در سراسر شهر بزرگ تهران جاذبه های تاریخی بی شماری وجود دارند که لذت سفر را برای شما دوچندان می کنند. حتما تا به حال نام باغ موزه نگارستان تهران به گوش تان خورده یا اگر به تهران سفر کرده باشید تعریفش را از تهرانی ها زیاد شنیده اید. باغ موزه نگارستان تهران نمونه بارز از باغ موزه هنر ایرانی به شمار می رود که در حال حاضر به عنوان یک جاذبه تاریخی و تفریحی محبوبیت زیادی نزد گردشگران دارد.
این باغ جزو یادگاری های ارزشمند عهد قاجار در تهران است که به لطف معماری و جاذبه هایش یکی از بهترین مکان های دیدنی در تهران محسوب می شود. این بنای تاریخی در تهران به سبک عمارت کلاه فرنگی طراحی شده و دارای تالارهای باشکوه، باغی زیبا با فضای سرسبز، کتابخانه، کافه و رستوران و دیگر آثار ارزشمند است. باغ موزه نگارستان به محلی برای قرارها و گپ های دوستانه در آخر هفته تبدیل شده است.
علت نامگذاری باغ موزه نگارستان
علت نامگذاری این بنای تاریخی ارزشمند برای این است که در یکی از اتاق ها تعداد زیادی تابلوهای نقاشی وجود دارد که اغلب آن ها پرتره هستند. این نقاشی های زیبا و چشم نواز، هنر دست هنرمندانی همچون میرزا جانی نقاش، میرزا بابا نقاش و عبدالله خان نقاش باشی است. همچنین باید بدانید چندین سال قبل ساختمان دانشسرای عالی پیشین، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این باغ فعالیت می کردند. برای این است که این مجموعه به همان اندازه که باغی است زیبا، موزه ای است از آثار نفیس تاریخی و هنری.
معرفی باغ نگارستان میدان بهارستان
یکی از جاهای باصفا و آرام بخشی که در شهر تهران وجود دارد، باغ نگارستان است؛ جایی که با گذراندن ساعتی در آن، از شلوغی های پایتخت و آلودگی هوا دور می شوید و از سرسبزی و زیبایی آن لذت می برید. این باغ که در زمان خود از عظمت و اهمیت بالایی برخوردار بود، در دوره قاجار و به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. وی یکی از شاهان دودمان قاجار بود که قصرها و باغ های باشکوه متعددی در تهران بنا کرد. باغ گلشن، قصر ماه، قصر فیروزه، قصر زر، قصر آبگینه، قصر زمرد و باغ و قصر نگارستان از جمله آن ها است.
باغ نگارستان باغی متعلق به عهد قاجار محسوب می شود که در زمان فتحعلی شاه احداث شده است
باغ نگارستان از مهم ترین و بزرگ ترین باغ های قاجاری محسوب می شود که در سال های ۱۲۲۸-۱۲۲۲ هجری قمری با هدف ايجاد يک مرکز ييلاقی-حکومتی در خارج از دارالخلافه تهران ساخته شد. اين قصر باغ در روزگار اوليه خود دارای وسعت زيادی بود و به دلیل حوادث سیاسی مهمی که در قرن ۱۳ هجری قمری روی داد، به ویژه قتل منشی و وزیر بزرگ و کاردان این دوره میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
موقعیت تاریخی باغ نگارستان
این باغ که اکنون از وسعت آن کاسته شده است، در گذشته خارج از حصار شاه طهماسبی قرار داشت و از سال ۱۲۸۵ هجری قمری و با گسترش شهر تهران در عهد ناصری جزو محدوده دارالخلافه قرار گرفت. این باغ از شرق به امتداد خیابان دروازه شمیران و اصطبل اعتمادالسلطنه، از غرب به اراضی جلال الملک و از جنوب به دو باغچه جلال الملک و صنیع الملک منتهی می شد. آمده است که در زمان صدارت میرزا آقاسی تغییراتی در محدوده باغ صورت گرفت؛ به گونه ای که علاوه بر حصار اصلی باغ، حصار دومی ساخته شد که از سمت شرق به پیاده روی دانشسرا، از غرب به پیاده روی غربی سازمان بودجه و برنامه کشور، از سوی شمال به خیابان شریعتمدار رفیع و از جنوب نرسیده به پیاده روی جنوبی خیابان کمال الملک محدود بود. قسمتی از این حصار تا سال ۱۳۱۲ شمسی وجود داشت.
