احتمالاً عبارت مباشر، معاون جرم و شریک جرم را شنیده‌اید. در توضیح کلی این عبارات باید گفت که مباشر همان مجرم اصلی است و نهایتاً ارتکاب جرم یا عمل منتهی به جرم توسط مباشر صورت گرفته است. اما هرگاه چند نفر با هم مرتکب یک جرم شوند و در واقع جرم مستند به رفتار همه آنها باشد و همه آنها مقصر در یک جرم باشند، به هر یک از آنها شریک در جرم می گویند و مجازات آنها همانند مجازات فاعل مستقیم آن جرم است. یعنی هر یک به تنهایی مجازات آن جرم را تحمل می کنند.
در نتیجه مباشر و شریک جرم هر دو به این معنا هستند که یک یا چند نفر مستقیما جرمی را مرتکب شوند.
اما معاون جرم شخصی است که با عمل خود باعث ترغیب، تطمیع و … شخص دیگری به ارتکاب جرم می شود و در واقع با رفتار خود فرایند وقوع جرم را آسان می کند. به طور مثال وسایل ارتکاب جرم را فراهم کند و به نوعی موجب وقوع جرم شود، اما خودش مستقیماً مرتکب جرم نشود.
قانون مجازات اسلامی نیز اشخاص زیر را معاون جرم تلقی می کند:
هر کس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوء استفاده از قدرت موجب وقوع جرم گردد.
هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
یک نکته مهم در خصوص معاونت در جرم این است که باید رفتار مباشر یا مجرم اصلی در قانون جرم انگاری شده باشد تا معاون آن جرم هم مجازات شود.بطور مثال در دفاع مشروع، رفتار مدافع جرم تلقی نمی‌شود بنابراین کسی که در دفاع مشروع به مدافع کمک کرده باشد و به عبارتی در عمل او معاونت داشته باشد نیز مجرم نیست و مجازات نمی‌شود.
در نظام کیفری ایران، خودکشی یا اقدام به خودکشی جرم محسوب نمی‌شود و مجازاتی ندارد بنابراین در حالت کلی معاونت در خودکشی نیز جرم تلقی نمی شود مگر در یک صورت که در ادامه به آن میپردازیم.
گفته شد که خودکشی و اقدام به آن در نظام قانونی ما جرم نیست در نتیجه معاونت در خودکشی نیز جرم در نظر گرفته نمی‌شود و طبیعتاً مجازاتی ندارد. اما قانونگذار در این خصوص استثنا قائل شده است که: هر کس از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی افراد را به ارتکاب جرایم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت آمیز، تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کرده یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب یا استعمال آنها را تسهیل کند یا آموزش دهد مجرم محسوب می شود و مجازات خواهد شد. بنابراین مطابق قانون، معاونت در خودکشی تنها زمانی جرم است که از طریق سامانه های اینترنتی یا مخابراتی صورت گرفته باشد.
مطابق قانون مجازات اسلامی فردی که از طریق اینترنت یا مخابرات، دیگری را به خودکشی ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا خودکشی را برای فردی آسان کند، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.
برابر رویه قضایی ایران، اگر کسی دیگری را تحریک به ارتکاب جرمی کند ولی از ناحیه تحریک شده، عملی سر نزند، تحریک کننده مستوجب مجازاتی نیست و به طور کلی معاون وقتی مستوجب مجازات است که فاعل اصلی مرتکب جرمی شود و یا شروع به اجرای آن نماید.
