باغ ارم شیراز ، باغی پر از عطر بهارنارنج

در صورتی که از قسمت های جنوبی شهر به سمت باغ ارم می روید، باید خود را به خیابان آزادی برسانید و از آنجا وارد خیابان ارم شوید. اگر خیابان ارم را تا نزدیکی میدان ارم ادامه دهید، باغ ارم در سمت چپ شما قرار خواهد داشت.

• ساعت بازدید باغ ارم شیراز: باغ ارم در دو ماه اول سال از ساعت هشت صبح تا ۲۰ به صورت یکسره؛ چهار ماه بعدی از ساعت ۸ تا ۱۳ و از ۵ تا ۲۰:۳۰؛ در ۶ ماه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۳ و از ۱۴:۳۰ تا ۱۷ فعالیت می کند. در تعطیلات سوگواری نظیر تاسوعا و عاشورا، ۲۸ صفر رحلت پیامبر (ص)، ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق (ع)، ۲۱ رمضان شهادت امام علی (ع) و ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی (ره)، باغ ارم تعطیل است.
• آدرس باغ ارم شیراز: شهر شیراز، بلوار ارم، میدان ارم، خیابان ارم، نزدیکی مجموعه دانشگاه شیراز

معماری باغ ارم

باغ ارم از زمینی مستطیلی شکل تشکیل شده است که دورتادور آن را دیوار گلی پوشانده بود؛ اما اکنون نرده ها جای آن دیوارها را گرفته اند. معماران این باغ به منظور از بین بردن شیبی که از بخش غربی به شرقی وجود داشت، در بخش های مختلف آن پله هایی را تعبیه کرده بودند. ساختمان های اصلی را می توان در بخش غربی باغ مشاهده کرد که شامل یک عمارت اصلی و اندرونی می شوند و جالب اینکه ارتفاع شان بیشتر از سایر نقاط باغ است.استخر زیبایی در کنار ساختمان اصلی این باغ وجود دارد که مساحتش به ۳۳۵ متر و عمق آن به نیم متر می رسد و در ساخت آن از چندین تخته سنگ بزرگ استفاده شده است که گفته می شود قدمت آن ها به دوران جانی خان ایلخان می رسد. ظاهرا عمق این استخر در گذشته بیشتر بوده؛ هرچند پس از ترمیم به عمق فعلی کاهش یافته است. چهار نخل زیبا در چهار گوشه آن، جذابیتی دوچندان به استخر بخشیده اند و تصویر بنا را می توان در آب آن مشاهده کرد. اگر به این باغ بروید، جوی آبی را می بینید که در امتداد این استخر جریان دارد. این آب پس از عبور از حوض کوچک تالار حوضخانه، به استخر و سپس جوی های اطراف آن وارد می شود که در ادامه در اطراف باغچه های باغ جریان می یابد.درهای ورودی باغ ارم به طرف شمال و بلوار ارم هستند، اضلاع دیگر آن به بلوار آسیاب سه تایی، خانه های مسکونی و باغ های دیگر محدود می شوند.

عمارت اصلی باغ ارم شیراز

عمارت اصلی باغ ارم را می توانید در بخش غربی این مجموعه پیدا کنید که جذابیت زیادی برای گردشگران دارد. باغ ارم به گونه ای طراحی شده است که بازدیدکنندگان برای رسیدن به مرکز باغ و محل ساختمان اصلی باید از طول باغ عبور کنند.ساختمان عمارت از سه طبقه با پشت بام شیروانی تشکیل شده است و از گچبری تا نقاشی، حجاری، پنجره های مشبک آهنی، منبت کاری و کاشی کاری در تزیینات آن به چشم می خورد. این عمارت نمونه بارز ساختمان های اواسط دوره قاجار است که با تبعیت از اصول معماری زندیه و صفویه انجام شده است. حتی درهای عمارت اصلی زیبا هستند و از آنجا که با چوب ساج ساخته شده اند، پس از سالیان سال شکل اصلی خود را حفظ کرده اند و همچنان سالم هستند.توسعه باغ و اضافه شدن زمین های وسیعی به قسمت غربی باغ ارم باعث شده اند که عمارت اصلی و ساختمان اندرون و... به شکل یک مجموعه در وسط باغ قرار بگیرند.یکی دیگر از جاهای دیدنی شیراز که در عمارت اصلی باغ ارم قرار دارد، موزه ای با نام «سنگ و گوهر دریای نور» است. زمان آغاز به کار این موزه به سال ۱۳۹۰ برمی گردد و بیش از ۱۴۰ نوع سنگ و گوهر قیمتی و کمیاب از ایران و نقاط مختلف جهان در آن به نمایش درآمده است.

