حکایت جذاب و خواندنی اسب لاغر میان به کار آید
حکایت اسب لاغر میان به کار آید یکی از حکایت های باب اول گلستان سعدی است.سعدی شیرین سخن معروف به «شیخ سعدی» یا «شیخ شیراز»، یکی از بزرگترین شاعران تاریخ ایران است که در قرن هفتم می زیسته است. از آثار سعدی می توان به گلستان سعدی، بوستان سعدی، غزلیات سعدی، کلیات سعدی، رساله عقل و عشق، مجالس پنج گانه، نصیحه الملوک و غیره اشاره کرد.در این میان، خوانش گلستان، بوستان و غزلیات سعدی بیشتر در میان مردم رواج پیدا کرد، چراکه شاید محتوای آن ها درس اخلاق و عشق بود برای همگان! تفاوت اصلی بوستان با گلستان سعدی در این است که بوستان به نظم یا همان شعر و گلستان به نثر مسجع نوشته شده است.
پادشاهی چند پسر داشت، ولی یکی از آنها کوتاه قد و لاغر اندام و بدقیافه بود، و دیگران همه قدبلند و زیبا روی بودند. شاه به او با نظر نفرت و خوارکننده می نگریست، و با چنان نگاهش، او را تحقیر می کرد. آن پسر از روی هوش و بصیرت فهمید که چرا پدرش با نظر تحقیرآمیز به او می نگرد، به پدر رو کرد و گفت: ای پدر! کوتاه خردمند بهتر از نادان قد بلند است، چنان نیست که هرکس قامت بلندتر داشته باشد، ارزش او بیشتر است، چنانکه گوسفند پاکیزه است، ولی فیل مردار بو گرفته می باشد:
آن شنیدی که لاغری دانا گفت بار به ابلهی فربه
اسب تازی وگر ضعیف بود همچنان از طویله خر به
شاه از سخن پسرش خندید و بزرگان دولت، سخن او را پسندیدند، ولی برادران او، رنجیده خاطر شدند.
تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد
هر پیسه گمان مبر نهالی شاید که پلنگ خفته باشد
اتفاقا در آن ایام سپاهی از دشمن برای جنگ با سپاه شاه فرا رسید. نخستین کسی که از سپاه شاه، قهرمانانه به قلب لشگر دشمن زد، همین پسر کوتاه قد و بدقیافه بود، که با شجاعتی عالی، چند نفر از سران دشمن را بر خاک هلاکت افکند، و سپس نزد پدر آمد و پس از احترام نزد پدر ایستاد و گفت:
ای که شخص منت حقیر نمود تا درشتی هنر نپنداری
اسب لاغر میان، به کار آید روز میدان نه گاو پرواری
افراد سپاه دشمن بسیار، ول افراد سپاه پادشاه، اندک بودند. هنگام شدت درگیری، گروهی از سپاه پادشاه پا به فرار گذاشتند، همان پسر قد کوتاه خطاب ته آنان نعره زد که: (آهای مردان! بکوشید و یا جامه زنان بپوشید.)
همین نعره از دل برخاسته او، سواران را قوت بخشید، دل به دریا زدند و همه با هم بر دشمن حمله کردند و دشمن بر اثر حمله قهرمانانه آنها شکست خورد.
شاه سر و چشمان همان پسر زا بوسید و او را از نزدیکان خود نمود و هر روز با نظر بلند و با احترام خاص به او می نگریست و سرانجام او را ولیعهد خود نمود.
برادران نسبت به او حسد ورزیدند، و زهر در غذایش ریختند تا به بخورانند و او را بکشند. خواهر آنها از پشت دریچه، زهر ریختن آنها را دید، دریچه را محکم بر هم زد، پسر قد کوتاه با هوشیاری مخصوصی که داشت جریان را فهمید و بی درنگ دست از غذا کشید و گفت: (محال است که هنرمندان بمیرند و بی هنران زنده بمانند و جای آنها را بگیرند.)
کس نیابد به زیر سایه بوم ور همای از جهان شود معدوم
پدر از ماجرا باخبر شد، پسرانش را تنبیه کرد و هر کدام از آنها را به یکی از گوشه های کشورش فرستاد، و بخشی از اموالش را به آنها داد و آنها را از مرکز دور نمود تا آتش فتنه خاموش گردید و نزاع و دشمنی از میان رفت. چنانچه گفته اند: (ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی(۳۹) نگنجند.)
نیم نانی گر خورد مرد خدا بذل درویشان کند نیمی دگر
ملک اقلمی بگیرد پادشاه همچنان در بند اقلیمی دگر
نگاهی به گلستان سعدی
از نظر بسیاری از کارشناسان، کتاب گلستان شاهکار بلاغت فارسی است که سعدی در طی چند ماه در سال ۶۵۶ آن را تالیف کرد. برتری نثر کتاب گلستان در مسجع بودن آن است، چراکه به لطف این نوع نثر، سعدی جهان دیده توانست تجربیات خود را از ملاقات با عاشقان، پهلوانان، مدعیان، شیوخ، صوفیان و رندان در قالب حکایت های مختلف در اختیار همگان بگذارد و به نوعی به کمک آن ها درس اخلاق بدهد.
چیزی که بیشتر از همه، نوع نثر و بیان گلستان سعدی را برای مردم نغز و شیرین کرده است، «سهل و ممتنع» بودن آن است. این بدان معنی است که شما به محض خواندن هر جمله از آن احساس می کنید که کلمات سخت و نامفهوم نیستند و می توانید با حداقل داده های ادبیاتی خود ادامه دهید. اما اگر بخواهید یک حکایت مانند یکی از حکایات گلستان بگویید، متوجه می شوید که چقدر سخت و دشوار است. این مسئله به ممتنع و غیرقابل دسترس بودن نوع بیان و نثر گلستان بر می گردد.
یکی دیگر از ویژگی های نثر گلستان سعدی این است که در آن نکات دستوری به درست ترین روش ممکن رعایت شده است. البته نباید از قدرت ایجاز یا خلاصه گویی در کلام سعدی غافل شد که در نثر گلستان کاملا قابل لمس است. به طوری که امکان ندارد شما بتوانید یک عبارت یا کلمه زائد و هجو در آن بیابید.
طنز و ظرافت دو ویژگی متمایز در آثار سعدی به خصوص گلستان هستند که به نوع نگاه و تفکر سعدی اشاره دارند. اگر شما چندین بار گلستان سعدی را مطالعه کنید، هر بار به نکات جدیدی از این زبان طنز که سرشار از روح سرزندگی است، خواهید رسید. در واقع سعدی مخصوصا از طنز استفاده کرد تا خشکی را از کلام بگیرد و به جای آن شیرینی و لبخند به لبان خوانندگان بنشاند. شاید به همین خاطر است که با وجود گذشت هفتصد سال از نگارش گلستان سعدی، هنوز از نظر خوانندگان نمونه یک نثر سلیس، روان، شیرین، نغز و ناب محسوب می شود.
همراهان عزیز ساعدنیوز ، ما در بخش ضرب المثل حکایت های زیادی با موضوعات متنوع برای شما آماده کرده ایم و شما میتوانید برای آگاهی بیشتر درباره این حکایت ها با بخش ضرب المثل ساعدنیوز همراه باشید.
بی صبرانه منتظر نظرات مفید و ارزشمندتان هستیم.
با حکایت زیبای نزاع چهار نفر بر سر انگور از مثنوی معنوی آشنا شوید
