ضرب المثل اگر خیلی باسوادی برو خط پیشانی خودت را بخوان
زمینه پیدایش
روزی مرد نادانی به همراه الاغش که خورجین سنگینی بر پشتش بسته بود به قصد فروش کالایش به طرف شهر دیگری حرکت کرد. چند ساعتی از حرکت آنها گذشته بود که خورشید کم کم به وسط آسمان رسید و هوا خیلی گرم شد. مرد خسته و تشنه شد ، در حالیکه خودش و الاغش به شدت عرق می ریختند تا اینکه به محل مناسبی که هم درختی بود تا از سایه ی آن استفاده کند و هم چشمه ی آبی بود تا تشنگیش را برطرف کند رسید.
مرد تصمیم گرفت برای اینکه الاغ بیچاره خستگی اش در برود بار سنگینی که بر روی دوش الاغ بود را روی زمین بگذارد تا حیوان بیچاره هم ساعتی استراحت کند. اما هرچه تلاش کرد ، دید بار سنگین تر از آن است که تنهایی بتواند تکانش دهد.
کمی که گذشت پیرمرد فقیر و بیچاره ای با لباس های کهنه وصله دار از آن محلّ می گذشت. مرد جلو رفت و سلام و علیک کرد و گفت : پدرجان می توانی به من کمک کنی؟ بار این حیوان بسیار زیاد است و من می خواهم بارش را روی زمین بگذارم تا کمی خستگی در کند. پیرمرد کمک کرد و سر خورجین را گرفت و با کمک مرد خورجین سنگین را از دوش الاغ برداشتند. الاغ سریع رفت و گوشه ای شروع به چریدن کرد.
صاحب الاغ از پیرمرد تشکر کرد و گفت : دست شما درد نکند. این خورجین خیلی سنگین بود. نمی توانستم به تنهایی آن را بردارم. پیرمرد لبخندی زد و گفت : آره سنگین بود ، مگر چه چیزی در خورجین ریخته ای؟
مرد گفت : یک طرف خورجین را پر از ظرف مسی کرده ام و طرف دیگرش هم قوه سنگ ریخته ام تا تعادل داشته باشد و حیوان بتواند راه برود.
پیرمرد فقیر خنده اش گرفت. گفت : راست می گویی؟ تو یک طرف قلوه سنگ ریختی یک طرف ظرف مسی! مرد گفت : بله ، وگرنه چه جوری می توانم تعادلش را نگه دارم؟
پیرمرد فقیر گفت : خوب مرد حسابی چرا ظرف ها را تقسیم نکردی؟ نصفش این طرف خورجین و نصفی دیگر آن طرف؟ تعادلش هم حفظ می شد آن وقت می توانی قلوه سنگ ها را خالی کنی و دور بریزی. اصلاً بار خورجینت کم تر می شود و الاغ بیچاره تندتر راه می رود.
صاحب الاغ گفت : راست می گویی ، چرا تا حالا به ذهن خودم نرسیده بود. و بعد به کمک پیرمرد تمام قلوه سنگ هایی که در خورجین ریخته بود را خالی کرد و به جایش ظرف های مسی را دو قسمت کرد تا تعادل بار هم حفظ شود. کارشان که تمام شد مرد صاحب الاغ گفت : پیرمرد تو که به نظر آدم باهوش و دنیادیده ای می آیی پس چرا به این شکل ، با فقر و فلاکت زندگی می کنی؟
پیرمرد فقیر گفت : من هم زمانی مثل تو بودم و مقداری دارایی داشتم و با آن دادوستد می کردم ، ولی کارم حساب و کتاب درستی نداشت. همین هم باعث ورشکستگی و فلاکت من شد. بر پیشانی من فقر نوشته شده. مرد گفت : یعنی چی؟ واقعاً تو یک روزی صاحب دادوستد بودی ولی نتوانستی آن را حفظ کنی و دارایی ات را از دست دادی؟ مرد خشمگین شد و گفت : بلند شو و کمک کن تا قلوه سنگ ها را بار خورجین الاغم بکنم.
پیرمرد با تعجب او را نگاه کرد و گفت : برای چی؟ مگه چی شده؟ مرد در پاسخ گفت : تو اگر آدم دانایی بودی و سر از حساب و کتاب درمی آوردی ، می بایست خطی که روی پیشانی ات نوشته بود می خواندی و به موقع آن را تغییر می دادی تا به این روز فقر و بیچارگی نیفتی.
پیرمرد حیرت زده رفتار مرد را نگاهی کرد ، که چگونه قلوه سنگ ها را در یک طرف خورجین و در طرف دیگر خورجین ظرف های مسی را ریخت. پیرمرد چون هیچ حرفی برای گفتن نداشت سکوت کرد و بدون اینکه خداحافظی کند به مسیر خودش ادامه داد.
کاربرد ضرب المثل اگر خیلی باسوادی برو خط پیشانی خودت را بخوان
در مورد افرادی به کار می رود که به دیگران پند و اندرز بیهوده می دهند.
توضیح درباره پند دادن
یکی از مهم ترین شیوه های تربیتی و آگاهی¬بخشی به دیگران استفاده از روش پند و نصیحت است.
اگر بستر و زمینه مناسبی برای پند و نصیحت فراهم باشد قطعا پند و نصیحت تاثیر فوق¬العاده ای در بهبود رفتار دارد.
اما شیوه¬ی پند و نصیحت ِصرف، در همه جا و هر شرایطی نه تنها کارایی ندارد ، چه بسا کاری عبث و بیهوده هم محسوب شود.
گاهی جهل و نادانی برخی افراد آنچنان زیاد است که گویی وی در خواب است بنابراین در چنین حالتی سخن¬گفتن با او و پند دادن وی به هیچ روی کار عاقلانه¬ای نیست، زیرا کسی که خواب است اول باید بیدار شود و کسی که خوابیده است با پند و نصیحت بیدار نمی¬شود، او نیاز به تکانه¬ای دارد تا اول از خواب بیدار شود.سپس بتوان با او حرف زد و احیانا اثر کلام را در او دید.
به همین جهت مربی و معلم باید بدانند که در هر جایی و هر شرایطی نباید روش پند و نصیحت به کار گیرند. زیرا گاهی این شیوه همانند کاشتن بذر در شوره¬زار است که کاری عبث و بیهوده است.به قول
مولوی:
پند گفتن با جهول خوابناک تخم افکندن بود در شوره خاک
بنابراین نخست باید برای بیدار کردن خفته اندیشه¬ای کرد و سپس او را پند داد.
آشنایی با ضرب المثل همین بخشیدن ها مرا به این روز انداخته
