ساخت بنای کلیسا در سال ۱۸۸۳ به دستور الکساندر سوم، به عنوان یادبودی برای پدرش، تزار الکساندر دوم و در محل ترور او شروع شد. تزار الکساندر دوم همان کسی بود که در سال ۱۸۶۱ قانون منع رعیت داری در روسیه را تصویب کرد. روند پیشرفت کار قدری کند بود و سرانجام در سال ۱۹۰۷ و در دوره ی نیکلاس دوم ساخت کلیسا به اتمام رسید. هزینه ساخت این کلیسا به طور کامل از طرف خانواده ی سلطنتی و با حمایت چند سرمایه دار خصوصی تأمین شد.
معماری “کلیسای ناجی خون ریخته شده” با معماری سایر بناهای سنت پترزبورگ متفاوت است. معماری شهری غالباً در سبک باروک و نئوکلاسیک است، اما سبک روسی متعلق به قرون وسطی کاملاً در معماری این کلیسا مشهود است. شاید سبک معماری و نقش و نگارهای این کلیسا شما را بیشتر به یاد مسکو و کلیسای سنت باسیل بیاندازد تا چیز دیگری.
کلیسای ناجی خون ریخته شده دارای ۷۵۰۰ مترمربع موزاییک است، که بعد از کلیسای جامع سنت لوئیس با ۷۷۰۰ مترمربع، بیشترین میزان موزاییک در دنیا را داراست. ورودی کلیسا توسط بزرگ ترین معماران روسی آن زمان، ویکتور واسنتسف، میخائیل نستروف، و میخائیل وروبل ساخته شد. این سه تن حتی از معمار اصلی کلیسا، آلفرد الکساندرویچ شناخته شده تر بودند. دیوارها و سقف داخلی کلیسا با استفاده از موزاییک های فوق العاده زیبا کاملاً پوشیده شده است. تصاویر اصلی روی موزاییک ها متعلق به کتاب مقدس اند، البته با ریزه کاری ها و پیچیدگی های چشم نواز.
در جریان انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، کلیسا مورد چپاول قرار گرفت و نمای داخلی آن به شدت آسیب دید. دولت شوروی در اوایل سال ۱۹۳۰ کلیسا را تعطیل کرد. در جریان جنگ جهانی دوم، و در روزهای تلخ “محاصره سنت پترزبورگ” توسط ارتش نازی آلمان، از این کلیسا به عنوان محلی برای جمع آوری اجساد کسانی که در جنگ، و یا از شدت گرسنگی و بیماری کشته شده بودند استفاده می شد. بعد از اتمام جنگ از کلیسای ناجی خون ریخته شده به عنوان انبار سبزیجات استفاده شد که موجب پیدایش لقب طعنه آمیز “ناجی سیب زمینی ها” شد.
در جولای سال ۱۹۷۰، مدیریت “ناجی خون ریخته شده” به کلیسای جامع سنت ایزاک واگذار شد و مرمت آن آغاز شد. سرانجام بعد از ۲۷ سال بازسازی، و در آگوست سال ۱۹۹۷ این کلیسا مجدداً بازگشایی شد، اما نه به عنوان مکانی برای عبادت؛ کلیسای ناجی خون ریخته شده به موزه ای از موزاییک های زیبا تبدیل شده بود.
چرا کلیسای ناجی در خون؟
- این کلیسا از نمادهای شهر سن پترزبورگ به حساب می آید.
- یکی از محبوب ترین و پربازدیدترین جاذبه های شهر سن پترزبورگ است.
- کلیسای ناجی در خون معماری بسیار زیبا و خیره کننده ای در داخل و خارج خود دارد.
- بزرگترین مجموعه موزاییکی کشور روسیه و یکی از بزرگترین ها در دنیا را در این کلیسا خواهید دید.
تاریخچه و ساخت کلیسای ناجی در خون | سرآغاز کلیسا
در تاریخ 13 مارس سال 1881 میلادی، کالسکه تزار وقت روسیه، الکساندر دوم در حال عبور از کنار کانال گریبایدوف بود که به ناگاه نارنجکی در کنار کالسکه سلطنتی منفجر شد. این انفجار تنها باعث شد تا الکساندر دوم از دلیجان خود به بیرون پرتاب شود اما هیچ آسیبی نبیند. او که خشمگین از این واقعه بود، برخاست و با صدای بلند و تحکم آمیز مهاجمان را خطاب قرار داد و درست در همین وقت، یکی دیگر از مخالفان وی، نارنجک دیگری به سوی او پرتاب کرد که منجر به جراحات جدی در تزار روسیه شد. اطرافیان الکساندر دوم، او را که به شدت آسیب دیده و از خونریزی شدید رنج می برد به قصر زمستانه در سن پترزبورگ انتقال دادند و ساعاتی بعد شاهد فوت او بودند.
مدتی پس از آن که الکساندر سوم به روی کار آمد و جای پدر خود بر تخت امپراتوری تکیه زد، تصمیم گرفت به یاد پدر از دست رفته اش، کلیسایی منحصر به فرد بسازد. چندی بعد تا حساب و کتاب و طراحی کلیسای مورد نظر انجام شود، مقبره ای موقت در محل حمله به تزار پیشین ایجاد کردند. احداث کلیسای مورد نظر در همان نقطه و در سال 1883 میلادی آغاز شد و ساخت آن در 1907 به پایان رسید. جالب است بدانید برای ساخت کلیسای ناجی در خون رقمی هنگفت برابر با 4500000 روبل روسیه در نظر گرفته شد و تامین هزینه های آن را خانواده سلطنتی به عهده گرفتند. البته در این میان کمک های خصوصی اشراف زادگان نیز بی تاثیر نبود.
