مسجد نصیرالملک یکی از بهترین جاهای دیدنی شیراز است که توجه خیلی ها را به خودش جلب کرده، به ویژه در این سال های اخیر که بازار سلفی و عکاسی با موبایل هم داغ تر شده. کمتر کسی تا مسجد نصیرالملک می رود و بدون عکس با شیشه های رنگی اش برمی گردد.
وقتی حرف از جاهای دیدنی شیراز باشد، اول یاد بازار وکیل و باغ ارم می افتید که خیلی معروفند. اما نکند بازدید از مسجد نصیرالملک را فراموش کنید که تجربه بی نظیری ست. در ایران مسجدهای تاریخی زیادی وجود دارد که احتمالا خودشان یا عکس شان را دیده اید، مثل مسجد کبود تبریز، مسجدهای تاریخی اصفهان یا مسجد وکیل.اما مسجد نصیرالملک شیراز تصور شما را از ساختمان مسجد تغییر می دهد. این بنا که به مسجد صورتی هم شناخته شده، پر است از کاشی های صورتی و شیشه هایی که جشنی از نور به پا می کنند.
مسجد صورتی ایران را در شهر بهارنارنج، در جنوب خیابان لطفعلی خان زند، کوچه نصیرالملک پیدا می کنید، جایی که به محله گود عربان معروف است. این بنا یکی از دیدنی های شیراز است که لحظه های خوب بازدید از آن تا زنده اید در ذهن تان می ماند.
تاریخچه مسجد نصیرالملک
این بنا به دستور میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک، که از اعیان و اشراف شیراز بود، ساخته شد. معماری آن کار محمد حسن معمار بوده است. ساخت آن حدود ۱۲ سال و از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ خورشیدی به طول انجامیده است. مرمت، حفظ و نگهداری این بنا با رعایت استانداردهای بین المللی مرمت آثار تاریخی از سال ها پیش توسط موقوفه نصیرالملک به تولیت محمود قوام آغاز شده و همچنان ادامه دارد. در و پنجره های رنگین شبستان این بنا توسط دو استاد بزرگ نجار شیرازی بنام های استاد محمد جعفر و استاد محمد رحیم در زمان احداث این بنا ساخته شد. و در سال ۱۳۴۸ خورشیدی توسط میرزا آیت باز سازی گردیده است.
معماری مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک دارای صحن وسیعی است که در سمت شمال مسجد قرار دارد. این مجموعه ارزشمند چندین بخش مختلف دارد که هنر معماری در هرکدام آن ها به شکلی کرده یافته است.
- سردر ورودی مسجد نصیرالملک : در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ است که سقف آن را با کاشی های هفت رنگ زینت داده اند. ازاره طاق نمای آن از سنگ گندمک است و طاق نمای ورودی آن مقرنس کاری زیبایی از کاشی هفت رنگ دارد. درهای ورودی این مسجد، دو در بزرگ چوبی است که در بالای آن روی سنگ مرمر شعری از شوریده شیرازی به مناسبت سازنده مسجد و سال اتمام آن دیده می شود.
- شبستان غربی مسجد نصیرالملک: مسجد دارای دو شبستان شرقی و غربی است که هر دو شبستان برخلاف معمول به خاطر جهت گیری ساختمان قبله در امتداد محور قبله واقع شده اند. شبستان غربی پوشش آجری دارد و بیشتر روی آن کار شده و زیباتر است. طاق این شبستان روی ستون های سنگی با طرح مارپیچ است. این ستون ها در دو ردیف ۶تایی و به تعداد دوازده عدد به نیت دوازده امام قرار گرفته است.
- شبستان شرقی مسجد نصیرالملک: سنگ تراشی و تزیین این شبستان الهام گرفته از مسجد وکیل و مسجد مشیر شیراز است و از سنگ گندمک یک پارچه ساخته شده است. طاق و دیوارهای شبستان را با کاشی کاری های زیبا تزیین کرده اند و آسمانه آن را با نقش هایی چون گل و بته، نقوش اسلیمی و چند آیه از آیات قرآن به خط ثلث عالی آراسته اند. کف شبستان با کاشی های فیروزه ای مزین شده است و سنگ کف محراب آن که از کف شبستان پایین ترواقع شده، از جنس مرمر است. عرقچین های بین تویزه های شبستان خیز کمی دارپ. این شبستان در واقع شبستان تابستانه محسوب می شود.
- طاق مروارید: مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای سه نیم طاق در سه طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد. طاق میانی طاقی بلند است، که به طاق مروارید معروف است. بر دیوارهای این طاق آیات قرآنی و احادیث نوشته شده است و در سمت چپ آن نیز تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری قید شده است. همچنین این ایوان دارای چهار غرفه است و سقف میانی آن با مقرنس کاری و کاسه سازی پنج کاسه مزین شده است. در لابلای آجرهای بدنه این طاق چوب هایی برای جلوگیری از لرزش زلزله کار گذاشته اند.
- ایوان جنوبی: ایوان یا طاق نمای جنوبی سقفی شبیه طاق مروارید دارد و با مقرنس کاری تزیین شده. گل دسته هایش آن را از از طاق شمالی متمایز کرده، ولی کاشی کاری های مشابهی دارند.
- امامزاده زنجیری: امامزاده سید جلال الدین که از نوادگان امام سجاد است، به امامزاده زنجیری شهرت دارد. آرامگاه او در شمال شرقی مسجد نصیرالملک در حیاط کوچکی قرار گرفته. بنای امامزاده زنجیری را در دوران صفوی ساخته اند، اگرچه بعضی از تزیین های آن در دوره زندیه و قاجار انجام شده.
گردشگران خارجی درباره مسجد نصیرالملک چه می گویند؟
این مسجد بین گردشگران خارجی به مسجد صورتی معروف شده. آنها در سایت های گردشگری مثل تریپ ادوایزر از تجربه بازدید این بنای تاریخی خیلی تعریف کرده اند. مثل مارسل جی که در زمستان ۱۳۹۸ از آن بازدید کرده و نوشته: «این جا ارزش دیدن دارد. هر چه درباره آن شنیده اید، درست است! اگر می خواهید بازتاب رنگ ها را ببیند، صبح بین ۷:۳۰ تا ۱۰ بروید.»
دوک که آخر پاییز ۱۳۹۸ از انگلیس به شیراز آمده بود، در این مورد می گوید: «این مسجد آینه ای از رنگ هاست. جایی است که احساس آرامشی بی نظیر می بخشد.» الک یونانی هم مسافر پاییز بوده و می نویسد: «گوشه خلوتی پیدا کنید، بنشینید و از جشن رنگ ها لذت ببرید!» آرمانوس که آبان ۱۳۹۸ از سوییس به ایران آمده بود، می گوید: «هیچ دلیلی نباید باعث شود دیدن این مسجد را از دست بدهید.»
بهترین زمان دیدن مسجد نصیرالملک کی است؟
تردیدی نیست که صبح زود و درست زمانی که درهای مسجد روی بازدیدکنندگان باز می شود، بهترین زمانی است که می توانید تابش نور اریب آفتاب را روی شیشه های رنگی تماشا کنید. تجربه گردشگران می گوید نه تنها قبل از ساعت ۱۰ صبح زمان مناسبی ست، بلکه نیمه دوم سال زاویه تابش نور جذاب تر از بهار و تابستان به نظر می رسد.
آشنایی با مسجد امام اصفهان