تعداد طبقه های عمارت اصلی

عمارت اصلی باغ ارم شیراز از سه طبقه تشکیل شده که در حال حاضر بازدید از داخل آن ممنوع است.

• طبقه اول: این طبقه به عنوان تالار حوضخانه شناخته می شود و هم سطح با زمین ساخته شده است تا در روزهای گرم تابستان، محلی خنک برای استراحت باشد. در این تالار علاوه بر آب نما و جوی آبی که از وسط آن می گذرد و باعث خنک تر شدن هوا می شود، یک ستون سنگی حجاری شده باشکوه وجود دارد. سقف و دیوارهای این بخش با کاشی های معرق و هفت رنگ پوشانده شده اند که از بهترین نمونه های کاشی کاری عصر قاجار به شمار می روند. تصاویر زیبایی از داستان خسرو و شیرین، شکارگاه ها و طبیعت و... از نقوش روی این کاشی ها هستند.
• طبقه دوم: طبقه دوم عمارت شامل بخش های مختلفی همچون ایوان، سالن و راهرو می شود که در دو طرف ایوان اصلی، دو ایوان کوچک تر قرار دارد. در این طبقه، ایوانی بزرگ با سقفی بلند و مسطح و دو ستون سنگی یک پارچه دیده می شود که روی سرستون های آن، تصویر مردانی با لباس های قاجاری و گل و بوته نقش بسته است. از ویژگی ممتاز و متمایز این ایوان دو ستونی، تزیینات گچبری روی دیوارهای سه طرف آن است؛ ضمن اینکه در پیشانی این ایوان و اطراف آن، کاشی کاری های قجری کار شده است که در بناهای دوره قاجار مشابه آن وجود ندارد. علاوه بر این ایوان بزرگ، دو ایوان کوچک با دو ستون سنگی یک پارچه در این طبقه به چشم می خورد که زیبایی آن را تکمیل کرده اند. درست در بالای آشپزخانه طبقه اول و در ضلع جنوبی این طبقه، آشپزخانه دیگری قرار دارد. یکی از نمونه های جالب پنجره های دوره قاجار در همین طبقه قرار دارد و همان سه پنجره آهنی در ورودی سردابه هستند که از زمان احداث ساختمان باقی مانده اند. پنجره وسط ابعاد بزرگ تری نسبت به دو پنجره قرینه طرفینش دارد.
• طبقه سوم: سالن بزرگی شبیه به سالن طبقه دوم، درست در وسط طبقه سوم قرار دارد که پنجره هایش رو به ایوان اصلی است. این طبقه به لحاظ ساختاری مثل طبقه دوم است و شامل سه اتاق و یک سالن بزرگ دیگر می شود. دو سالن این طبقه دارای سقفی با تیرهای چوبی و نقاشی های زیبا و نفیسی از طرح های اسلیمی، گل و بوته، شکارگاه ها، چهره زنان و... است. این نقوش به خوبی نشان می دهند که هنر نقاشی روی سقف در عصر قاجار در شهر شیراز مرسوم بوده است.

نمای عمارت اصلی و تزیینات آن

با دیدن عمارت اصلی باغ ارم، اولین چیزی که هر چشمی را به خود خیره می کند، کاشی کاری های هفت رنگ نمای آن هستند؛ نظیر کاشی کاری های حاشیه پنجره های نمای غربی عمارت که نقوش شاهان و سربازان هخامنشی، گل ها و مناظر روی آن ها نقش بسته است؛ هرچند زیباترین بخش این تزیینات را می توان نقش داریوش هخامنشی و شکار آهو توسط پلنگ دانست که حیرت هر بیننده ای را به همراه دارد.

در دو طبقه از عمارت، ستون هایی با الهام از تخت جمشید به چشم می خورد که شکوه و زیبایی آن ها را در ذهن تداعی می کند. علاوه بر دو نیم دایره که در دو طرف بالای بنا وجود دارد، تابلویی با سه هلال در وسط این نیم دایره ها قرار گرفته است که در اصطلاح معماری به آن سنتوری می گویند.در بزرگ ترین هلال، در کنار تصویر ناصرالدین شاه سوار بر اسب سفید، سه نقش رستم پهلوان، سلیمان و ملکه سبا، خسروشیرین و یوسف و زلیخا نیز دیده می شود که با اقتباس از داستان های فردوسی و نظامی و قصه های مذهبی هستند.