یکی از نکات جالبی که درباره ساخت کلیسای ناجی در خون وجود دارد آن است که قرار بود کلیسا درست در محل حمله ساخته شود و بنابراین تصمیم بر آن شد که قدری عرض کانال گریبایدوف را در آن ناحیه کم کنند تا بتوان فضای بیشتری را به کلیسا اختصاص داد و محل حمله درست در بخش محراب قرار بگیرد. در ادامه نیز مقبره ای بسیار باشکوه و قیمتی برای الکساندر دوم ساخته شد که در انتهای کلیسا، بر بالای محراب قرار گرفت. این مقبره به شکل سیبوریوم، سازه ای سایبان دار و مکعب مستطیل شکل بوده که قسمت سایبان آن با چهار ستون نگه داشته می شود. مقبره تزار به سبب تزیینات مخصوص و رنگارنگش از سنگ ها، جلوه به خصوصی در میان کلیسا و در کنار سنگ فرش های عادی کف ساختمان داشت.
از حکومت جماهیر شوروی تا به حال
با انقلاب سال 1917 روسیه و فروپاشی حکومت تزاری این کشور، تحولات بسیاری روی داد که بسته شدن کلیساها تنها یکی از آن ها محسوب می شود. البته اوضاع برای کلیسای ناجی در خون قدری نا به هنجارتر بود، چرا که ابتدا مورد تعرض بسیار قرار گرفت؛ اموال و سنگ های نیمه قیمتی و قیمتی آن به تاراج رفتند و تزئینات داخلی آن به طرز ناخوشایندی نابود شدند. در نهایت دولت شوروی درهای این کلیسا را در سال 1932 به روی عموم بست.
البته خالی ماندن کلیسای ناجی در خون در این دوره همیشگی نبود و در طی جنگ جهانی دوم مدتی مورد استفاده قرار گرفت، البته نه با کاربری کلیسا بلکه این سازه زیبا به محلی برای در آغوش گرفتن جان باختگان جنگ جهانی دوم و مردم فقیر بدل شد. در واقع داستان به زمانی بر می گردد که محاصره لنینگراد، (طولانی ترین محاصره در طول تاریخ در سال 1941 میلادی توسط نیروهای آلمان نازی) رخ داد. این محاصره که 872 روز ادامه داشت، کشتگان بسیاری برجا گذاشت و البته افراد بسیاری نیز از فرط گرسنگی و بیماری جان دادند. در این زمان بود که از کلیسای ناجی در خون برای نگهداری مردگان استفاده می کردند.
کلیسای ناجی در خون، این شاهد با وقار و آرام، زخم های زیادی بر پیکر خود دید و آسیب های فراوانی را در این دوره متحمل شد. این روال پس از پایان جنگ جهانی دوم نیز ادامه داشت و ساختمان کلیسا به انبار سبزیجات تبدیل شد. در همین دوران، دیگر اثری از مقبره الکساندر دوم و سنگ های نیمه قیمتی اش باقی نمانده بود و پس از آن نام این کلیسا به کنایه در میان مردم به «ناجی در سیب زمینی ها» معروف شد.
از تخریب تا بازسازی ناجی در خون
تا سال های بعد، بی توجهی به کلیسای ناجی در خون ادامه داشت تا آن که در سال 1970 میلادی، مدیریت این ساختمان مذهبی به کلیسای جامع سنت ایزاک سپرده شد و به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت. از آن پس، کلیسای ناجی در خون با حمایت این کلیسا و با عواید حاصل از آن مورد مرمت واقع شد. البته بازسازی این کلیسا روندی طبیعی را طی نکرد و این دوره آن قدر به طول انجامید که به سوژه ای برای شوخی و طنز ساکنان سن پترزبورگ بدل شد و مردم می گفتند بازسازی این کلیسای زیبا زمانی تمام می شود که رژیم شوروی سقوط کند. در نهایت پس از 27 سال، کلیسای ناجی در خون در سال 1997 میلادی بازگشایی شد و به زودی جنبه گردشگری پیدا کرد و به عنوان یکی از زیباترین دیدنی های شهر مورد توجه قرار گرفت. جالب آن که به نوعی شوخی مردم نیز درست درآمد و در سال 1991 میلادی که بازسازی کلیسای ناجی در خون به اتمام رسید، اتفاقات مهمی در کشور روی داد که در نهایت منجر به فروپاشی حکومت شوروی شد. با وجود بازسازی ها، امروزه اگر به سراغ کلیسای ناجی در خون بروید، هنوز هم می توانید آثار جنگ جهانی دوم را بر روی دیوارهایش پیدا کنید.
یکی از جدیدترین بازسازی هایی که در کلیسای ناجی در خون صورت گرفت، بر روی یکی از بخش ها به نام دروازه های مقدس (Holy Gates) بود. در سال 2005 کلیسای جامع سنت ایزاک سن پترزبورگ بر آن شد تا این دروازه ها را که در دوره حکومت سوسیالیستی شوروی به کلی از بین رفته بود، دوباره بسازد. به این منظور بر اساس عکس ها، تصاویر و گزارش های به جا مانده، دروازه های مقدس کلیسا با تمام جزییات و میناکاری ها، طراحی و ساخته شد. ساخت و طراحی این دروازه ها بر عهده هنرمندانی به نام وی جی نیکولاسکی (V. J. Nikolsky)، اس جی گوچیتوا (S. G. Kochetova) و هنرمند میناکار معروف سولومنیکووا (Solomnikova) قرار داشت. در نهایت پایان ساخت دروازه های مقدس در تاریخ 14 مارس 2012، روز سالگرد ترور الکساندر دوم، جشن گرفته شد.
آشنایی با قلعه پیتر و پاول سن پترزبورگ در روسیه
