سامرا شهری مذهبی در کشور عراق، در کرانه رود دجله و در 124 کیلومتری شهر بغداد واقع شده است که جاذبه های گردشگری بسیاری همچون حرم عسکریین و مسجد بزرگ را درون خود جای می دهد. این شهر در بین مسلمانان و دوست داران اهل بیت، دلیل وجود حرم عسکریین و مزار اهل بیت، از دیرباز مورد احترام واقع می شود. زائرین این شهر و گردشگران تور عراق در بازدید از دیدنی های سامرا می توانند به تماشایِ آثار تاریخی و مذهبی این دیار همچون حرم عسکریین بروند و از معماری بی نظیر آن دیدن کنند. این بنا محل دفن امام هادی (ع) و فرزندش امام حسن عسگری است که به همراه نرجس خاتون (همسر ایشان) و مادر امام زمان (عج) در یک مکان به خاک سپرده شدند.
حرم عسکریین، آرامگاه علی بن محمد امام دهم و حسن عسکری امام یازدهم شیعیان در سامرای عراق است. همچنین نرجس خاتون، مادر حجت بن الحسن، و حکیمه خاتون دختر محمد تقی (امام نهم شیعیان) و خواهر علی بن محمد (امام دهم شیعیان) و عده ای دیگر نیز در حرم عسکریین بخاک سپرده شده اند. سرداب غیبت (طبق باور شیعیان محل آغاز غیبت حجت بن الحسن) نیز در ضلع غربی حرم سامرا واقع است.
تاریخچهٔ حرم عسکریین
شیعه و سنی هر دو بر این باور اند که علی نقی در خانهٔ خود دفن شد. این منزل در محله ای به نام عسکر المعتصم واقع بود. از تاریخچه این بنا تا سال ۳۳۳ ه.ق اطلاعاتی ثبت نشده است و تنها سماوی در شعری، از بنا شدن گنبدی بر حرم عسکریین توسط ناصرالدوله حمدانی گزارش می کند. پس از آن در سال ۳۳۷ ه.ق، معزالدوله دیلمی صندوقچه ای چوبی را بر روی قبور حرم عسکریین قرار داد و پس از او برادرش در سال ۲۶۸ ه.ق گنبد و بارگاه حرم را بازسازی کرد و صحن را توسعه داد. ارسلان بساسیری در حدود سال ۴۵۰ ه.ق بارگاهی دیگر در حرم عسکرین بنانهاد. این بنا در سال ۶۴۰ ه.ق در آتش سوزی از بین رفت و به دستور مستنصر عباسی، همچون بنای سابق بازسازی شد. این بنا مجدد در سال ۱۱۰۶ ه.ق دچار آتش سوزی شد و به دستور سلطان حسین صفوی، تعمیر و بازسازی شد. در این دوره ضریحی در ایران طراحی شد و بر این قبور نصب گردید. در سال ۱۲۰۰ ه.ق به دستور احمدخان دنبلی -حاکم آذربایجان- حرم عسکرین با الگو قرار دادن نقشه حرم امام علی در نجف مورد بازسازی قرار گرفت. این بازسازی با مرگ احمدخان ناتمام باقی ماند تا فرزندش حسینقلی خان به اتمام آن اهتمام کرد. در این دوره بر مزار حکیمه خاتون و نرجس خاتون ضریحی قرار گرفت. در عصر قاجار، بر اساس وصیت امیرکبیر، ثلث اموالش را برای بازسازی حرم عسکرین استفاده کردند. در این بازسازی، گنبد طلاکاری شد و ایوان و صحن تعمیر شدند. در اوایل قرن چهاردهم هجری، حرم و رواق ها آینه کاری شدند و ساعتی بزرگ بر درب قبله نصب شد. در سال ۱۳۸۰ ه.ق با تلاش های علی اصفهانی کهربایی -از تجار کربلا- ضریحی از نقره بر این آستان قرار گرفت. این بارگاه در ۲۳ محرم ۱۴۲۷ ه.ق توسط گروهی سلفی منتسب به القاعده، حرم عسکرین را بمب گذاری کردند و بر اثر این انفجار، گنبد و بخش هایی از بنای حرم، از بین رفت.
موقعیت و جایگاه حرم عسکریین
حرم عسکریین(ع) آرامگاه دو تن از امامان شیعه و از زیارت گاه های شیعیان در کشور عراق است. این حرم در شهر سامرا (شهری در ۱۲۰ کیلومتری شمال بغداد) واقع است.در روایات شیعه به زیارت مرقد امامان سفارش شده است.هر ساله شیعیان بسیاری از مناطق مختلف جهان قبر امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) را در سامرا زیارت می کنند.
تخریب در حمله تروریستی حرم عسکریین
حرم عسکریین در سال های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ش در عملیات های تروریستی گروه های تکفیری منفجر شد که به تخریب آن انجامید. این اقدام واکنش مراجع تقلید و شیعیان را در مناطق مختلف جهان در پی داشت. در این بمب گذاری، گنبد حرم با پوشش آجری و طلاکاریش و همچنین تزئینات کاشی کاری در دیوارهای آن، فرو ریخت اما پایه های گنبد، بدنه اصلی و دیوارها، سالم باقی ماند.. ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران طی سال های ۱۳۸۹ش تا ۱۳۹۴ش حرم را بازسازی کرد. در این بازسازی گنبد حرم با بیش از ۲۳ هزار خشت، طلاکاری شد. همچنین، ساخت ضریح جدید آن زیر نظر سید جواد شهرستانی نماینده آیت الله سیستانی در ایران انجام شد.
معماری و ساختمان حرم عسکریین
حرم عسکریین از بخش های مختلفی تشکیل شده است برخی از آنها عبارتند از:
- گنبد: گنبد حرم عسکریین یک هزار و ۲۰۰ متر مربع مساحت دارد و بزرگترین گنبد حرم های امامان شیعه است.
- گلدسته ها: در دو طرف گنبد، دو گلدسته قرار دارد که قسمت های بالای آنها طلاکاری شده است.
- ضریح: در ساخت ضریح چهار هزار و ۵۰۰ کیلو نقره، ۷۰ کیلو طلا استفاده شده است.
- صحن: حرم عسکریین یک صحن دارد که از ادغام صحن امامین به مساحت ۷۸ متر طول و ۷۷ متر عرض، صحن مصلی به طول ۵۰ متر و عرض ۴۰ متر و صحن الغیبه ۶۴ متر طول و ۶۱/۵ متر عرض تشکیل شده است.
مدفونان حرم عسکریین
به گفته ذبیح الله محلاتی در کتاب مآثر الکبراء فی تاریخ سامراء در حرم عسکریین، قبور نرجس مادر حضرت مهدی(عج)، حکیمه دختر امام جواد(ع)، مادر امام عسکری(ع)، حسین بن علی الهادی، برادر امام عسکری(ع)، جعفر کذاب و ابوهاشم جعفری از نواده های جعفر طیار نیز قرار دارد. سمانه مغربیه مادر امام هادی(ع)، احمدخان دنبلی (درگذشت ۱۲۰۰ق) و فرزندش حسینقلی خان دنبلی و آقارضا همدانی (درگذشت ۱۳۲۲ق) از شاگردان میرزای شیرازی در سامرا در این حرم مدفونند.
آشنایی با حرم کاظمین در عراق