سایر بناهای باغ ارم

بنای دیگری از باغ ارم شیراز از سه بخش تشکیل شده که در حال حاضر میتوانید از آن ناحیه دیدن بفرمایید.

• اندرون: عمارت و محوطه اندرون از دو سالن و پنج اتاق تشکیل شده است که در سمت غرب باغ و درست در پشت ساختمان اصلی قرار دارد. در ضلع غربی محوطه اندرون، عمارتی یک طبقه در سطحی بالاتر از سطح محوطه اندرون جای گرفته است. عمارت اندرون نیز از نظر تزیینات چیزی کمتر از عمارت اصلی ندارد و پیشانی آن مزین به هلال کاشی کاری است که به دوره قاجار تعلق دارد و هم زمان با کاشی کاری های عمارت اصلی انجام شده است. در طرفین اتاق وسط و در زیر هلال ها، دو ستون آجری با کاشی کاری های معرق وجود دارد.
• بخش اداری: مجموعه ای متشکل از هشت اتاق در کنار عمارت اصلی قرار دارد که در سال های اخیر مرمت شده اند و در حال حاضر برای واحد سرپرستی و امور اداری باغ به کار می روند.

شرق باغ: دو اتاق در کنار در ورودی شرقی باغ است که برای استفاده نگهبانان و کارکنان ساخته شده اند.

گذرگاه باغ ارم

گذرگاه وسط باغ، یکی از جذاب ترین بخش های این مجموعه است که در دو طرف آن درختان سرو خودنمایی می کنند و گردشگری نیست که پا به این محل بگذارد و این همه زیبایی را با دوربین عکاسی خود ثبت نکند. در میان این درختان، سرو بلندی با بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت وجود دارد که با ۳۵ متر ارتفاع، عنوان بلندترین سرو شیراز را با خود یدک می کشد. در پای این درخت، درخت تاک قدیمی و باابهتی قرار دارد شاخه هایش درخت سرو را پوشانده اند.گذرگاه اصلی باغ در جهت غرب به شرق است و از عمارت اصلی شروع می شود و به طرف انتهای باغ پیش می رود که بی شک قدم زدن در چنین مسیری دلپذیر خواهد بود. این جوی آب به چندین شعبه تقسیم می شود و هرکدام به گوشه ای از باغ می رود. برای طی این مسیر باید از پله هایی گذر کرد که برای همسان سازی شیب باغ تعبیه شده است.گذرگاه دیگری در جهت شمال به جنوب باغ وجود دارد که به گذرگاه اصلی می رسد. علاوه بر این دو گذرگاه اصلی، مسیرهای دیگری نیز به موازات هم در این باغ قرار دارند.

منبع تامین آب باغ ارم

مبدا مسیر گردش آب در باغ ارم، از استخر جلوی عمارت اصلی است. آب این استخر تا حد زیادی از قنات نهر اعظم تامین می شود که بزرگ ترین منبع آب در شیراز است و برای تامین آب بسیاری از باغ ها از همین قنات استفاده می کنند. ضمن اینکه دو چاه آب در این باغ حفر شده است که برای آبیاری گل ها به کار می رود.

کتیبه های باغ ارم

چهره امروزی باغ ارم به دوران ناصرالدین شاه قاجار برمی گردد و از آنجا که ساختمان کنونی آن را مرحوم نصیرالملک ساخته، تعدادی کتیبه سنگی در بخش های مختلف باغ از نصیرالملک به جا مانده است. در سر در ورودی شمال شرقی باغ چندین کتیبه و کاشی کاری دیده می شود که یکی از آن ها آیه «نصر من الله و فتح قریب» به خط نستعلیق روی کاشی معرق است.کتیبه دیگر از سنگ مرمر لیمویی رنگ است که با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع می شود و این بیت شعر «از وزیر شه نصیرالملک راد، دائمش باغ ارم آباد باد» به خط نستعلیق به چشم می خورد. در طرفین در ورودی شمال شرقی باغ ارم، دو طاق نما با کتیبه ای از آیات قرآن کریم قرار دارد.کتیبه های باغ ارم شیراز به همین تعداد خلاصه نمی شود و در نمای شرقی عمارت، ۶ کتیبه سنگی در نمای جرزهای طبقه اول قرار گرفته اند که روی آن ها اشعار هنرمندان معروف ایرانی همچون حافظ و سعدی دیده می شود. ظاهرا در گذشته نقوشی روی ۶ کتیبه مذکور وجود داشته که اشعاری به خط نستعلیق جایگزین آن ها شده اند. دو تخته سنگ آهکی نیز در دو طرف حوضخانه هستند که پنجره های آهنی بین آن ها قرار دارد. تصویر مردی با خصوصیات و لباس و کلاه یک مرد عشایری جنوب با نیزه ای در دست روی این دو تخته سنگ نقش بسته که از روی نقوش دوره هخامنشی در تخت جمشید اقتباس شده است.

