آتشفشانهای گِلی در آذربایجان + فیلم
معرفی گِل‌فشان در آذربایجان
آذربایجان در شرق دریاچه خزر و کوه‌های قفقاز منطقه ژئوسنکلینال آلپین واقع است. مردم محلی آتشفشانهای گلی را با نام‌های آتارما، یانارداغ، بزداغ، پیلپیلا و قینرجه می‌شناسند. در میان آتشفشانهای گلی جمهوری آذربایجان قبوستان، آبشرون پنینسولا، سمور داوچی، جنوب شرق شیروان و آبشرون و مجمع‌الجزایر باکو شناخته‌شده‌تر می‌باشند. بزرگترین آتشفشانهای گلی جمهوری آذربایجان توراگی، گالمازو کنیزا داغ بزرگ نام دارند. امروزه با حفاری‌ها و پژوهش‌های انجام‌شده توسط متخصصین جغرافیا و زمین‌شناسی، اطلاعات در خور توجهی در مورد این پدیده‌ی زمین‌شناسی به دست آمده است. اکثر آتشفشانهای گلی مخروطی شکل بوده و ارتفاع آن‌ها بین 20 تا 400 متر می‌باشد. هرچند ارتفاع از سطح دریا بین 100 تا 4500 متر است. به واسطه فوران‌های آتشفشانهای گلی تاکنون هشت جزیره به نام‌های قره‌سو، زنبیل، قره‌زیره، سنگی مغان، گیل و چیگمیل در باکو تشکیل شده است. گل‌فشان‌ها یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی باکو هستند که در پارک ملی قبوستان در جزیره آبشرون قرار دارند و هر گردشگری برای یک بار هم که شده باید از آن‌ها بازدید کند. بیش از 45 درصد از کل گل‌فشان‌های دنیا در آذربایجان قرار دارند که اکثر آن‌ها در شبه‌جزیره آبشرون در نزدیکی باکو واقع شده‌اند. گل‌فشان‌ها به‌هیچ‌وجه آتشفشانی نیستند و در شکل‌ها و اندازه‌ها مختلفی به وجود می‌آیند. این گل‌فشان‌ها برای حمام گل و مصارف درمانی به کار می‌روند. گل‌فشان‌های باکو در پارک ملی قبوستان در جزیره آبشرون قرار دارند. نزدیک‌ترین گل‌فشان‌ها حدود یک ساعت رانندگی با باکو و نیم ساعت با قبوستان فاصله دارند.
جاذبه‌های گل‌فشان آذربایجان
جمهوری آذربایجان بیش از 400 گل‌فشان دارد و هر روز هم تعداد بیشتری از آن‌ها کشف می‌شود. در یک دهه اخیر منطقه محافظت‌شده طبیعی به‌وسعت 12 هزار هکتار توسط دولت در «شبه‌جزیره آبشرون» در نزدیکی باکو تاسیس شد. «پیلپیلی گارداگ» شگفت‌انگیزترین گل‌فشان منطقه است که سطح صاف و صیقلی گل‌های آن زیر آفتاب برق می‌زد. حباب‌های خاکستری‌رنگ بسیار بزرگی پشت‌سرهم ایجاد می‌شوند و سپس با صدایی خوشایند می‌ترکند. جمهوری آذربایجان به‌عنوان سرزمین آتش شناخته می‌شود و برخی از گازهایی که از این منطقه نفت‌خیر نشت می‌کند، مانند کوه‌های همیشه‌سوزان «یانار داغ» به‌طور دا‌ئم در حال سوختن است. از آنجایی که در آیین کهن زرتشتی آتش امری مقدس شمرده می‌شود، مردم منطقه بر این باور هستند که رابطه‌ای تنگاتنگ با این پدیده دارد. گل‌فشان‌ها معمولا در مناطق دارای فرورانش دیده می‌شوند. این مناطق بخش‌هایی از کره زمین هستند که صفحات تکتونیک در آنجا با هم برخورد می‌کنند و گاهی اوقات باعث وقوع زمین‌لرزه، سونامی و فوران‌های شدید آتشفشانی می‌شوند. حفره‌های مملو از گازهای زیرزمینی راه خود را با فشار به‌سمت سطح زمین باز کرده و متان را به‌همراه ترکیبی گل‌آلود از آب و نفت با شدت به بیرون پرتاپ می‌کنند. گل‌فشان‌ها از نظر وسعت به‌بزرگی آتشفشانهای معمولی نیستند؛ بلکه بیشتر آن‌ها به‌شکل‌های کوچک و در حال تغییر هستند، اشکالی عجیب و غریب دارند و از توده‌های گلی صیقلی تشکیل شده‌اند.
انواع گل‌فشان‌ها در آذربایجان
انواع گل‌فشان شامل فعال، غیرفعال، تولیدکننده نفت، زیرآبی، گل‌فشان جزیره‌ای و گل‌فشان تخریب‌شده می‌شود. حدود 140 گل‌فشان زیرآبی در جمهوری آذربایجان وجود دارد و 6 گل‌فشان جزیره‌ای نیز در منطقه حفاظت‌شده آبشرون قرار گرفته است. در یکی از گل‌فشان‌های جزیره‌ای، عجیب‌ترین نکته‌ای که به چشم می‌خورد، گل‌های در حال قلیان نیستند؛ بلکه شما از 100 متری شاهد حرکت جزیره خواهید بود و وقتی که نزدیک‌تر می‌شوید، میلیون‌ها مار را می‌بینید. به‌عبارت دیگر، جزیره مملو از مارهای دریایی است.
خاصیت درمانی گِل‌فشان‌ها
برخلاف آتشفشانهای معمولی، هیچ‌گونه گدازه‌ای در گل‌فشان‌ها وجود ندارد. حتی گلی که از دهانه خارج می‌شود، داغ نیست. درجه حرارت گل‌ها معمولا حدود 22 تا 23 درجه سانتی‌گراد است و این دمای مطبوع، برخی از گل‌فشان‌ها را برای استحمام مناسب می‌کند. گل حاصل از آن‌ها برای درمان برخی از بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود. همچنین، روماتیسم و برخی از بیماری‌های مرتبط با سیستم عصبی را نیز می‌توان با این گل‌ها درمان کرد. ظاهرا در دوره اتحاد جماهیر شوروی، گاهی اوقات از گل‌های آتشفشانی به‌منظور ساخت قالب برای درمان استخوان‌های شکسته استفاده می‌شد. علاوه بر این، با گل‌فشان‌ها می‌توان به نتایج فوق‌العاده‌ای برای پوست رسید و اگر متخصصان زیبایی نتوانند زخم‌های بدن شما را مداوا کنند، گل‌فشان‌ها می‌توانند چنین کاری انجام دهند. با این حال، هر گودال گل متمایل به رنگ خاکستری مناسب پوست نیست و برخی از گل‌فشان‌ها دارای مواد رادیواکتیو هستند.