خَلیل شهر از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است. این شهر، در بخش مرکزی شهرستان بهشهر قرار دارد.جمعیت خلیل شهر در سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۰٫۱۲۶ نفر گزارش شده است .جمعیت خلیل شهر را در سال ۱۳۸۹ خورشیدی ۱۸۰۰۰ نفر و وسعت محدوده و حریم شهر برابر ۱۵۰۰ هکتار ذکر کرده اند. این شهر پیش از این از روستایی به نام خلیل محله از توابع دهستان های پنج هزاره مرتبط با بخش گلوگاه بوده است. خلیل شهر، شهر نوبنیادی است که از تجمیع روستاهای ملامحله، گت زمین، رباط، مالیکلا، کشیرخیل، عموزادمحله، علمدارمحله، رکاوند، و کلاک به وجود آمده است. مرکز خلیل شهر بین محله رباط و علمدارمحله است. شهر نوبنیاد خلیل شهر به عنوان چهل وهشتمین شهر مازندران معرفی شد.
خلیل شهر و تاریخچه آن
در حدود سال ۱۱۲۰ خورشیدی (قرن ۱۲ هـ. ش)، طایفه های ایل خلیل از روستای استاجنان که در منطقهٔ کوهستانی نظیر بهشهر قرار داشت، به محل کنونی «خلیل شهر» کوچ نمودند. به گفتهٔ نیاکان بومی این شهر، در ابتدا طایفهٔ خلیل از سمت خراسان به مازندران آمده اند و در روستای استاجنان ساکن شدند. طایفه های ایل خلیل در خلیل شهر عبارت اند از:
- طایفهٔ خلیل خلیلی
- طایفهٔ عموزاد خلیلی
- طایفهٔ باقری خلیلی
البته ایل خلیل به طایفه های مذکور محدود نمی شود و پس از مدتی طایفه های دیگری نیز گسترش یافتند. آنگاه روستای خلیل محله که شامل چندین ده در یک راستا و با فاصله بودند پدید آمد که در ابتدا شامل پنج ده: «۱- کشیرخیل -۲- عموزاد محله -۳- ملامحله -۴- مالیکلا -۵- گت زمین» می شده است. اولین مدرسه در خلیل محله در سال ۱۳۱۴ خورشیدی تأسیس شده است. روستای خلیل محله یک روستای طولی بوده است. یعنی در امتداد یک رود تشکیل شده است؛ قبل از آن که این روستا تبدیل به شهر شود به آن خلیل محله گفته می شد. روستای خلیل محله در امتداد رودی به نام اسپی رود که از سمت جنوب به شمال کشیده شده است پدید آمده است. ده های خلیل محله به مرور زمان گسترش یافتند و به یک دیگر متصل شدند و یک جادهٔ اصلی آن ها را به یک دیگر مرتبط می ساخت. بزرگراه اصلی (بلوار امام رضا) از شمال این روستا گذر می کرده است که البته محله های کلاک و رکاوند نیز در شمال این بزرگراه گسترش یافتند. بعد از مدتی این روستا ممتد و حالت روستای طولی را به خود گرفت. آنگاه روستای خلیل محله به شهر خلیل شهر تبدیل شد. کنون شهرداری مختص خود را دارد.
خلیل شهر در ۲۰ کیلومتری غرب گلوگاه و در جنوب راه آسفالت بهشهر- گلوگاه واقع شده است. این شهر کوچک در دامنه کوه جهان مورا قرار دارد. خلیج گرگان در شمال و جنگل انبوه دامنه شمالی کوه جهان مورا در پیرامون آن جای دارد. شاخه های رودخانه کلاک (سفیدرود) زمین های این آبادی ها را قطع نموده و دره بسیار عمیقی در برخی نقاط تشکیل داده است.
