موزه ملک را به عنوان یکی از ارزشمندترین جاهای دیدنی تهران می شناسند که سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی زیادی است. کتابخانه و موزه ملی ملک نخستین موزه وقفی و خصوصی در ایران به شمار می رود و آثار ارزشمند و نایابی در خود دارد. کتابخانه ملک جزو 6 کتابخانه بزرگ کشور است که با موضوع نسخه های خطی در ایران شهرت پیدا کرده است. این مجموعه فرهنگی ارزشمند با بیش از 80 سال قدمت همچنان پابرجا مانده و اکنون یکی از جاذبه های فرهنگی بزرگ پایتخت به شمار می رود. در این مقاله ساعد نیوز قصد دارد به معرفی دقیق کتابخانه و موزه ملی ملک تهران بپردازد. پس با ما همراه باشید تا بزرگ ترین مجموعه فرهنگی کشور را بیشتر بشناسید.
چرا کتابخانه و موزه ملی ملک؟
- نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران است.
- بزرگترین مجموعه فرهنگی کشور و جز یکی از ارزشمندترین جاذبه های تهران به شمار می رود.
- به عنوان یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور با موضوعیت نسخه های خطی شناخته می شود.
- سه هزار سال تاریخ و فرهنگ اسلام و ایران را در خود جای داده است.
- در بافت قدیم تهران قرار دارد و گردشی متفاوت را برای تان رقم می زند.
تاریخچه کتابخانه و موزه ملی ملک
کتابخانه و موزه ملی ملک نام یک مرکز فرهنگی است که در سال 1316 توسط فردی به نام حسین آقا ملک تاسیس و وقف آستان قدس رضوی شد. این مرکز فرهنگی، نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران به شمار می رود و به عنوان یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور با موضوعیت نسخ خطی شناخته می شود. در موزه این مرکز می توان سه هزار سال تاریخ و فرهنگ اسلام و ایران را به تماشا نشست و سفری بی نظیر در تاریخ داشت.
این مرکز در ابتدا در خانه ملک در بافت بازار تهران برپا بود اما حاج حسین تصمیم گرفت آن را گسترش دهد و بنابراین قطعه زمینی به مساحت 6000 مترمربع را در سال 1364 وقف مرکز کرد. پس از فوت حاج حسین ملک، با تلاش های آستان قدس رضوی، ساختمان کتابخانه و موزه با مساحت 10000 مترمربع در سال 1375 آماده شد و همه چیز به محل کنونی مجموعه در باغ ملی تهران انتقال یافت. امروزه این موسسه به عنوان یک موسسه غیر دولتی و غیرانتفاعی زیر نظر تولیت آستان قدس رضوی اداره می شود.
حسین آقا ملک که بود؟
حسین مَلِک معروف به حاج حسین آقا ملک، فردی اصالتا تبریزی بود که در سال 1250 چشم به جهان گشود و در سال 1351 از دنیا رفت. او از تجار ثروتمند ساکن مشهد بود و خیریات و موقوفات زیادی از خود بر جای گذاشته است. کتابخانه و موزه ملی ملک تنها بخشی از موقوفات اوست و گستردگی این موقوفات به حدی است که مجموعه ای به نام اداره موقوفات ملک در تشکیلات آستان قدس رضوی وجود دارد.
مجموعه های کتابخانه و موزه ملی ملک
۶ مجموعه در این موزه جای گرفته اند که می توان به مجموعه سکه، آثار هنری، قلمدان، تمبر، فرش و مجموعه اشیای اهدای خانم ملک اشاره کرد.
- مجموعه سکه: مجموعه سکه در سمت راست لابی موزه قرار دارد. با ۱۰ هزار عدد سکه از دوران لیدیه تا زمان پهلوی دوم، مدال ایرانی از قرون ۶ پیش از میلاد مسیح تا دوران حکومت پهلوی، سکه هایی متعلق به یونان، جانشینان اسکندر، امپراتوری بیزانس، خلفای اسلامی و پادشاهی عثمانی، مجموعه سکه اولین مجموعه باشکوه این موزه محسوب می شود.
- مجموعه آثار هنری: تابلوهای نقاشی برجسته و گران بها از اساتید ایرانی همچون کمال الملک غفاری، لطفعلی صورتگر و هادی خان تجویدی و تعدادی از نقاشان اروپایی در کنار مبلمان و لوستر از آثاری هستند که در بخش غربی لابی موزه و در مجموعه آثار هنری موزه، به نمایش درآمده اند.
- مجموعه هنر لاکی: در مجموعه هنر لاکی می توان ۸۶ قطعه قلمدان، قاب، آیینه و سرچسبدان را مشاهده کرد که با نقاشی لاکی تزیین شده اند. قدمت برخی از این آثار نزدیک به سه قرن است.
- مجموعه تمبر: ۱۰۰ هزار قطعه تمبر در مجموعه تمبر و در طبقه زیر همکف موزه به نمایش گذاشته شده است که از نخستین تمبرهای چاپ شده در ایران و سراسر جهان گرفته تا تمبرهای حال حاضر، در میان آن ها دیده می شود.
- مجموعه فرش: در مجموعه فرش موزه که در طبقه ی زیر همکف موزه قرار دارد، بالغ بر ۴۴ تخته قالی و قالیچه وجود دارد. در این مجموعه ارزشمند و نفیس، از نقاط مختلف کشور آثاری به نمایش گذاشته شده است که هنرمندترین و ماهرترین بافندگان دو قرن گذشته، آن ها را بافته اند. از جمله این آثار کم نظیر می توان به وجود قالیچه ای با قدمتی بالغ بر ۱۶۰ سال اشاره کرد که به شهر سنندج تعلق دارد و به طور کامل از ابریشم بافته شده است.
