به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، برای بسیاری ازمردم واژه انضباط مترادف با تنبیه است. اغلب ما در خانواده هایی پرورش می یابیم که در آن تنبیه و پاداش روشی بوده که در مورد انضباط دهی به بچه ها به کار می رفته است. اما این روش به بچه ها فرصت انتخاب نمی دهد تا بتوانند مسئولیت پذیری را بیاموزند. گرچه پاداش و تنبیه ممکن است در سنین پایین موثر به نظر اید ولی ممکن است در دراز مدت موثر نباشد.
اما با همه این اوصاف، منظور ما این نیست که کلا روشهای تنبیهی مطرود و غیر موثر است در حالی که در برخی از شرایط صرفا تنبیه است که می تواند موثر باشد.البته تنبیه یک کودک کار آسانی نیست و انجام آن همراه با غم و رنجش فراوان هم برای کودک و هم برای والدین است.
همه ی والدین در مورد تنبیه ، عقاید شخصی مخصوصی دارند . چه آن هایی که آن را می پذیرند و یا رد می کنند ، از تنبیه به عنوان یک روش آموزشی مناسب برای کودکانشان استفاده می کنند .
وقتی کودکتان را به اتاقش می فرستید ، زمان تماشا کردن تلوزیون را محدود می کنید و به او اجازه ی بازی کردن با اسباب بازی مورد علاقه اش را نمی دهید ؛ یا وقتی که به دنبال نزدیک شدن کودک به اجاق گاز ، فریاد می کشید ؛ « نکن ! » در واقع برای اصلاح رفتار ها از اصول تنبیه استفاده کرده اید .
اگر می توانستیم کودکانمان را فقط با استفاده از روش های مثبت تربیت کنیم ، خیلی عالی بود ؛ اما نمی توانیم . برای آموختن الگوهای رفتاری شایسته ، هم روش های مثبت و هم منفی لازم هستند . ما قصد نداریم تنبیه را بپذیریم یا رد کنیم . بلکه می خواهیم روش آن را بیاموزیم تا هنگامی که تنبیه به عنوان یک روش تربیتی ضروری بود ، تاثیر بیشتری داشته باشد . کمی فکر کنیم که چگونه کودک را تنبیه کنیم ؟
تنبیه به تنهایی نمی تواند نتایج دلخواه را فراهم کند . زیرا به طور کلی روشی منفی است . این روش به کودک می آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد . اما نمی آموزد که چگونه باید رفتار کند . وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به کار می بریم ، کودک نمی داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند .
نمونه ای برای اینکه بفهمیم چگونه کودک را تنبیه کنیم ؟
امیررضای سه ساله برای رسیدن به یک لیوان از صندلی بالا می رود . مادرش او را از صندلی پایین می گذارد و به خاطر بالا رفتن از آن ، او را سرزنش می کند . امیررضا گریه می کند و می گوید ، « دیگه نمی روم بالا ، مامان » . تا این مرحله خوب است ؛ اما این پسربچه نمی آموزد که می تواند از جایی امن تر لیوان بردارد ، یا دفعه ی بعد باید از کسی کمک بخواهد .
او آموخته است که چه کاری را نکند ؛ ولی یاد نگرفته است که چه باید بکند . به علاوه تنبیه وقتی موثر است که موقتی باشد چون وقتی از یک تنبیه به دفعات زیاد استفاه شود ، تاثیرش را از دست می دهد .
چه وقت و چگونه می توانیم از تنبیه استفاده کنیم ؟
والدین مکررا چیزهایی شبیه این را به ما می گویند : « اولین باری که امیررضا را تنبیه بدنی کردم ، خیلی گریه کرد و پس از آن ، برای مدت طولانی رفتارش تصحیح شد ، اما حالا که مرتبا به خاطر رفتار های نادرستش تنبیه بدنی می شود ، هیچ تاثیری ندارد و به نظر هم نمی رسد که به هیچ وجه اهمیتی بدهد . »
این یک سوال بسیار مهم است که چگونه کودک را تنبیه کنیم ؟ این یک واکنش تطبیقی کلاسیک است ، و به سبب همین اثر است که ما تنبیه بدنی را به عنوان شکلی از تنبیه توصیه نمی کنیم .
از آن حایی که گاه تنبیه به عنوان یک روش مدیریت ، لازم می شود ، این پرسش شکل می گیرد که : پس چه وقت و چگونه می توانیم از آن استفاده کنیم ؟ برای پاسخ به این سوال که چگونه کودک را تربیت کنیم ؟ ما این اصول را پیشنهاد می کنیم :
تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار ناخواسته را کاهش دهد
تنبیه فقط هنگامی موثر قلمداد می شود که بروز رفتار نامناسب کودک را کاهش دهد . در بسیاری از مواقع ، کودکان را برای تنبیه به دفتر مدرسه می فرستند ؛ ولی همان طور که انتظار می رود ، نتیجه ای عاید نمی شود . دانش آموزی از انجام تکلیف خودداری می کند و حتی انجام ندادن تکالیف را دوست دارد و از منتظر ماندن در دفتر مدرسه لذت می برد ، پس رفتارش با بی توجهی تقویت می شود .
