تا زمانی که دو طرف در مرزهای توافق شده مستقر نشده اند، این درگیری های پراکنده ادامه خواهد شد.
ساعدنیوز: بعد از توافق آتش بس قره باغ و گفتگوهای فیمابین جمهوری آذربایجان و ارمنستان آرامش در این منطقه حاکم شد و روند عقب نشینی ارمنی ها از مناطق اشغالی به سرعت ادامه داشت و در این اواخر شاهد تحویل لاچین به جمهوری اذربایجان بودیم. درگیری های خونین 24 ساعت اخیر که با تلفات سنگینی همراه بوده است ریشه در چه مسائلی دارد؟ آیا متن آتش بس به اعتقاد حضرتعالی نقاط مبهمی دارد که باعث تفسیرهای دوگانه می شود و این نوع درگیری ها به وجود می آید؟
علی حیدری: از آنجایی که هنوز به طور کامل توافق پیاده نشده است و مرزبندی های دقیق مشخص نشده، این درگیری های پراکنده ادامه خواهد داشت. چون هر دو طرف، خصوصاً طرف آذری تلاش می کند که بیشترین بهره برداری را داشته باشد و تسلط خودش بر آن خاکی که درباره اش ادعا دارد را تا حد ممکن توسعه دهد.
از طرف دیگر، در حوزه ارمنستان باید به این نکته توجه کنیم، بعضاً شاهد ناهماهنگی هایی در میان نظامیان مستقر در مرزها هستیم که اقدام به تیراندازی می شود، یا تنش هایی را به وجود می آورد که باعث چنین درگیری هایی می شود. بنابراین، از هر دو طرف ما زمینه های این تنش ها را داریم.
در مورد متن توافق آتش بس نیز باید به این نکته توجه کنیم که تمام موارد در متن توافق ذکر شده، این که چه زمانی طرف ارمنی و آذری باید مناطق را تبادل کنند و چه زمانی نیروهای حافظ صلح روسی مستقر شوند؛ اما این روی کاغذ بوده و در عمل با چالش مواجه بوده است.
همان طور که در دو هفته گذشته، تحویل لاچین به نیروهای جمهوری آذربایجان از سوی ارمنستان با تأخیر انجام شد و درگیری ای که شکل گرفت، باعث تسریع تحویل لاچین شد!
تا زمانی که دو طرف در مرزهای توافق شده مستقر نشده اند، این درگیری های پراکنده ادامه خواهد شد.
یونان یک کشور اروپایی و عضو ناتو است و از حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا برخوردار است. به همین دلیل، نمیتوانیم آن را با سوریه یا قفقاز مقایسه کنیم.
ساعدنیوز: اخیراً شاهد تلاش آنکارا برای عادی سازی روابط با ارمنستان و تنش زدایی فیمابین بودیم؛ با توجه به این موضوع و درگیری فوق حساس و استراتژیک ترکیه با یونان، آنکارا اجازه دامنه دار شدن تنش ها در قفقاز جنوبی را خواهد داد خصوصاً با توجه به این که در صورت ادامه تنش ها و دامنه دار شدن آنها، آنکارا برای حفظ منافع منطقه ای اش باید بخشی از نیروهای خود را در این منطقه به کار بگیرد و عملاً در جبهه درگیری با یونان تمرکزش به هم می خورد؟
علی حیدری: در خصوص درگیری آنکارا با آتن، باید به این نکته توجه کنیم که این تنش ها در سطح سیاسی و رسانه ای است. و در سطح نظامی شکل خودش را نگرفته است. چون شرایط با بقیه جاهایی که ترکیه به لحاظ نظامی درگیر است، متفاوت می باشد.
یونان یک کشور اروپایی و عضو ناتو است و از حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا برخوردار است. به همین دلیل، نمیتوانیم آن را با سوریه یا قفقاز مقایسه کنیم. همین دو روز قبل بود، که اولین سری جنگنده های به روز شده اف 16 تحویل یونان شد. قرار است که طی 5 سال آینده، 84 فروند از جنگنده های به روز شده خودش را که مال 40 سال پیش است، تحویل خواهد گرفت. این وضعیت، شرایط را برای ترکیه بسیار سخت خواهد کرد. چون جنگنده های ترکیه به روز نشده اند و در مقایسه با همتایان یونانی خودشان بسیار عقب هستند.
مجموعه این عوامل باعث می شود که شرایط یونان با ترکیه بسیار پیچیده تر از شرایط ترکیه در جاهای دیگر بشود. بنابراین، گزینه نظامی در تنش با یونان چندان قریب و نزدیک به نظر نمی رسد. خصوصاً این که طرف یونانی می داند که ترکیه به لحاظ نظامی و اقتصادی بالاتر از این کشور است.
دو طرف در حال لفاظی های سیاسی هستند تا بتوانند طرف مقابل را به سکوت و همکاری بیشتر ترغیب کنند. و این که طرفین نگاهی هم به انتخابات و شرایط داخلی خودشان دارند. به طور کلی، شرایط بسیار متفاوت از آن چیزی است که در سوریه، قفقاز و عراق شاهدش هستیم.