جاهای دیدنی خلیل شهر
بیشتر مردم خلیل شهر به کار کشاورزی مشغول هستند. همین امر باعث شده که باغ های بسیار زیبایی در این شهر و اطراف آن وجود داشته باشند. گردشگران می توانند از این باغ ها دیدن کنند و اگر مایل بودند از میوه های تازه باغ خریداری کنند.جاهای دیدنی خلیل شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ شمال کمتر هستند اما زیبایی خاص خود را دارند. به طوری که گردشگران و مسافران در سفر خود به این شهر، حسابی از بازدید این جاذبه ها لذت خواهند برد. مسافران قبل از آغاز سفر بهتر است که درباره جاهای دیدنی خلیل شهر اطلاعات جامعی به دست بیاورند. از مهم ترین جاذبه های طبیعی و اماکن زیارتی خلیل شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد.
مجموعه تاریخی عباس آباد
در ۱۲ کیلومتری خلیل شهر، مجموعه تاریخی عباس آباد واقع شده است که به دلیل جاذبه هایی که دارد؛ یکی از بهترین مکان ها برای تفریح و گشت وگذار مسافران به شمار می آید. در این مجموعه هرگونه جاذبه ای که گردشگران دوست داشته باشند؛ پیدا می شود. از مهم ترین جاذبه های این مجموعه تاریخی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- دریاچه عباس آباد: دریاچه ای به وسعت ۱۰ هکتار زیبایی خاصی به این مجموعه بخشیده است که وجود یک بنای آجری در وسط آن، زیبایی دریاچه را چندبرابر می کند.
- باغ عباس آباد: در بالای یک تپه باغی وجود دارد که آن را باغ عباس آباد می نامند. در دوره صفوی بود که مهندسان با ایجاد پله، یک باغ پله ای رست کردند و در بالای آن اقدام به ساخت عمارت کردند.
- سد عباس آباد: این مجموعه تاریخی دارای یک سد زیبا و چشم نواز است. این سد گنجایشی به اندازه ۶۰۰ مترمکعب دارد. ساخت این سد به دوره صفوی باز می گردد که عمدتاً از آجر، سنگ و ملات ساروج ساخته شده است.
- کاخ: در شمال باغ عباس آباد آثار معماری دوره صفوی دیده می شود که به نظر می رسد محل کاخ بوده باشد.
از دیگر محل های جذاب مجموعه تاریخی عباس آباد می توان حمام، گرم خانه، گل باغ، برج آجری و آسیاب آبی را نام برد. مجموعه عباس آباد علاوه بر این جاذبه ها، دارای امکانات رفاهی بسیار خوبی است که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- رستوران
- کافه
- سرویس بهداشتی
- نمازخانه
- فروشگاه مواد غذایی
- قایق پدالی
دریای خلیل شهر
امکان ندارد کسی به شمال سفر کند و نخواهد به ساحل برود. خلیل شهر در کنار دریا واقع نشده است. گردشگران برای رفتن به ساحل می توانند به ۵۰ کیلومتری خلیل شهر بروند و در آنجا از ساحل لذت ببرند. کسانی هم که نمی خواهند فاصله زیادی را طی کنند؛ می توانند به آببندان خلیل شهر واقع در ۱۵ کیلومتری شهر بروند و در آنجا از منظره دریاچه لذت ببرند.
پارک جنگلی و چشمه سرخ او
در ۱۶ کیلومتری خلیل شهر یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی شهر واقع شده است. گردشگران و مسافران می توانند به این مکان زیبا بروند و از طبیعت آن لذت ببرند. در این پارک یک چشمه بسیار زیبا هم قرار دارد که زیبایی و جذابیت آن را چندبرابر می کند. از جمله مهم ترین امکانات رفاهی پارک و چشمه سرخ او می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- استخر شنا
- نمازخانه
- فروشگاه
- قهوه خانه سنتی
- سکوهای استراحت
- سرویس بهداشتی
امامزاده یوسف
آستان امامزاده یوسف (علیه السلام) در بخش مرکزی شهرستان بهشهر و در شهر خلیل شهر و محله رکاوند، داخل دشت وسیعی به مساحت دوهکتارکه پوشیده از درختان جنگلی می باشد واقع شده است. مساحت امامزاده 14 مترمربع و مساحت زیربنا 300 مترمربع می باشد. گردشگران علاوه بر زیارت این مکان می توانند از طبیعت آن لذت ببرند.