تنبیه بدنی ، ایجاد محدودیت و گرفتن اسباب بازی یا امتیازات خاص ( مانند تماشای کارتون ) در صورتی « تنبیه » تلقی می شود که موثر واقع شوند .
برای نمونه امیررضای نه ساله را به خاطر کتک زدن خواهرش به اتاقش فرستادند . او در آن جا با کامپیوتر و اسباب بازی هایش مشغول بازی شد . وقتی مادرش به او گفت که می تواند از اتاق بیرون بیاید ، در حال تماشای کارتون مورد علاقه اش بود . او حتی فراموش کرده بود که تنبیه شده است . به علاوه وقتی از اتاق خارج شد ، خواهرش را دوباره کتک زد تا باز به اتاقش فرستاده شود .
در تنبیه زیاده روی نکنید
اگر بیش از حد ، از تنبیه استفاده کنید ، کودک شما به آن عادت خواهد کرد و تنبیه تاثیر خود را به تدریج از دست خواهد داد . هر اقدامی – اگر هم موثر باشد – شامل ممنوع کردن تماشای تی وی ، تنبیه های بدنی و غیره ، با استفاده ی بیش از حد تضعیف می شود و اثر مورد نظر شما را ایجاد نخواهد کرد .
تنبیه را به تعویق نیندازید
اگر قصد تنبیه کودکتان را دارید ، درس پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید . دیده شده بعضا داشتیم مواردی کهگفته اند که مثلا مادر با کودک در منزل مادربزرگ هستند کودک رفتار ناشایستی را انجام می دهد مادر در واکنش به او می گوید :” بگذار به خانه برویم تو را تنبیه خواهم کرد ” .
باید بگوییم که نه این تاثیری نخواهد داشت . رفتار انسان را پی آمد های بدون وقفه کنترل می کنند ( این پی آمد ها می توانند مثبت یا منفی باشند . ) پس صبر نکنید تا مثلا به منزل برگردید و یا تا ” بابا بیاد خونه ” . تا عصر یا فردا یا هفته ی بعد صبر نکنید . هر تنبیهی ، اثرش را با گذشت زمان از دست می دهد و ممکن است کودک نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند .
همیشه پیامد ها را تشریح کنید
کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می کند و در صورت پافشاری در انجام آن ، واکنش شما چه خواهد بود . تصمیم خود و پیامد های نادیده گرفتن آن عمل را به او بگویید و به اینکه چگونه کودک را تنبیه کنیم ؟ فکر کنید .
ثابت قدم باشید
تنبیه موثر نه تنها یک تنبیه بدون وقفه است ، بلکه تنبیهی است که برای کودک قابل پیش بینی باشد . تنبیه باید در تمام مواردی که آن رفتار ناپسند سر می زند ، انجام شود .
در جواب سوالتان که می پرسید چگونه کودک را تنبیه کنیم ؟ می گوییم ثابت قدم باشید یعنی ، اگر به کودکتان گفته اید که در صورت پرت کردن عروسکش ، آن را از او خواهید گرفت ، پس از هر بار پرت کردن به وعده ی خود عمل کنید تا همیشه منتظر پیامد های رفتار ناپسند خود باشد .
الکی تهدید نکنید
کودک را به تنبیهی که آن را انجام نمی دهید ، تهدید نکنید . پیش از واکنش نشان دادن ، دومین ، سومین یا دوازدهمین فرصت را به او ندهید . همیشه به حرفی که می زنید عمل کنید و چیزی را که گفتید ، جدی بگیرید . تهدیدهای پوچ و ناپایدار ، به رفتار های نادرستی می انجامند که تثبیت شده ، در برابر تغییر مقاوم می شوند .
برای اصلاح رفتار به کودک فرصت دهید
هدف از تنبیه ، اصلاح رفتار کودک است پس باید به او فرصت بدهید تا آموخته هایش را نشان دهد . اگر تنبیه طول بکشد ، ممکن است کودک فرصت پیدا نکند که رفتار خود را اصلاح کند .
کودک دیر به خانه می آید ، یا وقتی برای چندمین بار به درخواست شما برای صرف شام توجهی نمی کند ، ممکن است عصبانی شوید و برای یک ماه به او اجازه ی بیرون رفتن از خانه را ندهید .
در آن یک ماه او نمی تواند نشان دهد که زود به خانه برگشتن پس ار بازی یا حضور به موقع در سر میز شام را آموخته است . او آن قدر از این تنبیه می رنجد که پنهانی از خانه خارج می شود یا مانند یک حیوان زندانی رفتار می کند .
اما اگر تنبیه او چنین بود که می بایست برای دو روز ، بلافاصله پس از تعطیل شدن از مدرسه به خانه می آمد روز سوم فرصت می داشت تا اصلاح رفتار خود را نشان دهد و ظرف یک ماه اعتماد شما را جلب کند .
