عصبانی است یا خوشحال، تازه آن موقع است که سپس تصمیم می گیرید که چطور جلو بروید و ارتباط را شروع کنید.
مثلاً این که اگر از حالت چهره او متوجه شدید که خوشحال است، تصمیم می گیرید گفتگو را به سمتی ببرید که حرف های خوشحال کننده یا انرژی زا بزنید.
برعکس، اگر متوجه شدید که او آدم جدی و عصبانی است احتمالاً در استفاده از طنز در گفتگو کمی حساس تر می شوید و گفتگو را رسمی تر ادامه می دهید.

البته باید به این نکته هم توجه کنیم که یادگیری زبان بدن باعث می شود که بتوانیم در رفتار خودمان هم دقیق تر شویم.