معماری بناهای باغ نگارستان
باغ نگارستان در طی زمان در معرض تخريب های بسياری قرار گرفته است. وسعت اولیه آن ۴۳,۲۰۰ متر مربع بود که در حال حاضر ۱۱,۴۶۹ مترمربع از آن باقی مانده است. در منابع آمده است:
سردر اصلی باغ در در قسمت جنوبی آن قرار داشت و دارای دو طبقه بود. در طبقه بالا سه اتاق و در طبقه پایین دو اطاق ساخته شده بود. چون از این سردر می گذشتیم، خیابانی شمالی جنوبی آن سردر را به داخل باغ می پیوست. در حاشیه این خیابان و در طول آن اتاق های متعددی وجود داشت که دارای گچ بری های بسیار چشمگیر بودند. چون به مرکز باغ می رسیدیم بناهای اصلی این قصر در آن جا بود و مشهورترین این بناها، عمارت حوض خانه است که نام دلگشا داشت و آن را درست در وسط این باغ ساخته اند. در همین ساختمان است آن تالار سلام پادشاهی که در دو طرف آن پرده نقاشی مجلس سلام جلوه گری می کرد.
در اين قصر باغ عمارت ها و تالارهای باشکوهی چون عمارت دلگشا، تالار سلام، تالار قلمدان و چندين حوض خانه بر پا شده بود. در سمت شمال این قصر تالار سلام به همراه اتاق هایی جای داشته و به مراسم های رسمی اختصاص داشته است. دیوارهای این تالار مزین به نقاشی شاه، شاهزادگان، بزرگان، امرا، سفرا و حکام بوده است.
در وسط باغ حیات خلوت و ساختمان های یک طبقه، در قسمت جنوبی حیات تالار مصور و در جبهه شمال غربی نیز حمامی با ستون های سنگی حجاری شده و منقش با سنگ های مرمر قرار داشت که گفته می شود قائم مقام فراهانی در این حمام به قتل رسید. این حمام سرسره نامیده می شد. کشیک خانه و محل سکونت نگهبانان و خدمه نیز در ورودی باغ واقع بود. تنها بنای قاجاری باقی مانده از باغ نگارستان حوض خانه است که اکنون به موزه هنرهای ملی تبدیل شده است
آنچه که امروزه به عنوان باغ نگارستان شناخته می شود، ساختمان های دانشسرای عالی است که شامل کتاب خانه، فضاهای آموزشی، اداری و فضای سبز است. تنها بنای قاجاری باقی مانده از این باغ، حوض خانه است که در جنوب محوطه و تحت اختیار معاونت راهبردی سازمان برنامه و بودجه قرار دارد و در محدوده ساختمان های وزارت فرهنگ و ارشاد واقع شده است. این حوض خانه به موزه هنرهای ملی تبدیل شده است و در آن نقاشی های باارزشی از هنرمندان معاصر نگهداری می شود.
نقاشی های ارزشمند باغ نگارستان
بر دیوارها و تالارهای باغ نگارستان نقاشی های متعددی وجود داشته است و دلیل نام گذاری این باغ نیز وجود همین نقاشی ها است. فتحعلی شاه نیز به نقاشی های شاهانه و چشم گیر علاقه داشت؛ بنابراین دستور داد نقاشان تصویرش را در لباس های زربفت و مزین به گوهرهای گران قیمت ترسیم کنند.
یکی از تصاویر ارزشمند و مهم باغ نگارستان نقاشی صف سلام فتحعلی شاه است که در تالار سلام قرار داشت. وجود این تصویر نشان دهنده آن است که نگارستان از باغ ها و قصرهای شاهی قاجاریان بوده است. از این نقاشی به دستور مظفرالدین شاه تابلویی به همان اندازه توسط مصورالملک کشیده و در وزارت خارجه وقت نصب شد.
گفته می شود محمد حسن خان، شاگرد آقا صادق از نقاشان دوره کریم خان زند خالق شمایل های این باغ است. معماران و نقاشان دیگری همچون عبدالله خان معمار باشی و نقاش باشی و آقاجان اصفهانی از جمله کسانی هستند که در ساخت باغ نگارستان شرکت داشتند.
مجموعه بناها و دیدنی های باغ موزه نگارستان
از دیدنی های موجود در باغ موزه نگارستان تهران می توان موارد زیر را نام برد:
- موزه ی مکتب خانه ی کمال الملک:شما در این موزه می توانید به تماشای بیش از 130 اثر نقاشی از آثار استاد کمال الملک و شاگردانش را به تماشا بنشینید.