- مجموعه بانو ملک: مجموعه بانو ملک در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی به نیابت از «بانو عزت الملک ملک»، دختر «حاج حسین ملک»، به مجموعه موزه اهدا شده است. در این مجموعه می توان به آثار ارزشمندی همچون تابلوهای نقاشی متعلق به دوران حکومت قاجاریان، نسخه های خطی، سرقلیان، قلمدان و آثار لاکی اشاره کرد.
- مجموعه آثار خوشنویسی: قطعا یکی از زیباترین و محبوب ترین بخش های موزه، مجموعه آثار خوشنویسی است که در آن می توان آثاری از معروف ترین و بزرگ ترین هنرمندان خوشنویس ایرانی و اسلام را مشاهده کرد. «یاقوت مستعصمی»، «علیرضا عباسی»، «میرعماد»، «احمد نیریزی»، «درویش عبدالمجید طالقانی»، «میرزا غلامرضا اصفهانی» از جمله هنرمندانی است که آثارشان در این بخش به نمایش گذاشته شده است.
آثار موزه ملک از کجا آمده اند؟
حتما با تماشای این مجموعه فرهنگی ارزشمند این سوال برای شما مطرح می شود که آثار موزه از کجا آمده اند؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که آثار موزه ملی ملک شامل مجموعه وقفی حاج حسین آقا ملک، دو مجموعه اهدایی بانو ملک، مجموعه وقفی دکتر علی حجت زاده، مجموعه اهدایی خانم ایران دستغیب، مجموعه خانم تاج الملوک، مجموعه خانم شهنیا (بحری)، مجموعه اهدایی خانم نسرین دستغیب، مجموعه خریداری از آقای بنی رضی، مجموعه خریداری از آقای دهقان گلستان، مجموعه تمبر شرکت پست، مجموعه اهدایی بنیاد عزت الملوک سودآور، مجموعه اهدایی آقای محمود کاظمی، مجموعه اهدایی خاندان پزشک، مجموعه اهدایی مهندس میر حیدر، مجموعه اهدایی مرحوم حسین حسینی زاهد، اسناد انتقالی از کتابخانه ملک و دیگر موارد است.
درباره کتابخانه ملک
کتابخانه ملک را به عنوان یکی از غنی ترین و با ارزش ترین کتابخانه های ایران می شناسند چرا که در این کتابخانه 19 هزار نسخه خطی با ارزش و کمیاب نگهداری می شود. به همین دلیل کتابخانه ملک یکی از 6 گنجینه بزرگ نسخ خطی در ایران است. در این بخش 1600 عنوان در 3540 جلد و مجموعه کتاب های چاپ سنگی وجود دارد که تعدادی از آن های مصور هستند. جالب است بدانید تاریخ چاپ تعداد زیادی از کتاب ها به پیش از 1320 خورشیدی بازمی گردد و نخستین کتاب های چاپی در ایران به شمار می روند.
بخشی از کتابخانه به کتب فارسی و عربی تعلق دارد که شامل 45300 عنوان در 90 هزار و 200 جلد است. همچنین از دیگر کتاب های متنوع این بخش می توان به کتاب هایی به زبان های فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، روسی، ایتالیایی، اسپانیایی، لهستانی، دانمارکی، ترکی (آذربایجان و استانبولی)، سوئدی، رومانیایی، اردو و گرجی اشاره کرد. در این مجموعه ارزشمند فرهنگی نشریات ادواری نیز از مهم ترین آثار هستند که شامل 800 عنوان در بیش از 7 هزار مجله، روزنامه، هفته نامه، ماهنامه، گاهنامه، فصلنامه و سالنامه می شوند. به طور کلی کتابخانه و موزه ملی ملک شامل بخش های زیر می شوند:
- کارگاه های آموزشی
- بخش کتابخانه ای از نسخه های نفیس خطی
- تالار محققان و نشریات
- تالار سکه ها
- موزه ملی ملک
- تالار کتابت و نگارگری
- نمایشگاه دائمی آثار لاکی
- تالار کمال الملک و خاندان غفاری
- نمایشگاه تک اثر
- نمایشگاه دائمی آثار اهدایی بانو عزت الملوک ملک
- نمایشگاه دائمی حاج حسین آقا ملک
- نگارخانه ملک
دسترسی به کتابخانه و موزه ملی ملک
برای دسترسی به مجموعه می توانید از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. نزدیک ترین ایستگاه مترو، ایستگاه امام خمینی است که با استفاده از خطوط یک (تجریش-کهریزک) و دو (فرهنگسرا-صادقیه) می توان به آن دسترسی داشت. پس از پیاده شدن در ایستگاه، در خیابان امام خمینی به سمت غرب حرکت کنید تا به سردر باغ ملی برسید. از آنجا وارد میدان مشق شوید تا به موزه ملک برسید. البته از ایستگاه مترو حسن آباد نیز با حرکت در خیابان امام خمینی به سمت شرق، به سردر باغ ملی، میدان مشق و موزه ملک خواهید رسید. همچنین اتوبوس هایی که به پایانه میدان امام خمینی، قورخانه و فیاض بخش می روند، برای دسترسی به این مکان مناسب هستند. از نقاط مختلف شهر نیز تاکسی به میدان و خیابان امام خمینی تردد می کنند.
آشنایی با موزه ملی ایران