ترکیه تلاش کرده است که ایران را از مسیرهای ترانزیتی منطقه ای دور کند و ایران را دور بزند. لذا به نظر می رسد که چه استان سیونیک اشغال شود و چه نشود، وضعیت برای ایران در آینده مطلوب نخواهد بود.
ساعدنیوز: به نظر می رسد که درگیری در قفقاز جنوبی دارای عواقب ژئوپلتیک نامطلوبی برای تهران است و عملاً با توجه به ظرفیت های بالای نظامی آذربایجان حتی احتمال اشغال استان سیونیک هم وجود دارد. به نظر حضرتعالی اگر چنین اتفاقی رخ دهد واکنش تهران چه خواهد بود؟
علی حیدری: درباره استان سیونیک، بارها به صورت صریح و قاطع هشدار داده به طرف آذربایجانی، که خط قرمزش است و اجازه نخواهد داد که مرزهای بین المللی تغییر یابد. تغییر در مرزهای بین المللی به این معنی است که اگر حمله ای به استان سیونیک شود، از خط قرمز ایران عبور شده و ایران این حق را برای خودش قائل است که پاسخ دهد.
خصوصاً این که روابط ایران و ارمنستان روابط مهم، باسابقه و ژئوپلتیکی است. دو طرف هم تأکید دارند که این روابط نباید دچار خدشه شود.
اما در حوزه ژئوپلتیکی، باید بگوئیم که حتی اگر این استان اشغال نشود، ایجاد کوریدور غرب به شرق، از ترکیه به نخجوان، آذربایجان، آسیای میانه، روسیه و چین باعث می شود که ایران در حوزه ترانزیتی به مشکلاتی روبرو شود و دچار انزوای ترانزیتی شود. بنابراین، این موضوع برای ایران مطلوب نخواهد بود.
موضوع این است که اگر این نقاط اتصال در همکاری با طرف ایرانی باشد، مطلوب خواهد بود اما سابقه رفتارهای ترکیه نشان داده که معمولاً تمایلی به بازی دادن به طرف ایرانی ندارد. این موضوع را بعینه در جاده لاجورد، مسیر افغانستان به ترکیه شاهد آن بودیم.
ترکیه تلاش کرده است که ایران را از مسیرهای ترانزیتی منطقه ای دور کند و ایران را دور بزند. لذا به نظر می رسد که چه استان سیونیک اشغال شود و چه نشود، وضعیت برای ایران در آینده مطلوب نخواهد بود مگر این که با طرف ترک گفتگوهایی داشته باشیم و به توافقاتی برسیم که مجبور و ناچار شود که ایران را در مسیر ترانزیتی خودش قرار دهد. اگر این طور شود، وضعیت استان های شمالی ایران بهبود خواهد یافت.
در مورد درگیری اخیر، یک موضوعی که به نظرم نیاز هست که در اینجا به آن اشاره کنیم را بیان می کنم. در یک ماه اخیر شاهد دو درگیری میان ارمنستان و آذربایجان بودیم. از سال 2020 که جنگ شکل گرفت و آتش بس به وجود آمد، درگیری ها پراکنده بود اما در یک ماه اخیر شاهد دو درگیری گسترده بودیم.
این نشان می دهد که آذربایجان راهبردش را در درگیری با طرف ارمنی تغییر داده است و راهبرد جدیدی در دستور کار قرار داده است و آن عبارت است از زدن ضربه سخت و پشیمان کننده چه در پاسخ و چه در ضربه اول! به این معنا که اگر تنشی از طرف ارمنی آغاز و حملاتی علیه آذربایجان شکل گرفت، تسلیحات و منابع موجود آذربایجان برای پاسخ محکم به طرف ارمنی بسیج می شود تا حداکثر تلفات گرفته شود.
آذربایجان معتقد است که با اتخاذ چنین راهبردی، طرف ارمنی از کرده خودش پشیمان می شود، و در عین حال، قدرتش را به طرف های منطقه ای نشان می دهد. یکی دیگر از نتایج این نوع درگیری هم علاوه بر وارد کردن تلفات سنگین به طرف ارمنی، وادار کردن آنها به عقب نشینی و گرفتن بخشی از خاک مورد ادعای آذربایجان است. در دوره گذشته، در عملیات قصاص که حدود 3 هفته پیش انجام گرفت، آذربایجان بر ارتفاعات لاچین و کلبجار و برخی ارتفاعات دیگر قره باغ مسلط شد. در این درگیری جدید نیز بخشی از خاک مورد ادعای خودش را از طرف ارمنی گرفت.
در فیلم هایی که اخیراً منتشر شده، شاهد آن هستیم که نیروهای آذربایجان در پایگاه های ارمنی مستقر شده اند. این نشان می دهد که آذربایجان راهبرد جدیدش را با قوت تمام دنبال می کند. این همان راهبردی است که ترکیه در مقابل تروریست ها در شمال سوریه بر علیه گروه های کردی و نیز ارتش سوریه به کار می گیرد. هر اتفاقی که می افتد پاسخی سنگین می دهد تا قدرت خودش را به طرف مقابل دیکته کند.
حامد حامدی خسروشاهی : توافق به وقت سوچی و آینده قفقاز جنوبی!