- تالار اسفرجانی:پس از اینکه موزه ی مکتب خانه ی کمال الملک را دیدید، می توانید از تالار اسفرجانی دیدن کنید. در بازدید این تالار می توانید هجده اثر معرق سوخت اهدایی استاد اسفرجانی را ببینید و هم زمان از دیدن فضای تالار که بسیار دیدنی و زیبا است لذت ببرید.
- تالار مجموعه ملک الشعرای بهار:این تالار محلی است که با مراجعه به آن می توانید دست نوشته ها، کتاب ها، تصاویر و اسناد دیجیتالی از این شاعر عالی قدر سرزمین مان دیدین کنید.
- تالار جهانگیر ارجمند:نتیجه نیم قرن زحمات استاد جهانگیر ارجمند را در این سال خواهید دید. مجسمه های کوچکی از معروف ترین افراد کشورمان و برخی چهره ها از افراد اهل سیاست خارجی را خواهید یافت.
- تالار منیر فرمانیان:آثار مدرن این هنرمند که مرکب از اشکال هندسی، آینه کاری، و نقش مایه ها و نقاشی پشت شیشه هستند، در به نام ترین مراکز هنری جهان، موزه های متروپولیتن و گوگنهام نیویورک، و موزه هنر مدرن نمایش داده شده است.
در این باغ زیبا و تاریخی چندین عمارت وجود دارد که امروزه به موزه تبدیل شده اند و گردشگران زیادی به بازدید از آن ها اقدام می کنند. هرکدام از این ساختمان ها روایت های مختلفی از تاریخ را بازگو می کنند. در این بخش از مقاله می خواهیم با مجموعه بناهایی که در باغ نگارستان وجود دارند و می توان از آن ها بازدید کرد آشنا شویم.
کتابخانه باغ نگارستان
یکی از ساختمان های دانشسرای عالی باغ نگارستان، بنای کتابخانه آن می باشد که در بخش شمال شرقی این باغ زیبا جای گرفته است. معماری روسی به نام نیکولای مارکوف این ساختمان را در سال 1315 به عنوان یکی از بخش های مجموعه آموزشی ساخت. این عمارت در حد فاصل سال های 1320 ال 1330 هجری توسعه داده شد و قسمت شمالی را به این عمارت اضافه کردند. شاید جالب باشد بدانید، پروین اعتصامی شاعر معاصر کشور در این کتابخانه به کتابداری مشغول بود.
سردیس فردوسی در میان باغ نگارستان
در میان این باغ زیبا و در بخش محوطه دانشکده ادبیات دانشرای عالی سردیسی از شاعر معروف ایرانی به نام فردوسی وجود دارد که حدود 410 نفر از دانشجویان مقیم فرانسه در سال 1313 هجری شمسی جهت شرکت در کنگره بین المللی فردوسی بر آن شدند که سردیس این شاعر بزرگ ایرانی را بسازند. بدین منظور هر یک از آن ها 20 الی 100 فرانک را هدیه کردند که جمعا حدود 15 هزار فرانک را کنار گذاشتند. اما این مبلغ برای ساخت چنین سردیسی کافی نبود و در نهایت مجسمه ساز مشهور فرانسوی به نام لورنزی ساخت این مجسمه را عهده دار شد. این سردیس زیبایی که امروزه در باغ نگارستان مشاهده می کنید نتیجه کار وی می باشد که به زیبایی در میان فضای زیبای باغ قرار گرفته است.
نماد حافظیه شیراز در باغ نگارستان
زمانی که از در ورودی وارد این باغ زیبا می شوید و چشمی در اطراف می چرخانید، نخستین چیزی که در میان این باغ سرسبز چشمتان را به خود خیره می کند، نمادی است از حافظیه شیراز که در باغ نگارستان قرار داده شده است. یک میز به همراه چند صندلی در آن قرار داده شده و گردشگرانی که به کافه مجموعه نگارستان مراجعه کنند می توانند در آن بنشینند و از فضای زیبای باغ لذت ببرند و ساعاتی را به گپ و گفتگو در کنار یک دیگر به خوشی سپری کنند.
تصاویر مردم نگاری
یکی از بخش های این باغ موزه متعلق به تصاویر مردم نگاری است که محمود روح الامینی یکی از استادان جامعه شناسی دانشگاه تهران آن ها را تهیه کرده بود. تصاویر تماما سیاه سفید هستند و تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت گندم را به تصویر کشیده و از دید مطالعات مردم شناسی دارای اهمیت ویژه ای هستند. همسر وی که پروین مقدم نام دارد در سال 1390 آن ها را به باغ موزه نگارستان دانشگاه تهران هدیه کرد.