پلان باغ ارم شیراز

بر اساس اسناد و مدارک، برای طراحی اولیه باغ ارم برخی از اصول باغسازی ایرانی نظیر ترکیبات ساده و موزون، نظام مشخص، خطوط مستقیم و عمود بر هم رعایت شده است؛ هرچند این اصول به مرور زمان دستخوش تغییراتی شده اند و خبری از این طراحی در بخش های شمالی و شمال غربی باغ نیست. به دلیل همین تغییر و تحولات، باغ ارم از یک باغ ایرانی به باغ دیگری تبدیل شده است.

شکل اولیه محور اصلی باغ که امروزه بخشی از آن تفکیک و تخریب شده، به لحاظ ساختار فضایی و چشم انداز حداقل چهار بخش کلی داشته است؛ هرچند تخریب بخش هایی در سمت جنوب و پایین ترین خیابان عرضی باغ، همین طور تخریب کوشک پایین باغ، فضاسازی های اطراف آن و سایر تغییراتی که در طول زمان رخ داده است، ساختار و ویژگی های اصلی باغ را از بین برده اند. این چهار بخش اصلی باغ در امتداد هم بوده اند و باعث نظم در فضای باغ می شدند.

بخشی از محور مذکور که به کرت و استخر مقابل کوشک اصلی متصل می شود، با ردیف منظمی از درختان سرو محصور شده است و به مثابه خیابانی می ماند که رسمی ترین بخش از محور اصلی باغ را تشکیل می دهد.

پوشش گیاهی باغ ارم

تنوع گیاهی باغ ارم به حدی زیاد است که گیاهان بسیاری از گوشه وکنار دنیا در آن به چشم می خورد و هر بازدیدکننده ای را به این فکر می اندازد که در نمایشگاهی از انواع گل و گیاه حضور دارد. همین تنوع گونه های گیاهی و گل های زینتی باعث شده اند که به منظور گسترش آموزش و پژوهش علوم گیاهی، از اینجا به عنوان باغ گیاه شناسی دانشگاه شیراز استفاده شود.گیاهان تزیینی باغ هم کم نیستند؛ به خصوص گل های رز ضلع غرب و شمال غربی که زیبایی و طراوت خاصی به آن بخشیده اند. تنوع و تعدد گل های رز این باغ به حدود ۲۰۰ گونه می رسد. گل های طاووسی، سنبل درختی، ژاله، شب بو، نسترن، یاس زرد، میخک، میمون، بنفشه، آهار، اطلسی، آلاله، گل ساعت، نیلوفر، شاه پسند، شیپوری و داوودی سایر گل های باغ ارم را تشکیل می دهند.از درختان این باغ می توان به درخت گردو، بادام، سیب، خرمالو، نارنج، انار، ازگیل و گلابی اشاره کرد. درختان غیرمثمر همچون کاج، اکالیپتوس، زبان گنجشک، افرا، سروناز، ارغوان، سپیدار، بید مجنون و بید مشک نیز زیبایی دوچندانی به باغ ارم داده اند.

و درپایان....

باغ ارم یکی از معروف ترین و زیباترین باغ های تاریخی ایران بوده که در شهر گردشگر پذیر شیراز واقع شده است و هر ساله گردشگران داخلی و خارجی بسیاری برای بازدید از آن به استان فارس سفر می کنند.باغ ارم که به باغ گیاه شناسی شیراز معروف بوده، در شمال غربی این شهر واقع شده است. گردشگران جالب است بدانند که نام این باغ به عنوان یکی از میراث جهانی یونیسکو به ثبت رسیده است. در این بخش از وب سایت لحظه آخر قصد داریم اطلاعاتی در رابطه با باغ ارم در اختیار شما قرار دهیم.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.

باغ فین کاشان، عروس باغ های ایرانی