مسجد جامع خلیل آباد
در سال های دورتر در مکان فعلی مسجد جامع، مسجدی قدیمی تر و نیز یک ایوان به نام “میان خیابان” بوده است. مسجد جامع فعلی را از مسجد جامع کاشمر الگو برداری کرده اند. این بنا در سال ۱۳۰۸ هجری قمری با نقشه ی یک ایوانی و شبستان های اطراف آن ساخته شده است. قسمت شبستان شرقی در سال ۱۳۱۳ هجری قمری به مرحله ی بهره برداری رسید.
مزار میرآباد
بنای اولیه ی مزار میرآباد در اواخر دوره ی قاجار بنا گردیده و اتاق های اطراف آن در سال های بعد با دستان هنرمند حاجی معمار برای استراحت مسافرین طراحی شد.
مزار میرآباد نقشه ای دوازده ضلعی داشته که چهار ورودی هلالی شکل آن را مزین کرده اند. در فضای داخلی این بنا طاق هایی کم عمق به همراه قوس هایی جناقی دیده می شود که تا ساقه ی گنبد کشیده شده است. همچنین محیط آن با رسمی بندی های بینظیر و نقش ونگار خوش آب و رنگ خود تا مرکز گنبد ادامه دارد.مزار میرآباد در فاصله ی ۱۶ کیلومتری جنوب غرب کاشمر، در روستای میرآباد از توابع بخش مرکزی قرار گرفته است.
بقعه امامزاده قاسم ارغا
به باور مردم خلیل شهر، امامزاده قاسم فرزند حضرت امام موسی بن جعغر(ع) و برادر حضرت امام رضا (ع) هستند. مزار امامزاده “قاسم ارغا” در روستایی به همین نام و در دهستان حومه ی بخش مرکزی واقع شده که در اواخر قاجاریه بنا گردیده است.
این بنا مستطیل شکل است و فضای داخلی آن به شکل مربع و با چهار طاق در اطراف آن ساخته شده است. در ورودی بقعه و همچنین پنجره های آن مرتفع هستند. بر روی تیزه ی گنبد آن نقاشی هایی دیده می شود که احتمال می رود با مرمت های غیر کارشناسی از بین رفته؛ وگرنه تمامی گنبد را در بر می گرفته است. بنای امام زاده طاق هایی جناقی داشته که گنبد اصلی را بر روی ساقه ای نگه داشته است.
آب انبارهای کندر
این آب انبارهای عام المنفعه را دو بنای همجوار به وجود آورده که از نظر موقعیت جغرافیایی در شهر کندر از توابع شهرستان خلیل آباد واقع شده اند. اولین آب انبار حدود ۷۰ سال قبل به خواست حاجی حاتمی، و دستان هنرمند و توانای حاج علی اصغر بنایی ساخته شد و دیگری را حاج اصغر رحمانی، ۱۰ سال پس از ساخت اولین آب انبار، و به همت استاد شعبان بنا ساخته است.
این آب انبارها را با از آجرهای ۲۰ و ۳۰ سانتی متریِ مربع شکل بنا کرده اند و گنبدی مخروطی در بالای آن ها به چشم می رسد. پلان هر دو بنا دایره شکل است که مخزنی استوانه ای در ابعاد ۱۰*۱۰*۰.۵ برای آن ها در نظر گرفته شده است.
گرمابه آقا
این بنای معروف که حمام آقا نیز گفته می شود، در بافت مرکزی شهر خلیل آباد واقع شده است. این عمارت که بنایی تاریخی و با ارزش محسوب می شود در سال ۱۳۱۶ در اوایل دوران پهلوی ساخته شد. گرمابه آقا مجموعه ای از مسجد جامع، کاروانسرا و دکان های اطراف مسجد است.
در این گرمابه حمام زنانه ۱۰ پله پایین تر از سطح زمین و حمام مردانه ۱۵ پله پایین تر در نظر گرفته شده است. برای حمام، بخش های رختکن، خزینه، دوش ها، گرمابه، آب انبار، جاکفشی و نمازخانه را ساخته اند که هنوز هم به شکل شبانه روزی در حال فعالیت است.
معرفی دیدنیهای شهر شیرود