نمایشگاه فرش ها و نقره های قلم زنی
هنرمندی اراکی به نام غلامعلی ملول آثار هنری زیبایی از مجموعه نقره های ارزشمند را به موزه باغ نگارستان اهدا نموده است. این آثار هنری زیبا و ارزشمند 125 قطعه از نقره های قلم زنی استان اصفهان می باشند. وزن این قطعات نقره به حدود 19 هزار مثقال می رسند که تقریبا می توان آن را برابر با 80 کیلوگرم دانست. قدمت آن ها نیز به دوره قاجار می رسد. آثار ارزشمند اهدایی غلامعلی ملول به باغ موزه نگارستان تنها نقره های قلم زنی نبوده و تعداد 13 قطعه فرش ایرانی که قدمت آن ها نیز مربوط به دوره قاجار می باشد و در شهرهایی همچون اصفهان، اراک و کرمان بافته شده اند نیز می باشند.
اتاق کاشی های موزه نگارستان
در ساخت باغ نگارستان تزئینات متعددی از کاشی کاری های زیبا به کار رفته بود که در طی تخریب برخی از بناها، این تزئینات تخریب شدند و تصمیم بر آن شد که اتاقی را اختصاص دهند و تزئینات معماری این بنا را به نمایش بگذارند. می توانید با مراجعه به این بخش از باغ موزه کاشی ها و دیگر تزئینات به کار رفته را مشاهده کنید.
مجموعه نقاشی های فتح الله عباد
یکی از استادان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، مجموعه ای از تابلوهای نقاشی ارزشمند خود را به باغ موزه نگارستان اهدا نموده و جهت نمایش قرار داده شده اند. مجموعه این آثار ارزشمند تعداد 30 تابلو می باشند. جالب است بدانید که این تابلوها پیش از آن که در باغ نگارستان قرار داده شوند، در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران قرار داشتند و پس از مدتی خانم نادره حاجیان که خواهرزاده فتح الله قباد بود، توسط کمک های مالی ایشان، به این باغ منتقل شدند تا از آن ها نگهداری به عمل آید و مورد مرمت قرار گیرند. خواهر مرحوم ایشان، بانو شریف عباد، منزل مسکونی برادرش را وقف دانشگاه تهران نمود.
امکانات کافه و رستوران روحی در باغ نگارستان
گردش در میان باغ سرسبز نگارستان و بازدید از موزه های داخل آن و آشنایی با گوشه ای از دوران قاجار می تواند گردشی لذت بخش در میان یکی از معروف ترین دیدنی های تهران باشد. کافه و رستورانی در این باغ به نام کافه و رستوران روحی وجود دارد و بهتر است با میل کردن یک نوشیدنی گرم یا سرد دلچسب و یا غذایی خوش طعم این گردش و تفریح را کمی لذت بخش تر کنید. یکی از میزهای این کافه در میان نماد حافظیه شیراز قرار دارد که جایگاه بسیار دنج و آرامی می باشد.
ساعت کاری کافه و رستوران روحی باغ موزه نگارستان
ساعت کاری کافه و رستوران روحی که در باغ نگارستان قرار دارد، از ساعت 12 ظهر تا 17 بعد از ظهر آماده خدمت رسانی به گردشگران می باشد. گردشگران می توانند در این بازه زمانی به کافه و رستوران مجموعه مراجعه کنند و میان وعده و یا غذای مورد علاقه خود را سفارش دهند و میل کنند. اگر به بازدید از جاذبه های تاریخی بیشتری علاقه مند هستید، می توانید کمی بالاتر از میدان بهارستان به سمت محله دروازه شمیران حرکت کنید و از عمارت فخروالدوله که امروزه از آن به عنوان خانه مداحان استفاده می شود، دیدن کنید.
چگونه به موزه ی باغ نگارستان برویم؟
برای رسیدن به موزه ی باغ نگارستان می توانید با ماشین شخصی به طرف میدان بهارستان حرکت کنید و سپس به انتهای خیابان دانشسرا بروید و بعد در خیابان شریعت مداری به باغ نگارستان برسید. اگر با مترو به طرف این موزه می روید باید در میدان بهارستان از قطار پیاده شوید و اگر تمایل به استفاده از اتوبوس های عمومی دارید با استفاده از اتوبوس های میدان بهارستان به راحتی به موزه میرسید. آخرین راه نیز استفاده از تاکسی های اینترنتی است که باید با دقت مقصد را روی مختصاتش مشخص کنید؛ اما ساده ترین و راحت ترین راه همان استفاده از مترو است تا در شلوغی های ترافیک تهران گیر نکنید.
آشنایی با کاخ سعد آباد تهران
